Azərbaycan elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BEYNƏLMİLƏL VƏZİYYƏT
15
və istiqlal deyildir”. Budur Moskvanın mədəni təsirindən uzaqlaşmaq şüarı altında saxlanan əsl məqsəd, milli istiqlal məqsədi! Ukrayna Kommunist Firqəsinin ən mühüm rəhbərlərindən olan Çubar Xarkov firqə yığınsağında Ukrayna kəndlilərinin əhvali-ruhiyyə və siyasi təmayüllərini təhlil edərkən bu kəndlilərin “Moskvadan uzaq, Moskvaya heç bir şey verməyəyin. Sosializmin təsisi uçün nə lazımsa hamısı bizdə vardır. Kafi dərəcədə kömür, dəmir və ərzaq bizdə varkən nədən Moskva ilə bağlanaq. Nədən ruslara tabe olaq!” deyə düşündüklərini təhlil eləmişdir. Bu ruh yalnız kəidliləri deyil, firqə üzvlərindən bəzilərini dəxi cəlb edirmiş. Belə ki, Çubardan öyrəndiyimizə baxılırsa “şovinizm kənddə artdığı kimi, şəhərdə də artır. Şəhərli Ukrayna ziyalısı qanadlanır və özünə mühüm bir mövqe tutmaq istəyir... Nəticədə şovinist Ukrayna ziyalılarının yaydığı məfkurə Ukrayna gəncliyinə də təsir edir”. Budur sovet mətbuatından çıxan həqiqətlər və etiraflar ki, bizə son zamanlarda aktual (əməli) bir şəklə girdiyindən bəhs olunan və Ukrayna separatçılığının xalq kütləsi içində dərin köklər buraxmış ciddi bir hərəkat olduğunu iddia etməyə imkan verir. Milliyyətçilik yalnız Ukraynada deyil, Azərbaycanda dəxi vəziyyət almaqda olduğundan sovet mətbuatı az şikayət etməyir. Azərbaycan şerinin indi milliyyət ruhuna tərcüman olduğundan, ədəbi məcmuələrin “xırda burjua təmayülatı”na qapıldığından “Qızıl Azərbaycan” tənqidçiləri daima şikayət edib dururlar. Rəsmi sovet komissarlarının ruscanı Azərbaycanda yaymaq üçün uydurduqları əsarət fəlsəfəsinə rəğmən Avropa mədəniyyəti ilə bilavasitə təmas edən Azərbaycan kəndləri (kommunist olanları belə), ruscanın Azərbaycan üçün bir mədəniyyət naqili olduğunu qəbul etməyir; Ukraynada olduğu kimi, “bizə rus mədəniyyəti deyil, Avropa mədəniyyəti lazımdır!” deyirlər və bunun üçün Moskvaya deyil, Avropaya tələbə göndərməyin vacib olduğunu irəli sürürlər. Mahmud Qarayev bundan bir neçə ay əvvəl söylədiyi nitqlərindən birində “Açıq çarpışmada məğlub olan müsavatçılığın məktəb sıralarında pusqu qurub bolşevizmi oradan devirmək fikrində olduğunu” zikr və sovet hökumətini milliyyət ruhunu yayan müəllimlərlə mübarizəyə dəvət edirdi. Bakıda toplanan türkoloji konqresin “pantürkistlər tərəfindən istifadə olunmamasını təmin üçün yaxşı əmək sərf edilməsinə rəğmən, yuxarıda adı çəkilən konqresdə “nə yapsalar da bizi böyük türk kültür və mədəniyyəti yaratmaq əzmindən döndərəməzlər” mənasında söylənən hərarətli nitqlər iradını qadağan edə bilməmişlərdi. Əvəl, kəndli fəaliyyəti şəklində sinif müxalifətinə məruz qalan kommunist hakimiyyəti, eyni zamanda milli separatçılıq müxalifətinə də məruzdur. Çar Rusiyasının məhvinə səbəb olan iki mühüm amil Qızıl rus imperializminin də əsaslı zəifliyini təşkil edir.
16
Lenin yeni iqtisadi siyasəti elan edərkən bunun kommunizm üçün müvəqqəti bir tənəffüsdən ibarət olduğunu elan eyləmişdi. Halbuki kommunist firqəsinin 14-cü konqresi bu “tənəffüs”ün kapitalist dövlətlərlə Sovetlər Birliyinin dinc yanaşı yaşamalarını ifadə edən uzunca bir dövr”lə əvəz olunmasını qüvətləndirmişdir * .
bütün ümidlərini Avropada zühur edəcək inqilabi hərəkatların qüvvətlənməsinə bağlamışdılar. Halbuki indi 14-cü konqresin qərarı nəticəsində kommunistlər “kapitalist dövlətlərdə qismən olsun sabitləşmə hasil olunduğuna və Avropa burjuaziyasının siyasi cəhətdən qüvvətləndiyinə” qane
olmaq məcburiyyətindədirlər * .
qənaətində olan bolşeviklər indi “uzunca bir dinc münasibət” dövrünə girdiyindən sonra bu münasibətin pozulması ehtimalına qarşı çox həssaslıq göstərir və bunu heç də arzu etməyirlər. “Avropa dövlətləri ilə təsis etdiyimiz bu münasibət beynəlmiləl əmniyyətimizi təmin edirmi?” sualına 14-cü konqres qərarlarını şərh edən Yaroslavski “bu münasibət çoxaldıqca onun günün birində pozulması ehtimalı bizi daha çox qorxuda buraxır” deyə cavab vermişdi. Eyni müəllif beynəlmiləl vəziyyətdə hərb ehtimalı olub-olmadığını təhlil edərkən sonra belə bir təhlükənin mövcud olduğunu irəli sürərək “sovetlər”in bu ehtimala qarşı hazır olmaları lüzumundan ciddiyyətlə bəhs eyləmişdir. Bu iqtibaslardan da göründüyü kimi, bolşevik hökuməti beynəlmiləl siyasətdə müdafiə vəziyyəti almışdır. Onun qonşuları ilə bağladığı bitərəflik və hücum etməmə anlaşmaları, qüvvətindən irəli gələn müsbət bir hadisə olmaqdan daha çox mənfi bir zəiflik əlamətidir. Bütün qeyrət və səylərinə baxmayaraq Moskva diplomatları “Avropa sabitliyini” pozmaq üçün Almaniyanın Millətlər Cəmiyyətinə girməsinə mane ola bilmədilər. Və bu gün, bu mühüm hadisə qarşısında “Avropa sabitliyinin hələ davam etməkdə olduğunu” etiraf etmək məcburiyyətindədirlər. Beynəlmiləl münasibətlərdəki sabitlikdən öz hesabına çox böyük təhlükələr görən sovet hökuməti bir tərəfdən Estoniya və Bolqarıstan kimi sui- qəsdləri qüvvətləndirir, digər tərəfdən də Avropa fəhlə sindikatları ilə anlaşmaya və vahid cəbhə təsisinə səy edirdi. Birinci növdən olan təcavüz təşəbbüsləri puç olmağa məhkum qaldığı kimi, ikinci növdən müdafiə manevrləri dəxi suya düşmüş
* “14-cü konqres nələri Həll etdi?” səhifə 9, Moskva. * Eyni əsər, səhifə 10. Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|