Azərbaycan dünya əDƏbiyyatinda beynəlxalq Simpoziumun materialları

AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları 

22 

 

Almas’ın dikkat çeken bir diğer özelliği de, şiirleri aracılığı ile vermek iste-

diği vatan sevgisi ve özgürlük bilincini sadece Azerbaycan halkı için değil, Çeçen, 

Tatar, Kazak, Sibirya, 

Hind ve diğer birçok Türk halklarının sorunlarını dile geti-

rerek bu sorunları şiirlerinde işlemiş ve bu insanların kurtuluşu için şiirleri aracılığı 

ile de çaba harcamıştır.  

Şairin,  ülkesinden  sürülmesine  neden  olan  yazılarının  içeriğinde  “sınıf 

düşmanları  arasında  olmak”  iddiasına  delil  olarak  ifadeler  olduğu  öne  sürülerek 

ona  yaşattırılmış  çileli  hayatı  ile  ilgili  kısa  bir  hatırlatmadan  sonra  bu  bildirinin 

özünü teşkil edecek olan, onun güçlü şair yönü, vatan sevgi ve hasretini her şeyin 

üstünde tuttuğunu gösteren şiirlerinden örnekler oluşturacaktır. (Bkz. a. g. e. s. 62) 

 

EĞİTİMİ VE EDEBİ KİŞİLİĞİ :  

Almas Yıldırım, 1914-1915 eğitim-öğretim yılında, Çemberekent’te bulunan 

7 yıllık ‘İttihad Mektebi’nde öğrenime başlar. Şair daha bu yıllarda güzel ve içli 

şiirler  yazmaya  başlar.  Okulda  Farsçayı  da  öğrenerek  mezun  olur.  Mezuniyetin 

ardından, “Abdullah Şaik Adına Numune Mektebi” ne öğretmen olmak arzusu ile 

başlar. Okulu başarı ile ve Rusça yı da öğrenerek bitirir. Şair daha sonra Bakü Dev-

let  Üniversitesi  Şarkiyat  Fakültesi  Edebiyat  Bölümü’nde  yüksek  tahsiline  başlar. 

Çok  kısa  bir  öğrenimden  sonra  şair,  Azerbaycan’ı  işgal  eden  Rus  yönetimince 

ailesinin zengin olması, işgale karşı direnmesi, millî düşünceleriyle halkın hissiya-

tını şiirlerinde yansıtması vb. nedenlerle fakülteden atılır. Üniversiteden atıldıktan 

sonra  şaiir  edebî  faaliyetlerini  Yaşıl  Qelemler  Derneği,  Yaşıl  Yarpaq  Derneği, 

Azerbaycan  Edebiyatı  Cemiyeti,  olarak da bilinen  Türk  Edip  ve  Şairleri  İttifaqı, 

Kitap Dostları Cemiyeti, Edebiyyat Cemiyeti vb. cemiyet ve kurumlar bünyesinde 

devam ettirir. 

Yıldırım, Matbuatda çıkan şiir ve edebiyat yazılarında "A. Y. ", "A-

zâde", "A. 

İ. ", "Almaszâde İ. " şeklindeki şifreli imza örneklerini tercih etmiştir. 

 

Azerbaycan’ın  Rusya  tarafından  işgal  edilmesini  kabullenemeyen  şair  ve 

yazarların,  söz  konusu  cemiyetler  üzerindeki  nüfuzunun  arttığını  hisseden 

Sovyetlerin özel donanımlı Devlet Siyasî İdaresi teşkilâtı bir dizi tedbirin yanı sıra 

Azerbaycan  Komünist  Partisi  tarafından  kurulan  Azerbaycan  Proleter  Yazıcılar 

Cemiyeti

’nin dışındaki bütün edebî cemiyetler kapatılır.  

Sovyet  istilasının  baskıcı  etkileri  şairin  özel  ve  edebi  yaşamını  olumsuz 

etkilemekte ve her hareketi izlenmektedir. 

İstilacı rejim, Mustafa Kemal Türkiye’-

sini sevmek, 

Türkiye’nin propagandasını yapmak, Türklere Turancı yaklaşımlarla 

âşık olmak, istiklâlci gençleri istilacı yönetime karşıt görüşlerle yetiştirmek, lâtin 

asıllı  Türk  alfabesini  savunmak,  millî  edebiyatı  devam  ettirerek  Rus  edebiyatını 

ikinci  sırada  bırakmak,  Vahit Türkistan Devleti kurmak istemek  vb.  faaliyetleri 

yapmakla suçlanarak, 

başının  Sovyet  komünist  rejiminin  sembolü  olan  çekiçle 

ezileceği  ilân  edilir.  Önce  Dağıstan-Derbent’e,  sonra  Kırım’a  ve  Türkmenistan-

Aşkabat’a  sürgün  edilir.  Aşkabat’ta  kurşuna  dizilme  tehlikesiyle  karşı  karşıya 

kalınca  eşi  Ziver  Hanımla  beraber  İran/Güney  Azerbaycan  üzerinden  Türkiye’ye 

geçmeye karar verirler. (Bkz. http://www. bilgicik. com)  

Şairin  edebi  faaliyetlerini  dört  döneme  ayrılabilir:  Birinci  olarak  sürgüne 

gitmeden önceki Azerbaycan dönemi, 

İkinci olarak sürgün yani Dağıstan, Kırım, 

Türkmenistan dönemi, 

üçüncü olarak; İran’da zorunlu olarak kaldığı süre ve son 

olarak dördüncü d

önem Türkiye’de yaşadığı yıllardır.    

