Azərbaycan Hava Yolları” qsc milli Aviasiya Akademiyası

R
adioqəbuledicinin yüksək tezlikli traktında AM siqnalların xətti təhrifləri. Fərz edək ki qəbuledicinin yüksək tezlikli traktı cüt simmetriyalı amplitud-tezlik xarak­teristikasına və tək simmetriyalı faza-tezlik xarakteristikasına malikdir. Traktın girişinə
formalı AM rəqs təsir göstərir. Burada  daşıyıcı tezlikli rəqsin amplitudası;  -daşıyıcı tezliyi,  -modulyasiya tezliyi,  -modulyasiya əmsalıdır. Giriş siqnalının spektral təsvirindən istifadə edək.

Şəkil 2

Düzgün layihələndirilmiş və köklənmiş qəbuledici demək olar ki simmetrik xarak­te­ristikalara malikdir.

V
ə

(şəkil 2). Beləxarakte­ristikalara malik traktın çıxışındakı gərginlik



burada
gücləndiricinin çıxışında daşıyıcı rəqslərin amplitudası,
ç
ıxış rəqslərini modulyasiya əmsalı

çıxış rəqsləri qurşayanının gecikmə vaxtıdır.

m
üxtəlif modulyasiya tezliklərində müxtəlif olduğu üçün m=const halında detektorun çıxış gərginliyi modulyasiya tezliyindən asılı olaraq dəyişəcək, yəni tezlik təhrifləri mövcuddur. Güclənmə əmsalının modulyasiya tezliyindən 

asılılığına qəbuledicinin yüksək tezliktraktının modulyasiya tezliyi üzrə amplitud-tezlik xarak­te­ris­tikası deyilir. Eyni ilə qurşayanın faza sürüşməsinin modulyasiya tezliyindən asılılığına yüksək tezlikli traktın modulyasiya tezliyi üzrə faza-tezlik xarakteristikası deyilir.

Dəqiq köklənməmiş qəbuledicinin xarakteristikaları qeyri-simmetrik ola bilər (şək. 3). Şəkildən göründüyü kimi bu halda çıxışdakı rəqs iki təşkiledici ilə xarakterizə edilir:

T
ezlik modulyasiyası amplitud modulyasiyasına nəzərən bir sıra üstünlüklərə ma­likdir. Bunlardan: Radioverici qurğu maksimal şüalanma gücü rejimində işlədiyi üçün energetik uduş alınır. Radioqəbula maneələrin təsiri daha az olur. Belə ki tezlik detektoru giriş gərginliyinin amplitudasına həssas olmur. Bu isə eyni fazalı maneə komponentlərinin təsirini yox edir. Böyük modulyasiya indeksi detektorun çıxışında siqnal-maneə nisbətini daha da yaxşılaşdırır, belə ki vericinin modulyasiyalı radiosiqnalı daha böyük tezlik deviasiyasına malikdir, nəinki additiv maneənin yaratdığı tezlik deviasiyası.

Böyük modulyasiya indekslərində tezlik modulyasiyasının üstünlükləri daha əhəmiyyətli olur. Ona görə tezlik modulyasiyasından ultra qısa dalğa diapazonunda istifadə edilir. Bu diapazonda geniş tezlik zolağı şüalandırmaq mümkündür.
UQD diapazonunda TM radioqəbuledicilər yerüstü,kosmik, peyk, troposfer, ionosfer, meteor və radiorabitə xətti sistemlərində istifadə edilir.
Tezlik modulyasiyalı siqnal qəbuledicisinin struktur sxemi şəkil 1-də təsvir edilir.

Səs və televiziya radioyayım qəbulediciləri mövcuddurlar. R/yayım sistemlərində istifadə olunan radiosiqnalların miqdarı r/rabitə sistemlərinə nəzərən xeyli azdır.Əksər r/yayım sistemlərində AM və ya TM harmonik radiosiqnallardan istifadə olunur.

Səs r/yayımının aşağıdakı növlərindən istifadə olunur:
-AM- monofonik radioyayım;
-TM –li monofonik radioyayım;
-TM-li sterofonik radioyayım.
Keyfiyyət göstəricilərinə nəzərən müasir radioyayımqəbulediciləri 5- sinfə bölünürlər: I,II,III,IV,V siniflər.
​Ali və birinci sinif radioqəbulediciləri yüksək keyfiyyətli çox pilləli qurğu olub yük­sək seçiciliyə, geniş buraxma zolağına, yüksək canlandırma dəqiqliyinə və böyük çıxış gücünə malikdirlər. Bu qəbuledicilər uzun (f=150-415 kHs), orta (f=520-1600 kHs), bir neçə qısa (f=3,95-27 MHs) və ultra qısa dalğa diapazonlarında siqnalların qəbulunu təmin edirlər.
​Qısa dalğalı yayım radio stansiyaları bir neçə dar tezlik intervallarında işləyirlər. Ona görə bir və ya iki geniş qısa dalğalı yarımdiapazon əvəzinə qəbuledicidə bir neçə “uzadıl­mış” yarımdiapazonlar əlavə edilirlər.
​Ali və I sinif qəbuledicilərin həssaslığı 50 mkV pis olmur.
​Adətən bu qəbuledicilərdə buraxma zolağının enini əllə tənzimləmək mümkün olur. Bu məqsəd üçün zolaq süzgəcinin konturları arasındakı rabitənin dəyişdirilməsi üsulun­dan geniş istifadə edilir.
​Güzgü kanalı üzrə yaxşı seçicilik almaq və siqnal-maneə nisbətini yüksəltmək üçün bir və ya iki pilləli yüksək tezlik gücləndiricilərindən istifadə edilir.
Şəkil 1-də ali və I sinif qəbuledicilərin tipik struktur sxemi əks etdirilmişdir