Azərbaycan “manat”ının performansı və
Yüklə 268,12 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qrafik 1: ABŞ dolları/ Manat
- 26.05.2016 – AZN/USD məzənnəsi minimum səviyyəsini test etdi
4 Lakin, proses bununla tamamlanmayıb. Baxmayaraq ki, 21 dekabr 2015-ci il tarixli bəyanat ilə Mərkəzi Bank Azərbaycanda məzənnə rejiminin dəyişdirilməsinə-tənzimlənən uzən məzənnə rejiminə keçib, il ərzində adminstrativ müdaxilələr ən sərt formada davam etdirilib. Ucuz neft dövrünün üzünmüddətli olması hökumətin manetar, fiskal və məzənnə siyasətinə sarsıdıcı təsirini daha da dərinləşdirib. Qeyd edək ki, ötən ilin dekabr ayının ilk günlərindən başlaraq valyuta bazarlarında növbəti gərginlik müşahidə edilir. Valyuta əlçatanlığı kifayət qədər məhdudlaşdığı üçün manat son 3 ay ərzində rəsmi olaraq 10.7%, reallıqda isə 18% dəyər itirib [bax: qrafik 1]. Həmin dövr ərzində illeqal valyuta bazarlarına qarşı mübarizə tədbirlərinin sərtləşdirilməsi fonunda faktiki olaraq valyutaya çıxış imkanı yox səviyyəsinə düşüb və paralel olaraq bu bazarda məzənnə daha da yüksəlib, marja kəskin artıb.
Qrafik 1-dən göründüyü kimi, “manat” 2016-cı ilin 4 ayı ərzində möhkəmlənmə, 8 ayı ərzində isə dəyərsizləşmə dinamikası nümayiş etdirib. Beləliklə valyuta bazarlarında 5 mühüm dönüş anı olub. Məzənnə dinamikasında müşahidə edilən trend davamlılığı, bir çox hallarda valyuta bazarı iştirakçılarının böyük əksəriyyətinin birtərəfli mövqe - “alış” və ya “satış” seçməsinə səbəb olub. Nəticədə il ərzində məzənnə dinamikasında psixoloji faktorların təsiri daha çox hiss edilib. Qeyd edək ki, may ayının sonlarından etibarən “manat”ın məzənnəsində müşahidə edilən zəifləmə sentyabr ayının əvvəllərində daha da sürətlənib. Nəticədə Mərkəzi Bank tərəfindən keçirilən valyuta hərraclarında mövcud tələb artaraq təklifdən 12-14 dəfə cox oldu.Eyni zamanda banklar tərəfindən valyuta alışında mübadilə qiymətlərinin hərrac qiymətlərindən daha artıq müəyyənləşdirilməsi, valyuta satışına tətbiq edilən məhdudiyyət və daha sonra isə valyuta satışının dayandırılması illeqal valyuta bazarının canlanmasına və faktiki olaraq 1 ABŞ dollarının 1.85-1.95 manata təklif edilməsinə səbəb oldu. Qeyd edək ki, 2016-cı il ərzində 0.784
1.05 1.55
1.6456 1.49
1.64 1.597
1.704 1.7704
1.7867 0 0.2 0.4 0.6
0.8 1 1.2 1.4 1.6
1.8 2 31 yanvar 2015 26 fevral 2015 21 dekabr 2015 11 mart
2016 26 may
2016 9 sentyab 2016 18 oktyabr 2016 16 noyabr 2016 30 dekabr 2016 13 yanvar 2017
5 “manat” artıq ikinci dəfə idi ki, bu səviyyəni test edirdi ( 1-ci dəfə 2016-cı ilin yanvar ayında müşahidə edilib). Sentyabr ayının 8-də isə təşkil olunan valyuta hərracına Neft Fondu (200 milyon ABŞ dolları ) və Mərkəzi Bank (100 milyon ABŞ dolları) birlikdə 300 milyon ABŞ dolları vəsait çıxardı ki, nəticədə valyuta bazarlarında müşahidə edilən gərginlik qısamüddətli dövr üçün olsa da sona çatdı. İlk sərt müdaxilədən 6 gün sonra təşkil olunan hərracda Neft Fondu tərəfindən təklif edilən 150 milyon ABŞ dollarından 78 milyonu satıldı ki, bu da valyuta bazarlarında psixoloji faktorların ciddi təsirə malik olmasına dəlalət edir. Qeyd etmək lazımdır ki, məhz bu faktor növbəti iki valyuta hərracında da özünü göstərərək faktiki tələbin azalmasına səbəb oldu. Beləki, sentyabr ayının 20-də keçirilən hərraclarda banklar tərəfindən 72.4 milyon ABŞ dolları, 22 sentyabrda isə 61.4 milyon ABŞ dolları valyuta alışı həyata keçirilib. Valyutaya tələbin kəskin azalmasında yuxarıda qeyd edilən faktor (məzənnə dainamikasının qısamüddətli dövr
valyuta bazarlarının rəsmi mövqeyə həsas münasibətini təzahürü kimi qiymətləndirilə bilər. Onuda qeyd etmək lazımdır ki, manatın yenidən möhkəmləndirilməsi və Mərkəzi Bank tərəfindən təşkil edilən manatla depozitlərin cəlbi hərraclarında faiz dərəcəsinin 12-15% arasında müəyyənləşdrilməsi bu istiqamətdə tələbatın kəskin yüksəlməsinə səbəb olub. Nəticədə Mərkəzi bank ilk dəfə 15 sentyabr 2016-cı il tarixində elan etdiyi məbləğ həcmində 50 milyon manatlıq depozit cəlbini reallaşdıra bilib. Bu isə “manat”ın dövriyyədən kənarlaşdırılması yolu ilə valyuta tələbinin məhdudlaşdırması üçün əlavə imkanlar yaradıb. Sentyabr müdaxiləsi həmçinin maliyyə bazarlarının daralma səviyyəsini də aydın şəkildə göstərdi. Beləki, sentyabr ayında Dövlət Neft Fondu valyuta bazarlarında 631.1 milyon ABŞ dolları, Mərkəzi Bank isə 100 milyon ABŞ dolları satış edib ki, bu da ümumilikdə 731.1 milyon ABŞ dolları olmaqla avqust ayı ilə müqayisədə cəmi 286.7 milyon manat artıq olub. Başqa sözlə iyun-avqust ayların ərzində yaranan tələb-təklif fərqi sentyabr ayında 286.7 milyon ABŞ dolları ilə kompensasiya edilib ki, bu da əslində 2015-və 2016-cı ilin ilk rübü ilə müqayisədə valyuta bazarlarının həcminin ciddi kiçilməsi deməkdir. Səbəb isə ötən dövr ərzində dollarlaşma səviyyəsinin maksimum sürətlə baş verməsi və Mərkəzi Bankın sərt pul kredit siyasətidir. “Manat”ın məzənnəsində müşahidə edilən güclənmə trendi oktyabr ayının ikinci yarısınadək davam edir. 18 oktyabr 2016-cı il tarixindən etibarən isə “manat” yenidən “itirən valyuta” dövrünə başlayır. Bu dəyərsizləşmə daha çox siyasi amillərin təsiri ilə başlayır. Beləki, 2016-cı ilin sentyabr ayı ərzində konsitusiyaya düzəliş referendumunun keçirilməsi və oktyabr ayının
Yüklə 268,12 Kb. Dostları ilə paylaş:
|