Azərbaycan döVLƏT ĠQTĠsad unġversġtetġ «magġstr hazirliği məRKƏZĠ» Əlyazması hüququnda
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rieltor firmaları.
- Qiymətli kağızlarm emitentləri.
- Maiiyyə brokerləri və investisiya məsləhətçiləri.
- Investisiya Ģirkətləri.
- Ġnvestisiya fondları
20
sığorta fəaliyyəti ifə məşğul olmalarına açıq icazə verir. Buna baxmayaraq bankla- rın çoxu qanunvericilikdə (ilk növbədə ştatalar səviyyəsində) lazımi boşluqlar tapa bilmişlər və hazırda onlar sığorta məhsullarının bütöv bir dəstini fəal təklif edirlər.
lərində də bir növ buna oxşar mənzərə müşahidə edilir: bir tərəfdən, peşəkar rieltorların vasitəçiliyi sayəsində daşınmaz əmlaka investisiyalar qoyulması bank əmanətiəri də daxil olmaqla investisiyaların başqa növlərinə substitlər hesab edilə bilər. Digər tərəfdən, banklar özləri də daşınmaz əmlak bazarına nüfuz edə bilərlər. Rusiyalı ekspertlər qeyd ediriər ki, Moskvanın daşınmaz əmlak bazarında get-gedə daha çox nəzərə çarpan hadisələrdən biri həmin bazarda həyata keçirilən əməliy- yatlarda iri kommersiya banklarının fəal iştirak etməsidir. (Halbuki əvvəllər bank- ların bu bazarda iştirakı demək olar ki, müstəsna olaraq bir dəfəük həyata keçirilən tədbirlərlə, məsələn, ofıs, öz əməkdaşları üçün mənzillər alınarkən) bu, təbiidir, çünki bankların çoxu sərfəli əməliyyatlara sərmaya qoyulması tələb edilən həcmdə sərbəst pul kütləsinə malikdirlər, daşınmaz əmlak isə, ənənəyə görə vəsaitin yerləşdirilməsi üçün ən cəlbedici obyektdir. Bank kapitalının daşınmaz əmlak bazarına geniş miqyaslı «müdaxiləsi» xüsusən iri kreditorlar tərəfindən etibarlı rieltorlar ayrılmasında təzahür edir. İnvestisiya xidmətfəri bazarında banklaria rəqabət aparan qeyri-bank maliy- yə təsisatlarının ən çoxsaylı qrupu fond bazarının müxtəlif təsisatları -emitentlər, investorlar və investisiya təsisatlarıdır. Qiymətli kağızlarm emitentləri. Nəzəri cəhətdən, kağızların istənilən emi- tenti hüquqi və fiziki şəxslərin vəsaitlərini cəlb etməkdə kommersiya banklarının rəqibi qiymətli ola bilər, çünki bu emitent bizim bank bazarı dediyimiz bazarda investisiya imkanları təkiifini artırır. Lakin bu söztər əsasən borc öhdəliklərinin (istiqrazlar, veksellər və s.) emitentlərinə aiddir, müəssisə və təşkilatlar tərəfindən
21
səhmlər emissiya edilməsi isə bank bazarında həm təklifi, həm də tələbi, konkret olaraq bankların emissiya xidmətlərinə tələbi artır (emissiyanın təşkil edilməsi və kənar emitentlərin qiymətli kağızlarının ilkin bazarda yerləşdirilməsi). Bundan əlavə, səhm emitentlərinin sayının çox olması bankların müştərilərə fond dəyərlə- rinin əldə edilməsi və satışı ilə bağlı vasitəçilik xidmətləri göstərməsi üçün zəruri ilkin şərtdir. Bununla əlaqədar, qiymətli kağızlar bazarında kommersiya banklarının əsas rəqibləri emitentlərdən daha çox institusional investorlar və investisiya təsisatları- dır. Mütəxəssislərin fikrincə Rusiyada qiymətli kağızlar bazarı kəskin rəqabət bazarıdır. Burada yaxın və üuzaq perspektivlərdə banklar və qeyri-bank investisiya təsisatları arasında çox kəskin rəqabət gözlənilir. Rusiyada investisiya təsisatı qismində qanunla yol verüən istənilən formada yaradılmış və qiymətli kağızlar bazarında vasitəçi (maliyyə brokeri), investisiya məsləhətçisi, investisiya şirkəti və ya investisiya fondu qismində fəaliyyət göstərən hər bir fiziki şəxs ola bilər.
