Azərbaycan dünya əDƏbiyyatinda beynəlxalq Simpoziumun materialları
Yüklə 9,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları 14
ettiğine göre esrarengiz bir biçimde yazarının Lev Nussimbaum, yani Essad Bey olduğu ortaya çıkmıştır. 1
Essad Bey adının Almanya’da yasaklanması üzerine Kur- ban Said a dını Bayan Baron Elfriede von Ehrenfels önermiştir. Barones bu isimle elde edilen geliri yıllar boyunca, savaşta dahi, yazarın kendisine iletmeyi ihmal etmemiştir. 2
Avrupa üzerinde hızla ilerleyen Nasyonal Sosyalizm rüzgarı Essad Bey’e Avusturya’da da ra hat vermemiştir. Yazar Amerika ve Kudüs’e göç etmek yerine, çünkü kendisini Yahudi olarak görmüyordu ve İngilizceye merakı yoktu, güneye, İtalya’ya göç etmeyi tercih etmiştir. Ancak Hitler’in Mussolini ile ittifak etmesi onun tekrar ülkesiz ve tutsak olmas ına sebep olmuştur. Sıkıntılı, ıstırap verici bir hastalık neticesinde, 1942 yılında Positano’da vefat etmiştir. 3 Gerhard Hauptmann Essad Bey’in bu acı sonunu “Positano” başlıklı şiirinde mısralarına şöyle aktarmış- tır:
“Alles hatte ihn verlassen, Was ihm jemals lieb gewesen, Bis er dann vom Menschenjammer Endlich durch den Tod genesen” 4
Onu her şey terk etti, Kendisine hep sevgili olan, Sonra insan feryadından Nihayet ölüm sayesinde iyileşti
“Ali ve Nino” romanının en başta gelen motiflerinden birisi kuşkusuz Doğu- Batı meselesidir. Yazar bu motiften hareketle Doğu’nun temsilcisi olan Ali ve Batı’nın temsilcisi olan Nino karakterleri üzerinden kültür çatışması konusuna yönelmiştir. Yapıtta Doğu-Batı çatışması değişik imgeler ve semboller kullanılarak karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır:
“
ayrılabilirler: orman insanları ve çöl insanları. Şark’ın kuru sarhoşluğu belki de sıcak rüzgârın ve sıcak kumun insanın başını döndürdüğü dünyanın daha basit ve problemsiz olduğu çölden dolayıdır. Orman soru doludur. Ancak çöl soru sormaz, bir şey vermez ve söz vermez. Ancak ruhun ateşi ormandan gelir. Çöl insanı […] sadece tek bir duyguya sahiptir ve bu da ona yeter. Orman insanının birçok yüzü vardır. Fanatik çölden gelir, yaratıcı ormandan. Bu herhalde Doğu ve Batı arasındaki en önemli farktır” (Ali ve Nino:49-50) *
Ali Avrupa kültürünü yakından tanımaktadır. Ancak Doğu kültürü ile farklılıklarını yine de yadırgamaktadır. Örneğin Nino’yu ailesiyle birlikte yaşadığı evinde ziyaret ettiğindeki izlenimlerini anlattığı şu cümleler bunu göstermektedir:
“ Nino’yu evinde ziyaret etmek benim için hala tuhaf bir şeydi. Geleneklere tamamen aykırı bir durumdu bu. […] Beyaz önlüklü hizmetçi kız kapıyı açtı ve eğildi. Doğu geleneklerine göre misafir şapkasını çıkarmaması gerektiği halde ona
1 JENNY, Urs, Allahs vergessener Jünger, Der Spiegel, 18. 05. 2008 / 21, s. 174 2 JENNY, a. g. e. , s. 174 3 JENNY, a. g. e. , s. 174 4 JENNY, a. g. e. , s. 174 *
