Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2015, № 1
22
nedenle o, ‘sıçrama’dan bahseder: İman şövalyesi sıçrama ile etik seviyeden
inanç alanına geçmiş; genelden Aşkın olana yükselmiştir.
Kierkegaard, dinî safhada söz konusu olan etik tavrın öznel olduğunu
ve kati surette evrenselleşemediğini savunmakla bir yerde ahlaklılığın zemi-
ni kaçınılmaz olarak ortadan kaldırmaktadır. Çünkü izah edilemez ve anlaşı-
lamaz olduğu varsayılarak her türlü bireysel vehme ahlakilik payesi veril-
mesinin yolu açılmış olmaktadır. Dahası, Kierkegaard’ın etik teorisi, ahlakın
sırf insan için öznel bir tecrübe olduğu ileri sürmekle kalmamakta; Tanrı’nın
da emirlerini herhangi bir hikmete istinat etmeksizin keyfi bir şekilde buyur-
duğu gibi bir faraziyeye varmaktadır. Başka bir ifadeyle bu görüş, Tanrının
buyruklarının da izahını yok sayması itibariyle, bizi buyruklarında keyfi
davranan bir Tanrı sorunu ile yüz yüze bırakacaktır. Bu nedenle, Kierke-
gaard’ın ilahi buyruk görüşünün ideal bir etik teori ortaya koyabileceğini
söylemek pek de mümkün görünmemektedir.
Sonuç
Kierkegaard’ın ahlak anlayışı bireyin varoluşunu gerçekleştirmesi ile
ilgilidir. O, estetik ve etik safhalardaki bireyin varoluşunun dinî safhadaki
varoluşla kemale ereceğini düşünür. Burada Kierkegaard’ın tasarladığı ah-
lak ilahi buyruk teorisi ile irtibatlı bir görüştür. Bir anlamda Kierkegaard,
İbrahim’in kendi oğlunu kurban etme öyküsünden hareketle bir itaat etiği
ortaya koyar. İtaat etiği, bilhassa etik safhada söz konusu olan rasyonellik ve
evrensellikten uzaktır. Başka bir ifadeyle öznel, bireysel, ras-
yonelleştirilemez ve açıklanamazdır. Böyle olduğu için de, tıpkı İb-
rahim’inkine benzer bir tecrübe yaşayan iman şövalyesi ile etik safhada bu-
lunan trajik kahraman arasında kapanması imkânsız bir mesafe söz ko-
nusudur. İşte bu mesafenin bir ucunda genel olan bulunurken öteki ucunda
Tanrı vardır. Bir anlamda birey, ancak genel olandan hareket etmek su-
retiyle Aşkın olana yaklaşabilir. Kierkegaard’a göre ya ya da varlığı olan bi-
Fəlsəfə tarixi və müasirlərimiz
23
rey, ancak Tanrıdan başka her şeyden vazgeçerek sevgi ile Tanrıya yaklaşa-
rak ahlaki varoluşunu gerçekleştirebilir.
Kaynakça
Akış, Yasemin (2015) Søren Kierkegaard'da Kaygı Kavramı, Ayrıntı
Yayınları, İstanbul.
Gödelek, Kamuran (2008) “Kierkegaard’ın İnsan Görüşü”,
Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi,1/5, ss. 357-371.
Hourani, George F., Reason and Tradition in Islamic Ethics,
Cambridge University, Cambridge 1985.
Kierkegaard, Søren (2009) Etik-Estetik Dengesi, (çev. İ. Kapaklıkaya)
Ağaç Kitabevi Yayınları, İstanbul.
Kierkegaard, Søren (2013) Felsefe Parçaları ya da Bir Parça Felsefe,
(çev. D. Şahiner) Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
Kierkegaard, Søren (2015) Korku ve Titreme, (çev.İ. Yerguz), Say
Yayınları, İstanbul.
Kierkegaard, Søren (2016) Tanrı’ya İhtiyaç Duymak, (çev. Z. Yeter),
Fabula, İstanbul.
MacIntyre, Alasdair (2001) Erdem Peşinde, (çev. M. Özcan)Ayrıntı
Yayınları, İstanbul.
Roberts, Robert C. (2008) “Kierkegaard and Ethical Theory”, Ethics,
Love, and Faith in Kierkegaard, (ed. E. F. Mooney) Indiana University
Press, ss.72-92.
Rudd, Anthony (1993) Kierkegaard and the Limits of the Ethical,
Oxford University Press, NY.
Sagi, Avi ve Daniel Statman, Religion and Morality, Rodopi,
Amsterdam 1995.
Sartre, Jean-Paul, (1996) Varoluşçuluk (çev. A. Bezirci) Say
Yayınları.
West, David (1998), Kıta Avrupası Felsefesine Giriş, (çev. A.
Cevizci), Paradigma Yay. İstanbul.
Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2015, № 1
24
Zagzebski, Linda (2005) “Morality and Religion”, The Oxford
Handbook of Philosophy of Religion (ed. W. Wainwright) Oxford
University Press, yb., ss. 344-365.
Rabia SOYUCAK,
Esin Nesrin CEBECI
Kyerkeqorda ekzistensialist etika
(xülasə)
Ekzistensializmin öndə duran filoaoflarından olan Kyerkeqor fərdin
mən oluşuna istinad edən bir əxlaq anlayışı təqdim etmişdir. Fərd 3
mərhələdə mövcuddur: estetik, etik və dini mərhələlər. Bundan çıxış edərək
Kyerkeqor içində olduğu mərhələyə görə insanın fəaliyyətinin təməl
keyfiyyətlərini təhlil edir.
Əsas əhəmiyyət verdiyi dini mərhələ üçün Kyerkeqor itaət əxlaqı təq-
dim edir. Bu mənada o, insanın özünü var etməsini yolunu Tanrı ilə
əlaqələri qoparmamaqda, Onun buyruduqlarına itaət etməkdə və bundan
kənarda olanlardan vaz keçə bilməkdə görür. Kyerkeqora görə itaət imtina
etməyi bacarmaqdır. Beləki, ona görə, insan sadəcə Tanrıya ehtiyac hiss
etməli, Ona yaxın ola bilmək üçün Ondan qeyri nə varsa, imtina etməyi
bacarmalıdır. Kyerkeqorun dinin mərhələ üçün dediyi etika imtinaya istinad
edən itaət etikası da dlana bilər.
Açar sözlər:
Kyerkeqor, etika, itaət etikası, imtina, ekzistensializm.
Rabia SOYUJAK,
Esin Nesrin JEBECHI
Kierkegaard’s Existentialist Ethics
(abstract)
Fəlsəfə tarixi və müasirlərimiz
25
Kierkegaard, one of the leading philosophers of existentialism,
produced perception of morality based on human ego. Individual exists in 3
phases. These are esthetic, ethics and religious phase.
Hence Kierkegaard, specifies basic nature of humans actions based on
the phases they are in. Religious phase that he gives most importance phase,
produces a design of moral of obedience. He found path of people in
bounding with God and obey his commands, by being able to give up on the
other people but God. According to Kierkegaard, obedience includes being
able to give up. Because according to Kierkegaard, people should need only
God and should be being able to give up on everything to be closer to Him.
Kierkagaard’s ethics of religious phase can be defined as obedience of
ethics of renunciation.
Keywords:
Kierkegaard, ethics, ethics of obedience, Existentialism,
renunciation
Dostları ilə paylaş: |