komission müqavilə və ya tapşırıq əsasında müştərinin vəsaiti hesabına və onun tapşırığı ilə qiymətli kağızların alqı-satqısı zamanı vasitəçi (agent) funksiyalarını yerinə yetirirlər. Dövlət mülkiyyətinin genişmiqyaslı özəlləşdirilməsi dövründə maliyyə brokerlərinin çoxu ən geniş əhatəli investorlarla fond mağazaları prinsipi üzrə işləyirdilər. İnvestisiya məsləhətçisinin fəaliyyəti qiymətli kağızların bura- xılışı və dövriyyəsi barədə məsləhət xidmətləri göstərilməsi ilə məhdudlaşır. Qanunvericiliyə görə, investisiya təsisatları qiymətli kağızlarla bağlı fəaliy- yətini yalnız müstəsna hal kimi həyata keçirməlidirlər. Buna görə də investisiya təsisatiarının yuxarıda adları çəkilən iki tipinin hər biri yalnız bir xidmət növü 22
sahəsində - qiymətli kağızların buraxılışı və dövriyyəsi sahəsində kommersiya bankları ilə rəqabət aparır. Investisiya Ģirkətləri. İnvestisiya şirkətlərinin fəaliyyət dairəsi və onların bank rəqabətinə cəlb edilmə dərəcəsi bir qədər genişdir. Bu sahəyə qiymətli kağızlar buraxılmasının təşkil edilməsi və onların üçüncü şəxslərin xeyrinə yerləşdirilməsinə dair zəmanətlər verilməsi; qiymətli kağızlara sərmayə qoyulması, öz adından və öz hesabına, o cümlədən qiymətli kağızların kotirovkası yolu ilə (qiymətli kağızlar üçün «satıcı qiymətinin» və «alıcı qiymətinin» eian edilməsi, investisiya şirkətləri həmin qiymətli kağızları bu qiymətlər üzrə satmağı və almağı öhdəyə götürür) alqı-satqısı daxildir. Ġnvestisiya fondları öz səhmlərinin emissiyası yoiu ilə xırda investorların vəsaitlərini akkumliyasiya edən və onları öz adından başqa emitentlərin qiymətli kağızlarına, eləcə də bank hesablarına və əmanətiərə sərmayə qoyulmasını təmin edən maliyyə təsisatıdır. Qərbdə qarşılıqlı sərmayə qoyma fondları və ya qarşılıqlı fondlar adlanan analoci təsisatlar 1924-cü ildə ABŞ-da yaradılmışdır. İkinci dünya müharibəsi başa çatandan sonra investisiya fondları ən dinamik şəkildə inkişaf edən maliyyə təsisat- larına çevrilmişlər. Hazırda onlan ABŞ-ın instituosional investorları arasında öz aktivlərinin cəminə görə korporasiyalann pensiya fondiarından və sığorta şirkət- lərindən sonra üçüncü yeri tutur, lakin bankların trast departamentlərini qabaq- layırlar. Eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, sənaye cəhətdən inkişaf etmiş ölkə- lərdə «investisiya fondu» və «investisiya şirkəti» anlayışları əsasən sinonimlər kimi işlədilir. Fərq yalnız bundan ibarətdir ki, investisiya şirkətlərinin qiymətli ka- ğız topluları («İnvestisiya portfelləıi») kimi başa düşülən bir neçə investisiya fondu ola bilər. Həmin fondlar menecerlərin ayrı-ayrı komandaları tərəfindən idarə edilir. Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|