“Ali ve Nino” romanından yapılan alıntılar, yapıtın şu baskısından tarafımdan çevrilmiştir: Kurban Said, Ali und Nino, Ullstein List Yay. , Münih 2000 AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları 15
şapkamı verdim. Avrupa’da böyle durumların nasıl olduğunu bilirim. ” (Ali ve Nino:77)
Yazar bu betimleme için eğitim sistemini araç olarak kullanmıştır. Yapıt, Bakü’de bulunan Rus Kraliyet Lisesi’ndeki dersten bir kesit ile başlar. 30 Müslüman, 4 Er- meni,
3 Ayrılıkçı, 2 Polonyalı ve 1 Rus’tan oluşan sınıf mevcudu, konunun geçtiği coğrafyadaki toplum yapısını anlatmaktadır. Öğretmenin birinci amacı öğrencileri iyi bir Avrupalı olarak yetiştirmektir (Ali ve Nino: 3). Bundan dolayı öğretmen sınıfta adeta Batı propagandası yapmaktadır. Doğu’yu geri kalmış ve medeniyetten uzak olarak anlatırken Batı’yı, teknolojik gelişmeleri yakalamış, adeta medeniyetin sembolü olarak betimlemektedir. Öğrencileri buna ikna etmek için “Sizden biriniz
Fakat aldığı şu cevap onun beklentileri doğrultusunda değildir: “Malkow adındaki ayrılıkçı elini
öğretmenin amacı öğrencilerine Batı kültürünü aşılamak ve onları Avrupalı olmaya özendirmektir. Fakat aldığı bu cevap ve Ali Şirvanşir’in büyük bir özgüven ile Asya’da kalmayı tercih ettiğini söylemesi onu hayal kırıklığına uğratmaktadır (Ali ve Nino: 2). Ali’nin bu çıkışı onun öncelikle ailesinden almış olduğu Doğu kültürü ve memleketini çok sevmesinden kaynaklanmaktadır.
Tom Reis Essad Bey’in “Ali ve Nino” romanının Ali Şirvanşir kahra- manını kendinden yola çıkarak kaleme aldığını bir çok belgeye dayandırarak ifade etmiştir. 1
karşılaşması, babasının ona Alman Kültürü ile ilgili olumlu şeyler anlatmasına rağmen, olumlu değildir. Alman sınırına yaklaştıkça karanlık düşüncelere kapıldığı aktarılmıştır. 2
Berlin’e gelir gelmez karşılaştığı tablo, çocuk yaştaki Essad Bey’i korkutmuştur:
“
sloganlar atan silahlı adamlar dolaşmaktadır; tabancaların yanı sıra makineli tüfekler, kurşunlar sıkılmakta, el yapımı bombalar patlatılmaktadır.” 3
Bu şehir hakkında “Kent beni, bir devin cüceye baktığı gibi, aldırmazlıkla karşıladı” 4
diye yazmıştır. Essad Bey’in Berlin döneminde kaleme aldığı yapıtla- rında tarihselliğin izleri çok belirgindir. Bazı tarihsel olayları eserlerine bir belge nit eliğinde aktarmakla kalmayıp kurmacanın dokusuna da yerleştirmiştir. “Tarih öznelleştirilerek hayata uyarlanmıştır. Böylece yazar yapıtında siyasi kaderinin üstesinden gelmeye çalışmıştır.” 5
1 REISS, Tom, Oryantalist- Tuhaf ve Tehlike Dolu bir Hayatın Aydınlanan Sırrı, Çev. : Selda Somuncuoğlu, İletişim Yay. , İst. 2009, s. 76 2 REISS, a. g. e. , s. 208 3 REISS, a. g. e. , s. 215 4 REISS, a. g. e. , s. 233 5
BAŞİROVA, Gülşan, Das Schaffen von Kurban Said alias Essad Bey: www. isb-bln. de/jahrbuecher/jahrbuch2006/8250. html (27. 04. 2011)
Yüklə 9,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|