Azərbaycan elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- RUS FƏHLƏSİ NƏ DEYİR
17
oldu. İngiltərədəki ümumi tətili könlü istədiyi məcraya sövq etmək imkanından məhrum qaldıqdan sonra kömür çıxaranların müqavimətini möhkəmləndirmək üçün ingilis fəhlə sindikatları ilə rus fəhlə sindikatları nümayəndələrindən ibarət olaraq vücudə gətirilən ingilis-rus komitəsini də dağıtdı. Bu komitə müzakirələrində ingilisdən daha çox ingilis görünən rus nümayəndələrinin siyasi bir qəsdlə hərəkət etdikləri ingilis nümayəndələrinə tamamilə əyan oldu. Bunun nəticəsində İngiltərə hökuməti Tred-Yunlar konqresində iştirak etmək məqsədilə İngiltərəyə gəlmək istəyən Rusiya Fəhlə sindikatları nümayəndəsi Tomskiyə icazə vermədi. Və bu qadağan İngiltərə fəhlələri tərəfindən ciddi bir etiraz belə doğurmadı. Bu etibarsızlıq yalnız Avropadakı fəhlə təşkilatları və sindikatları ilə olan münasibətdə deyil, Moskvanın ən sadiq tərəfdarları olan Avropadakı kommunist firqələri birər-birər Moskvadan uzaqlaşmaya, hər tərəfdə çürüməyə və parçalanmaya başlamışlardır. Üçüncü internasional halhazırda Rusiya Kommunist Firqəsində müşahidə olunan böhraiın eynini yaşamaqda, ifratçılarla mötədillər arasında şiddətli mücadilə və çarpışmalara səhnə olmaqdadır. Sovet höküməti artıq bütün dünya proletariatının böyük bir şövqi-inqilabla özlədiyi və xəyalında idealizə etdiyi sənnətəbənzər bir məmləkət şəklindən çıxmışdır. Fransa, Almaniya, Belçika və sair Kommunist firqələri bir neçə qismə ayrılmış, Moskvanın ayırdığı vəsait azaldıqca onların da hərarəti kəsilmiş, atəşləri sönmüşdür. hələ bolşeviklərin lap çox güvəndikləri Almaniya Kommunist Firqəsindəki parçalanma vəziyyəti son həddinə çatmış, firqə, sözün tam mənasilə dağılmışdır. Diqqətəlayiqdir ki, hələ sabit bir hala düşməyən Avropa dövlətlərindəki ictimai və iqtisadi titrətmə üzündən çıxan çətinliklər kommunistliyə mail sol firqələri qüvvətləndirməkdən çox, İngiltərə ilə Fransada olduğu kimi, daha sağ qüvvətlərin iş başına gəlmələrinə səbəb olmuşdur. Belə ki, Rusiyadakı kommunist təcrübəsindən doğan nəticələr Avropa müvazinəsini pozmağa çalışan bolşevik səylərini səmərəsizliyə məhkum buraxmış bu işin demokratiyaya ziyan vurmaqdan və faşizmin çörəyinə yağ sürtməkdən başqa bir faydası görülməmişdir. Avropadakı demokratiya hərəkatına öz boşboğaz müdaxiləsi ilə az ziyan vurmayan Moskva müdaxiləçiləri Şərqdəki hurriyyət və istiqlal hərəkatlarına dəxi yerli-yersiz müdaxilələri ilə az zərər verməmişlərdir. Məsələn, İrandakı yeni vəziyyətin cümhuriyyət şəklində deyil, yeni şahlıq şəklində qərarlaşmasına bolşevik siyasətinin qanunsuz cümhuriyyətçiliyi ilə şübhəli şahçılığının az təsiri olmamışdır. Eyni metodla Sovet hökuməti Çindəki milli hərəkatı dəxi çox çətinliyə salmışdır. Hər nə qədər Kanton hökumətinin son müvəffəqiyyətləri ilə iftixar etsə də, bolşevik hökuməti Çan Zulin hökumətindən gördüyü həqarətlərə qatlaşmaq məcburiyyətində qalmışdır. Şərqi Çin dəmir yolundakı icraatından dolayı Çan Zulinə ikinci protesto notasını göndərən Qızıl Moskvanın öz hüququnu silahla müdafiə edəcəyi təxmin edilə bilməz. O ancaq başqalarını ixtilal və ixtilaflara 18
