Azərbaycan dünya əDƏbiyyatinda beynəlxalq Simpoziumun materialları
Yüklə 9,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları
580 noyabra qədər Qafqaz və Merkuri şirkətinin gəmiləri həftədə bir, bəzən də iki dəfə Bakıdan Ənzəliyə gedir, ilin başqa vaxtlarında isə nizamsız işləyirlər. Adətən bazar günü axşam Badkubədən yola çıxırdılar. Azərbaycan ərazisində olan Lənkəran və Astara limanlarına gəldikdən sonra bazar ertəsi günü günortadan sonra Ənzəliyə çatmaq üçün vaxtı nizamlayırdılar. Bu yolun uzunluğu cəmi 197 mildir”. (6; S. 62- 63)
Almanyalı Henrix Brukeş isə bu şirkətin gəmilərinin Həştərxandan Ənzəliyə həftədə iki dəfə nizamlı şəkildə səfər etdiyini və Xəzərin digər limanlarından da keçdiyini yazır. Bu şirkətin gəmiləri Xəzərin şərq və qərbindən keçdiyi, Petrovski, Dərbənd, Bakı, Lənkəran, Astara və Ənzəli limanlarında dayandığını yazır.(2; s. 44) Henrix habelə qeyd edir ki, Xəzər dənizinin limanlarında gəmilərin gəlişini gözləmək bir çox narahatlıq yaradırdı. Çünki bu dəniz ilin hər fəslində tufanlı olur və əvvəlcədən hazırlanmış hərəkət cədvəli saatlar, hətta günlərlə təxirə salınırdı.(2; s. 44) Henrix
Brugeş bundan başqa Tiflisdən Bakıya gələn qatar yolunda dəmiryol stansiyaları haqqında məlumat vermiş və Tiflis - Bakı arasında dəmir yol satnsiyalarının qırmızı kərpiclərlə hörüldüyü, çox gözəl görüntüsü olduğunu və bu stansiyalarda verilən yeməklər haqqında da maraqlı məlumatlar yazmışdır.(2; s. 33) Öz səfərlərini anbaan qələmə alan avropalı səyyahlar Azərbaycan ərazisində yerləşən şəhərlərdən, habelə Xəzər dənizindən keçərkən bu yerlərin təbiəti haqqında da bəzi məlumatlar vermişdirlər. Quru yolla Tiflisdən Bakıya və Azərbaycanın qərbi və Naxçıvanın şərqinə doğru gələn yol üzərindəki yerlərin bir- birindən fərqlənən təbiəti səyahlarda müxtəlif təəssüratlar yaratmışdır. Gürcüstan ərazisində yaşıl meşələr və axar çayları görən səyyahlar Bakıya doğru hərəkət etdikcə böyük iqlim dəyişikliyinin olduğunu yazırlar. Almanyalı Henrix Tiflisdən qatarla Bakıya doğru gəldiyi zaman yol boyu Azərbaycan təbiətindən yazır: “İrəliyə doğru getdikcə ətraf ərazilərin daha quru olduğunu görürük. Hətta getdikcə adama elə gəlir ki, İordaniya ərazisində yol gedir. Xüsusilə yay fəslində olan quru və yandırıcı isti bu yolun əsas çətinliklərin- dəndir. 1884-cü il oktyabrın əvvəlində səhər saat 10:00 termometr havanın tempra- turunu 28 dərəcə göstərirdi...Bakıya yaxınlaşdıqca toz-torpaq daha da çoxalır, həmçinin neftə görə xoşagəlməz qoxu gəliridi...Yeddi saat yol getdikdən sonra qatar şərqdən şimala doğru döndü. Sarı qumların arxa tərfində göy rəngdə nazik bir xətt görünürdü. Bu göy rəngli xətt Xəzər dənizinin uzaqdan görüntüsüdür və sanki göy rəngdə bir divar bu səhranın qurtaracağıdır. Bu görüntü Bakının yaxınlığına qədər davam edir. Qafqaz dağlarının bir qolu bu bölgədə qərbdən şərqə doğru uzanır və Abşeron yarımadasında Xəzər dənizinin suyuna qərq oldur. Burada çox kolluq var, görün ür su olsaydı bu torpaqlardan çox məhsul əldə etmək olardı. Ax- şam sərin hava vardı lakin neftin qoxusu bu sərin havanı bürümüşdü”.(2; s. 33-34) Bakı şəhəri kənarında yerləşdiyi Xəzər dənizinə görə xüsusi bir iqlimə malikdir. Şımal və açıq dəniz üzərindən əsən şərq küklərinin məskəni olan Bakı bu xüsusiyyətinə görə dünyada küləklər şəhəri kimi məşhurdur. Henrix Bakı şəhəri və Xəzər dənizinin təbiəti haqqında da geniş və məlumat vermişdir. O, yazır: “Baku, Bakı ya iranlıların dediyi kimi Badkubə şəhəri Xəzər dənizinin sahili, Abşeron yarımadasının cənubunda, yarımhilal formada dəniz ortasına doğru çəkilmiş yerdə yerləşir və strateji vəziyyətinə görə liman üçün əlverşli yerdir. Günbəzlər və məscid minarələrinin kölgə saldığı alçaq evlər dənizin
AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları
581 sahilindən başlayaraq ərtafdakı təpələrin üzərinə qədər olan sahədə yerləşir... Bakı şəhərinin yeri qayalıq və qumluqda olduğu üçün burada çox bir bitki yetişmir... Bəzi bağlarda gül-çiçək yetişdirmək üçün gəmi ilə Lənkərandan torpaq gətirir və bunun üçün çox zəhmət çəkirdilər. Bakıda su az olduğu üçün suya qənaət edirdilər...Mavi dənizi seyr etmək nə qədər gözəl olsa da təbiətin əsl bəzəyi olan yaşıllıq və gül-çiçək, meşələr və çəmənlərin verdiyi gözəllik gözə dəymir. Hərçənd şəhərin ətrafında yaşıllıq yerlər vardır və Şamaxı özü bu baxımdan olduqca gözəldir”.(2; s. 37) Bakıdan İrana istər quru istərsə də dəniz yolu ilə səfər edənlər Azərbaycanın dilbər guşəsi olan liman şəhəri, Lənkərandan keçməli olur. Henrix gəmi ilə Ənzəliyə gedərkən gördüyü Lənkəran şəhəri haqqında yazmışdır. “Lənkəran yaxınlığında çox gözəl və ürək oxşayan təbiət var. Lənkəran sahil boyu çəkilib və şəhər bir-birinin uzərində pilləkənvari şəkildə yerləşən yaşıl dağlar, əkin sahələri və meşələrlə əhatə olunub... Lənkəran və Astarada Rusiyanın hərbi qarnizonu yerləşir. Lənkəran sularında çoxlu sayda balıq növləri, meşələrdə isə vəhşi heyvanlar, o cümlədən bəbr vardır. (2; s. 46) İtaliyalı Karla xanim Serena da İrana gedərkən Qafqazdan keçmiş, Abşeron limanı haqqında təəssüratları yazarkən bu yerin ab-havası haqqında məlumat vermişdir. Məlumatda yazır: “Çox qəmgin görüntüsü olan Abşeron müstəqil bir limandır və pis havalarda gəmilər orada lövbər salır. Bu yarımadada qoruqçular və mayak nəzarətçiəlindən başqa heç kim yaşamır. Üfüqü geniş dəniz olan və bir tərəfində uca qayalıqlardan başqa heş bir şey görünməyən bu susuz və otsuz torpaqlar sanki insanı dərdə-qəmə düçar etmək üçün yaradılmışdır. Abşeronun sahili çox məşəqqətlidir və onun qarşı tərəfində Müqəddəs ∗
Bu vaxta qədər bu susuz və otsuz çöldə yolçuların tələblərini təmin etmək üçün heç bir tadarük görülməmişdir. Qida məhsunu əldə etmək üçün Abşeronun səkkiz verst ∗
yaxınlığındakı tatarların oturduğu qonşu Bossuni ∗
kəndinə gedir- dilər.(11; s. 4) Səyyahların çoxu ən çox Bakı şəhərində qaldıqları üçün digər şəhərlərə nisbətən Bakı şəhəri və onun yaxınlığında neft mədənlərinin yerləşdiyi Balaxanı, Qara şəhər ∗
və xarabalıqları qalan Bayıl qalası haqqında məlumat yazmışdırlar. Henri Binder Bakı şəhəri və nefti haqqında çox maraqlı bir məlumat yazır: “Bakı ümumilikdə neft şəhəridir və hər yerdən neft qoxusu gəlir. Neft hər yeri bulaşdırıb, yağlamış və dənizin üzərini neft layı örtmüşdü. Bu lay qalınlaşmasın deyə bəzən onu yandırırdılar. Bu işi gecə gördükləri zaman çox gözəl bir mənzərə ya ranır. Gəmilər heç çəkinmədən o alovların üzərindən keçib, yolarına davam edirlər”.(1; s. 509) Ser Karls Yet Məşhəddə konsul olduğu vaxt türkmənistan üzərindən gəmi ilə Bakı şəhərinə gəlmiş və Bakı şəhərinin yaxınlığında Xəzər dənizində yerləşən ada haqqında yazmışdır. “Düz dənizin ortasında bir təpəyə bənzər quru yer gözə dəyir.
∗
Pirallahı ∗ Ölçü vahidi 1067 metr. ∗ - Boussouni ﻲﻧﻮﺳﻮﺑ ( Buzovna yeqin ki) ∗
Balaxanı yaxınlığında neftayırma zavodu yerləışdiyi üçün orda havanın çox çirkli olmasından dolayı həmin yeri Qara şəhər adlanıdırıb. Yüklə 9,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|