Azərbaycan dünya əDƏbiyyatinda beynəlxalq Simpoziumun materialları
Yüklə 9,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları 12
da Avrupa’da edebiyat faaliyetlerinin merkezi Berlin idi. Die Literarische Welt Berlin’de yayımlanmaktaydı. Alman edebiyatının birçok önemli yazarının bu dergide yazıları çıkmaktaydı. Essad Bey 21 yaşında derginin doğu uzmanı olmuş- tur. 1
Genç yaşına rağmen kısa zamanda derginin en çok dikkat çeken yazarlarından biri haline gelmiştir. Aslında Yahudi kökenli olan yazarın ailesi Yahudi düşmanlığından kaçarak Kafkasların çok uluslu yapısına sığınmışlardır. 2
Essad Bey olarak tanıtan yazarın ilk adı Lev Nussimbaum’dur. Essad Bey adını Ağustos 1922 tarihinde Berlin’deki Türk Büyük Elçiliğinde İslamiyet’e geçtikten sonra almıştır. Lev Nussimbaum’un, yani Essad Bey’in İslamiyete geçmesi haya- tındaki en önemli kararlardan biri olarak değerlendirilmektedir. Hayatının bundan sonrasını İslam kurallarına göre yaşadığı söylenir. 3
Yazar çocukluğunun geçtiği Bakü kültür, düşünce ve inancını hiçbir zaman unutmamıştır. Onun için Bakü, hayatı boyunca çocukluk yıllarının özlemi ile yoğrulmuştur. Urs Jenny bununla ilgili şunları yazmıştır:
“ Yazar Essad Bey için çocukluğunun Bakü’sü Şark ve Garp’ın birlikte var olduğu özlem diyarı olmuştur; Hıristiyanların, Yahudilerin ve Müslümanların kom- şu olarak kardeşçe birbirleriyle geçindikleri bereketli bir Megapolis: geçmişe yö- nelen bir Ütopya” 4
Yazar bu güzelliğin bozulmasına sebep olarak Bolşevik hareketini görmek- tedir. Essad Bey’in Moskovayı işlediği bütün eserlerinde Stalin uğursuzluğun be- den leştiği dominant bir figürdür. 5
daha sonra da Kurban Said’e dönüşme hikâyesi bitmek bilmeyen bir kaç ışın serüvenidir. I. Dünya Savaşının etkilerinin he nüz Bakü’ye ulaşmadığı bir dönemde, Lev lise öğrenimine Bakü’de devam et- mekteydi. Çar’ın devrilmesiyle başlayan iç çatışmalar ve bunun akabinde, 1918’de komünistlerin iktidara geçmesini Lev ilk kez görd üğü bir kan gölü olarak betim- lemiştir. 6
Kapitalist biri olarak tanınan babası, artık o topraklarda hiç şansının kal- ma dığını bilir. Oğlunu da yanına alarak önce Türkiye, Semerkand, Buhara ve İran ol mak üzere Doğu istikametine, sonra yine Bakü’ye uğrayarak Gürcistan, Karade- niz, İstanbul, İtalya, Paris üzerinden Almanya’ya kaçar. 7
Lev Avrupa’nın ortasına şaşkın ve meraklı biri olarak düşmüştür. 1922 yılının son baharında Berlin’e yerle- şirler. Friedrich Wilhelm Üniversitesi’nde şarkiyat seminerlerine katılır. Çok sür- me den yabancı dile karşı olan yeteneği anlaşılır. 8
1 REISS, Tom, Oryantalist- Tuhaf ve Tehlike Dolu bir Hayatın Aydınlanan Sırrı, Çev. : Selda Somuncuoğlu, İletişim Yay. , İst. 2009, s. 291 2 JENNY, Urs, Allahs vergessener Jünger, Der Spiegel, 18. 05. 2008 / 21, s. 172 3
BAŞİROVA, Gülşan, Das Schaffen von Kurban Said alias Essad Bey: www. isb-bln. de/jahrbuecher/jahrbuch2006/8250. html (27. 04. 2011) 4 JENNY, Urs, Allahs vergessener Jünger, Der Spiegel, 18. 05. 2008 / 21, s. 172 5 JENNY, a. g. e. , s. 172 6 JENNY, a. g. e. , s. 173 7 JENNY, a. g. e. , s. 173 8 JENNY, a. g. e. , s. 173 AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları 13
Essad Bey 1931 yılında zengin bir ayakkabı tüccarının kızı olan Erika Loewendahl ile evlenmiştir. Bir yıl sonra Almanya’nın siyasi konjonktürü çok de- ğişir. Nasyonal Sosyalizm’in baskısı her yere hâkim olmuştur. Vatansız bir Müslü- man ve Sovyetlerin bir düşmanı olduğundan dolayı Nasyonal Sosyalist’lerin kendi- sine bir şey yapmayacaklarını zanneden Essad Bey’in kitapları yasaklanır. 1