təhrik edir, fəqət özü mahiyyətsiz hərbə atılacaq dərəcədə qüvvətli və ehtiyatsız deyildir. Bolşeviklər buradakı intriqaları ilə dəxi təcavüzi olmaqdan ziyadə müdafiə xarakterli bir plana bağlıdır. Qərbdə Əmniyyət və bitərəflik müqavilələri bağlayan sovetlərin Şərqdə fəal bir qrup planlar tətbiqi ilə məşğul olduğunu təxmin edənlər varsa, aldanırlar. Avropada nə bahasına olursa-olsun bir üsyan çıxarmaq işində müvəffəqiyyətsizliyə, Şərq hərəkatını bolşevikləşdirmək xüsusunda peşmançılığa uğrayan kommunist hökuməti Avropa dövlətləri arasında çox ağır və quru bir hərəkətlə olsa da, baş verən sabitləşmə və müvazinəti pozmamaqla bərabər, çox möhtac olduğu əcnəbi sərmayəsini də cəlb edə bilməmişdir. Makdonald hökumətini sovetlərə yeni istiqraz təmini uçün razı edən sovet diplomatları Balduvin hökumətinin müqavimətindən sonra bütün ümidlərini fransaya bağlamışlardı. Fəqət Krasini əvəz edən Rakovskinin bütün məharət və bəlağətinə baxmayaraq, Rusiya-Fransa danışıqlarının həmən gördüyümdə ilişib qaldığı məlumdur. Heryö Fransası ilə işi başa gətirə bilməyən sovetlərin Puankaredən üz görəcəkləri əlbəttə, danışıq mövzusu ola bilməz. Özü xeyirxahlığa möhtac olan Fransanın etibarsız Rusiya bolşsviklərinə pul borc verəcəyi kimsənin ağlına gəlməz! Beynəlmiləl münasibətlərdəki bütün bu mənfi nəticələrə baxmayaraq bu fəslin başında işarət etdiyimiz kimi, “Sovetlər İttifaqı” kapitalist dövlətlərlə təsis etdiyi münasibətlərin pozulacağı ehtimalından çox qorxur. Sovet mətbuatı daima belə bir təhlükədən bəhs edib durur.
Məlum olduğu üzrə, kommunist hakimiyyəti fəhlə naminə qurulmuş bir müəssisədir. İbtidada bu hakimiyyət fəhləni az-çox təmsil edirdi. Bolşevizm rus fəhləsinin qeyri təbii vəziyyətindən doğulmuş bir qüvvə kimi qəbul edilirdi. Fəqət bu gün kommunist hökuməti artıq bir fəhlə hökuməti olmaqdan çıxmış, siniflər fövqündə bir klin hakimiyyəti şəklinə girmişdir. Bu klin Avropa fəhləsi üzərindəki romanitik təsirini itirməzdən əvvəl, təbii ki, rus fəhləsi üzərindəki təsirini itirmişdir. Rus fəhləsi naminə kommunist hökumətinə qarşı təşkil olunan müxalifət artıq firqə daxilildə “fəhlə qrupları” təşkil etmək şəklindən çıxaraq açıq müxalifət şəklini almışdır. İndi bu müxalifət olduqca müəyyən siyasi bir qüvvə halına gəlmək üzrədir. “Fəhlə müxalifəti”nin hal-hazırda əcnəbi məmləkətlərdə bürosu və propaqanda aparacaq nümayəndələri vardır. Bunlardan, Qızıl Ordudakı xidməti ilə tanınan, çox məsul firqə vəzifələrində olmuş Badyan adlı fəhlədən yetişmə bir kommunistin icazə ilə Berlinə gələrək burada firqədən istefa etməsi və açıq surətdə müxalifətə keçməsi günün diqqəti cəlb edən hadisələrindəndir. Bolşevik mətbuatı Badyanın kommunist firqəsinə mənsub nüfuzlu bir fəhlə olduğunu inkar edə bilməmişdir. Fəhlə müxalifəti adına əcnəbi məmləkətlər mətbuatında yayılan
Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|