Azərbaycan elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
13
basmaçılarıyla, Azərbaycan millətçiləri ilə, hətta Türkiyə və İran zümrələri ilə təmasa girən və bütün bu millətlərdəki siyasi qüvvətlərlə gizli münasibət təsis edən Sultan Əliyev yalnız əski xidmətlərinə hörmətən edam edilmədi. Ancaq özünün firqədən ixracı ilə kifayətlənildi. Gürcüstandakı “Mötəzilə”nin Moskva ilə mücadilələri də məşhurdur. Çakayanın Moskvaya göndərdiyi protesto raportu vaxtilə ifşa edilmişdi. Azərbaycanda dəxi “Budaqovçuluq” adı ilə məşhur bir cərəyan zühur eyləmişdi ki, buna birləşən partizanlar kommunist olduqları halda, firqənin milli proqrama aid ümdə və qərarlarının səmimiyyətlə tətbiqini istəyir və bu xüsusda israr edirdilər. Mərkəziyyətçi kommunistlər öz aralarından zühur edən bu kimi “mötəzilə”yə qarşı amansız davranır, “milliyyət xəstəliyinə” tutulan bu “arxadaşları” dərhal ya Moskvaya cəlb edir və yaxud Sibiryanın uzaq bir guşəsinə göndərərək onlara eskimoslar arasında təbliğatçı vəzisfəsi tapşırırlar. Fəqət bütün bu tədbirlərə rəğmən milliyyət davası hər cür maniə və müşkilata baxmayaraq, özünə sadiq mücahidlər toplayır və çox böyüməklə sərf etmək surətilə olsa da, tərəqqi və inkişaf edir. Ümumi məktəblərlə dövlət idarələrinin milliləşməsi xüsusunda mütəmadi surətdə baş verən mücadiləni təsbit etməklə bərabər milli ədəbiyat və milli tarix əsərlərini nəşr xüsusunda göstərilən təşəbbüslərin çox tərifəlayiq bir səy olduğunu da burada qeyd edə bilərik. Bu təşəbbüslərin nə kimi bir məqsədlə icra edildiyinə bir misal olmaq üzrə Azərbaycan ədəbiyyat cəmiyyətinin böyük şairimiz Füzulinin 400 illiyini bayram etmək məqsədilə nəşr eylədiyi risaləyə yazdığı müqəddiməni buraya nəql edirik. Risalənin müqəddiməsində deyilir ki: “Azərbaycan ədəbiyyat cəmiyyətinin ən başlısa işlərindən biri də türk ədəbiyyatının qiymətli abidələrini tapıb yaşatmaq, onları meydana gətirən dahiləri unutqanlıq pərdələri içindən çıxararaq xalqa və xüsusilə türklərdə kültür və mədəniyyət oladığı iddiasını gizli- gizli məqsədlərlə ortaya ataraq öz riyakar tarixlərinə şərəf qeyd etmək istəyən Qərb sənət simsarlarına göstərərək bu kirli böhtanı üzərimizdən atmağa çalışmaqdır. Azərbaycan ədəbiyyat cəmiyyəti qiymətli şairi Füzulinin 400-cü ili şərəfinə tarixi bir gecə hazırlarkən tarixi bir vəzifə də yapmış və eyni zamanda o geniş türk xalqları kütləsinə də tarixdəki qiymətləri, dühaları tapıb çıxarmaq, hörmət və təqdir etmək xüslarında da ilk doğru yol göstərmə borcunu ifadə etmiş olur”. Milli müxalifət cərəyanının qeyri-rus kommunist zümrələri arasındakı məfkurəvi qüvvəni təqdir edə bilmək üçün yenə Ukrayna həyatına qayıdaq: Yuxarıda qeyd olunan təfsilatdan göründüyü kimi, Ukrayna milliyyətpərvərliyi kommunist internasionalizminin hər şeyi bərabərləşdirən mənfi təsirinə rəğmən, nasionalizm nöqteyi-nəzərindən çox mühüm nəticələrə gəlmişdir. Ukraynadakı bu hərəkatın nə kimi bir ruhla hissiyyatlanıb hankı əməllərlə mütəhərrik olduğunu öyrənmək üçun sovet mətbuatında görünən bəzi nəşrləri gözdən keçirmək lazımdır. Bu nəşrlər bizə “ukraynalaşdırma” siyasətinin “Sovetlər İttifaqı” ayamasını daşıyan “Böyük Rusiya” ideyası nöqteyi-nəzərindən nə kimi 14