---

AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları 

23 

 

Yıldırım’ın  her  dönem  şiirlerinde,  insani  duyguları  açığa  vuran,  özgürlük, 

merhamet ve sevginin en duygulu ve etkileyici yanı ön plana çıkar. Birinci döne-

mine  ait  şiirleri,  Bakü’de  yayınlanan  çeşitli  gazeteler  ve  Maarif ve Medeniyyet, 

Şarg  Gadını,  Maarif  İşçisi  gibi  dergilerinde  yayınlanır. (Bkz.  Nebiyev l999:30) 

Şairin birçok şiiri, değişik şair ve yazarlar tarafından yayımlanan antolojilerde yer 

almıştır.  Bunlardan en önemlileri,  İstanbul’da  yayımlanan  Hayat  dergisinde,  A 

Dağlar, Sevdiğim şiirleri, 1926 yılında Bakü’de yayınlanan Genç Gızıl Galemler 

dergisinde de altı şiiri yayınlanmıştır. Bu şiirlerinden başka çeşitli dergi ve kitaplar-

da  şairin  Hindli  Gız,  Şerge,  Yayrın,  Ey Hindistan,  Neriman,  Gebre  gibi  şiirleri 

ya

yınlanır. 1926 yılında Süleyman Rüstem ile birlikte yayınlattığı Dün ve Bugün 

adlı  ince  kitapçık  ve  1930  yılında  basılan  dağları  konu  alan  şiirlerin  yer  aldığı 

Dağlar  Seslenirken  adlı  kitaptaki  şiirleri  sürgünde  olduğu  Dağıstan  ile  ilgili 

izlenimleri yer a

lır. Şiirler Dağıstan’daki dağların, çimenlerin, güzelliklerinin yanı 

sıra, birçok kez Rus çarlarının ismi zulüm yapan, insanları öldüren kişi olarak dile 

getirilir. 

Birinci Petro’nun da adı anılarak Rus işgalinin çirkinliği yerilmiştir. Bu ve 

benzeri kita

plar politik bulunarak basımı yasaklanmış, ancak 1980 yılından sonra 

yayınlanabilmişlerdir. Şairin ilk şiirleri daha 22 yaşındayken S. Rüstem tarafından 

Addımlar başlığı altında yayınlanmıştır. Eser içerik  bakımından 1928-1930  yılla-

rında  Bakü’de  basılan(Oktyabr  Alovları  (Ekim Alevleri)  ve  Şairin  Andı  eserlerle 

büyük benzerlikler gösterir.  

 

Şairin  Dağıstan’da  sürgündeyken  yazmış  olduğu  şiirlerin  çoğunlukta 

olduğu bir diğer eser de Boğulmayan Bir Ses başlığını taşımaktadır. Dağlara Veda, 

Sürgün, 

Yaralı  Olmasaydı,  İran  Gızı,  Azerin Duasa,  Bir Parça,  Batan  Güneş, 

Gurbetde 

gibi eserleri de onun edebi ustalığını gösterdiği eserlerinden bazılarıdır. 

1935  yılında  Ankara  Yeni  Cezaevi  matbaasında  Seçilmiş  Eserler  adıyla  bir  şiir 

kitabı daha basılmıştır. Eserde 45 civarında şiir mevcuttur. Eser Vatanda, Sürgünde 

ve Gurbette 

olmak üzere üç bölümden oluşan Şiilerden ibarettir. İgidlere Sesleniş 

adı ile şairin şiirlerinden oluşan bir diğer kitap da Ankara’da 1990 yılında Türkiye-

Azerbaycan edebi ve kültürel ilişkilerinin gelişimi projesi çerçevesinde yayınlan-

mıştır. Şairin özgün, kendine has şiir sanatının en güzel örneklerini hangi ruh hali 

ile  yazdığı  şiirlerinde  kendini  gösterdiğinden  okuyucu  onun  iç  ve  dış  dünyasını 

tanıma fırsatını bulur.    

Almas’ın  eserleri  gerek  Türkiye’de  gerekse  İran  ve  Azerbaycan’da  -yeteri 

kadar olmasa da- 

çeşitli  araştırmacılar  tarafından  incelenmiş  ve  yorumlanmıştır. 

Bunla

rın başında Fahri Aküzüm’ün Azerbaycan Şarkıları isimli kitabı gelir. Seçil-

miş Şiirler adlı kitabı, İranlı Resülvend 1993 yılında kaleme almıştır. Resülvend’in 

eserinde yer alan şiirler şairin en derin yapıda ve duyguda olan şiirlerini içerir. Re-

sülvend, 

şiirleri  bu  eserde  toplamakla  kalmamış,  onları  İran  ve  Güney  Azerbay-

can’da yaşayan Arap alfabesini bilenlerin anlamaları için Arap harfleri ile yazmış, 

böylece yazar Almas’ın şiirlerini Arap dünyasına da kazandırma başarısını göster-

miştir. (Bkz. a. g. e. S. 38-42) 

  Onun, 

edebi üslubunun mükemmele ulaşmasında onun bireysel yeteneği ve 

başarılı  olmasının  yanı  sıra  çektiği  acılar,  dışlanmalar,  sürgünler,  ayrılıklar  vb. 

davranışlara  maruz  kalması,  ilişki  içinde  olduğu  edebi  çevresi  ve  hocalarının  da 

etkisi büyüktür. 

Yazdığı ilk şiirlerinde gayet duru, açık ve ahenkli Azeri Türkçesi, 

doğal  tasvirleri  onun  diğer  şairlerden  üstün  farkını  gösterir.  İran’da  kaldığı  süre 

içinde  de  edebi  faaliyetlerine  son  vermemiş,  önceki  şiirlerine  göre,  daha olgun, 

---