Essad Bey hayatı boyunca devrimlerden nefret etmiştir. Yurt edinmeye çalıştığı her ülkeden peşpeşe yaşanan siyasi çalkantılar yüzünden sürgün edilmiştir. Önce Rusya’daki şiddetten kaçmıştır. Bolşevikler babasının petrol kuyularına el koymuşlardır ve Bakü’deki villalarını Stalin’in karargâhına dönüştürmüşlerdir. 2
kat bu konuda çelişkili açıklamalar vardır. Walter Laguer’in belirttiğine göre Es- sad Bey’in Berlin’de yaşadığı sıralarda onun kökenini bilen ve çok yakından tanı- yan insanlar da bulunmaktaydı. Onların açıklamalarına göre Stalin hiçbir zaman Essad Be
y’in aile evine gelmemiştir ve kitabının birçok önemli yeri kurmacadır. Essad Bey’in şizofren olduğunu ve yazdığı hayallerini kendi hayatı gibi benim- sediğini ifade eden Laguer yine de “yayınladığı yazılar hiç de değersiz değillerdir” diye belirtmeden edem emiştir. 3
Essad Bey şiddetten kaçma çabaları hayatı boyunca sürmüştür. Almanya’da da bir bakıma şiddete uğramıştır. Bolşevikler aleyhine yaz- masına rağmen, Rusça olduğu için, içeriğini anlamadıkları halde Naziler kitaplarını yasaklamışlardır. 4
Bu baskılar neticesinde 1932 yılında eşi Erika ile birlikte Viyana’ya yerleş- miştir. Birlikte 1935’te çıktıkları Amerika seyahatinden sonra Essad Bey eşi tara- fından ihanete uğrar. Yazar bu olaydan ruhsal olarak derin yaralanmıştır. Bazı kay- naklar intihar teşebbüsünden ve sanatoryumdaki tedaviden bahseder. 5 Ancak bir yıl sonra, tekrar kendini toparladığında, büyük bir hırs ile tekrar yazmaya başlar. Bu yılların ürünlerinden ilki “Ali ve Nino”dur. Essad Bey, ölümünden birkaç ay sonra yayımlanmış olan “Ali ve Nino” için, ölmeden kısa bir süre önce, yapıttaki Nino adının Erika olarak değiştirilmesi talimatını vermiştir. 1943 faşist İtalya baskısının başlığı “Eli ve Erika”dır. Ayrıca yazarı da Kurban Said değil, Essad Bey olarak basılmıştır. “Bu, romanı Lev’in yazdığını gösteren ölümünden sonra yapılmış önemli bir düzeltme”dir. 6
Ayrıca III. Reich’ta yasaklanmış olan eserleri ancak yeni bir isimle yayımlanmaya devam edebilecekti. 1936’da günde on-on iki saat Kafkasyada geçen bir roman üzerinde çalıştığı anlaşılmaktadır. Bununla ilgili olarak bir mektubunda şunları yazmıştır. “Ne yayınevini ne de teklifleri düşünüyordum, sürekli ve büyük bir gayretle yazıyordum. Birisi ‘Stalin’, öteki ‘Ali ve Nino’ydu” 7
1937 yılında “Ali ve Nino”nun yayımlanmasıyla birlikte ilginin merkezi ol ması, Kurban Said adının da araştırılmasına sebep olmuştur. Urs Jenny’nin ifade 1 JENNY, a. g. e. , s. 173 2 REISS, Tom, Oryantalist- Tuhaf ve Tehlike Dolu bir Hayatın Aydınlanan Sırrı, Çev. : Selda Somuncuoğlu, İletişim Yay. , İst. 2009, s. 371 3 LAGUER, Walter, Petrol Prensi- Essad Bey’in Yeniden Keşfedilmesi: www. turkpartner. de/Yazarlar/DAras/AliNino. html (27. 04. 2011) 4 REISS, Tom, Oryantalist-Tuha f ve Tehlike Dolu bir Hayatın Aydınlanan Sırrı, Çev. : Selda Somuncuoğlu, İletişim Yay. , İst. 2009, s. 371 5 JENNY, Urs, Allahs vergessener Jünger, Der Spiegel, 18. 05. 2008 / 21, s. 174 6 REISS, Tom, Oryantalist- Tuhaf ve Tehlike Dolu bir Hayatın Aydınlanan Sırrı, Çev. : Selda Somuncuoğlu, İletişim Yay. , İst. 2009, s. 435 7 REISS, a. g. e. , s. 406 Yüklə 9,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|