təhlükələrin içərisində olduğunu göstərir. Bu tədqiqat eyni zamanda bizə Avropa qəzetlərinə əks edən Ukrayna separatçılığı haqqındakı şayiələrin də əsl və fəslsiz olmadığını isbat edir. Ukrayna Mərkəzi İcraiyyə heyətinin üçüncü ümumi yığıncağındakı Kommunist fraksionuna qarşı baş verən bayanatında firqə katibi Kaqanoviç Ukraynada milli şovinizmin hökmran olduğunu gizlətməyirdi. Kaqanoviçin etirafına görə, Ukraynada həm Ukrayna, həm yəhudi, həm də velikorus şovinistliyi varmış. Bu şovinistlik xüsusilə ukraynalılar tərəfindən hərarətli bir surətdə davam etdirilməkdədir. Kommunizm məfkurəçiləri “siniflər xaricində və fövqündə milli mədəniyyət yoxdur və ola bilməz” deyə hər kəsi başa salmaqda ikən milli Ukrayna məfkurəçiləri bunun ziddinə rəvac verərək “milli azadlıq və milli kültürün bu hürriyyəti istehsal yolundakı əhəmiyyəti məsələsini pərdələyərək” Kaqanoviçin firqə konqresində söylədiyi kimi “kommunist mühitindəki daha zəif təbəqələrin fikirlərini zəhərləyirlər”. Digər firqə rəislərindən Kotnevşinin söyləməsinə görə, Ukrayna firqəsinin içində elələri varmış ki, “sənayeyi-nəfisə ilə ədəbiyyata bağlanan iqtisadi, siyasi və istehsal işlərinə aid xüsusiyyətlərdən ayırmaq tərəfdarı” imişlər. Bu kommunistlər milləti öz mahiyyətində bütöv bir təsisat kimi qəbul edərək milliyyət məsələsinə də mütləq bir qiymət verirlərmiş. Göründüyu kimi, milli şüur, tətbiq olunan şiddətli kommunizm məngənəsinin əzici qısqaclarından sıyrılaraq bolşevik firqəsini sarsıdır. Yuxarıda qeyd olunan Kotnevşinin dediyinə görə, fəhlə sindikatları konqreslərindən birində kommunistlərdən birinin çıxıb da rəhbər olaraq çalışdığı vahid fəhlə sindikatının milli cümhuriyyət sindikatlarına ayrılmasının faydalı olduğundan bəhs eyləmişdir. Ukrayna kommunist firqəsinin son konqresində Xivyelov adında bir kommunistin Ukrayna ədəbiyyatı haqqındakı milliyyətpərvəranə nitqi qeylu-qala səbəb olmuşdur. Ukrayna ədəbiyyat və mədəniyyətinin özünəməxsus bir qiymətə malik olduğundan bəhs edən bu natiq ukraynalılar üçün mədəni xüsusatda Avropaya baxmaq lazım gəldiyini söyləmişdir. “Avropaya üz çevirmək” məsələsi Ukraynada ən çox münaqişəyə səbəb olan bir məsələdir. Bura ziyalıları arasında “iki mədəniyyət” haqqındakı münaqişə qədər fikirləri məşğul edən başqa bir ictimai mövzu yoxdur. Bu iki mədəniyyətdən birisi rus, digəri də Avropa mədəniyyətidir. Bu mövzu üzərində cərəyan edən münaqişə əsnasında ukraynalı kommunistlərdən birisi “rus kültürü ilə Ukrayna kültürünün mücadilə halında olduğundan” bəhs eyləmişdir. Məlum olduğu üzrə bolşeviklərdə bütün günahları “burjuaziya”nın üstünə yıxmaq adəti vardır Ukraynadakı bu əhvali-ruhiyədən bəhs edən sovet mühərrirləri bu klassik metoda sadiq qalaraq yazırdılar ki: “sərhəd boyundakı burjuaziya vəziyyətə görə istiqamət alır. O, əyalətlərin sovetlər İttifaqından çıxmasına rəvac verir. Burjualar bu separatçılıq hərəkatı ilə əyalətlərdəki fəhlələri sovetlər mərkəzindən ayırmaqla zəif düşürmək və sonra istədikləri kimi istismar edərək kapitalist Qərb dövlətlərinin ağuşuna atmaq istərlər. həqiqi məqsədləri isə hurriyyət Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|