Azərbaycan “manat”ının performansı və
Yüklə 262,11 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2016-cı il ərzində “manat” ın məzənnəsinə təsir edən mühüm daxili və xarici faktorlar
- Neftin qiyməti
- Şəkil 1: Neftin 1 barelinin qiymət dinamikası, illər üzrə
- Latest Price Chart for Crude Oil Brent, baxış tarixi: 13.01.2017
- Qrafik 2: Manat bazasının dinamikası (milyon)
6 18 oktyabr 2016-cı il tarixindən etibarən isə “manat” yenidən “itirən valyuta” dövrünə başlayır. Bu dəyərsizləşmə daha çox siyasi amillərin təsiri ilə başlayır. Beləki, 2016-cı ilin sentyabr ayı ərzində konsitusiyaya düzəliş referendumunun keçirilməsi və oktyabr ayının ortalarında yeni seçkinin olmayacağı qənaətinin formalaşması Mərkəzi Bank və hökumətin son məzənnə siyasətinə yenidən baxmasına səbəb oldu. Beləliklə “manat” 2016-cı il üçün son - dəyərsizləşmə rallisinə başladı. Proses ilin sonunadək davam etdi və manat illik itkilərini 12 % -ə çatdırdı.
2016-cı il ərzində “manat” ın məzənnəsinə təsir edən mühüm daxili və xarici faktorlar
İlk növbədə onu qeyd etmək lazımdır ki, 2016-cı il üçün dünyanın maliyyə və əmtəə bazarlarında volatilliyin yüksək səviyyədə müşahidə edildiyi dövr olaraq xarakterizə edilir. Buna qlobal iqtisadi artım gözləntilərinin doğrulmaması, Avropa Birliyinin genişlənməsi və gələcək mövcudluğu baxımında ciddi narahatlıqlara səbəb olan “BREXİT” və paralel olaraq avro və funt sterlinqin risklər fonunda dəyər itirməsi, Federal Ehtiyat Sistemi (FES) tərəfindən bahalı pul siyasəti mesajına baxmayaraq ABŞ dollarının xüsusi ilə də ilin ilk yarısında gözlənildiyi qədər möhkəmlənməməsi, neft istehsalçıları arasında fikir ayrılıqlarının tərəddüdlü enerji proqnozları ilə paralel şəkildə əmtəə bazarlarında dalğalanma səviyyəsini yüksəltməsi, dünya valyutalarından biri olan Yapon yeninin ilin ilk üç rübündə kəskin dəyər qazanması, ilin sonunda ABŞ seçkilərinin gözlənilməz nəticələri və yeni prezidentin iqtisadi baxışlarına biznesin şübhəli baxışları, noyabr ayında OPEC və qeyri-OPEC ölkələrinin hasilatın azaldılması razılığı, FES-in yenidən uçot dərəcəsini artırması kimi faktorlar səbəb oldu. Qeyd edək ki, 2016-cı il ərzində Türkiyədə dövlət çevrilişinə cəhd, Rusiya-Türkiyə münasibətlərinin pisləşməsi və sonradan siyasi və iqtisadi barışığın əldə edilməsi, İranda uzun sürən embarqoların təsirlərinin aradan qaldırılması və iqtisadi böyümənin sürətlənməsi kimi hadisələr də bölgənin iqtisadi indikatorlarında təsirsiz olmayıb.
yuxarıda sadalanan digər faktorlarla müqayisədə daha mühüm əhəmiyyətə malikdir. Beləki, ölkənin əsas valyuta gəlirləri neft ixracatından formalaşdığı üçün qiymətlərin azalması valyuta daxilolmalarını azaldan faktor olaraq tədiyyə balansında vəziyyəti “manat”ın zərərinə dəyişir. 7 Qeyd edək ki, 2016-cı ilin yanvar ayında neftin bir barelinin qiyməti son on ilin minimum həddinə, 26 ABŞ dolları səviyyəsinədək ucuzlaşdı. Şəkil 1: Neftin 1 barelinin qiymət dinamikası, illər üzrə
2 , 2017 Göründüyü kimi neft qiymətlərinin 2016-cı il dinamikası kifayət qədər kəskin dalğalanma nümayiş etdirib. İlin ilk günlərində 26 dollar səviyyəsinə qədər ucuzlaşan neft ilin son aylarında 50 dollardan baha qiymətə satılıb. Ümumilikdə isə iqtisadi böyümə tempinin zəifləməsi səbəbindən tələbin gözlənilən səviyyədə artmaması, bunun əksinə təklifdə baş verən artım 2015- ci illə müqayisədə neft qiymətlərinin orta hesabla 16% ucuzlaşmasının şərtləndirdi. İxracın mühüm elementi olan neft qiymətlərinin azalması Azərbaycan manatı üçün mənfi qlobal şərtlərin formalaşmasına səbəb olub. Nəticədə tədiyyə balansının illik kəsiri 5 milyard ABŞ dolları səviyyəsində proqnozlaşdırılır 3 . Uzunmüddətli müzakirələrdən sonra ötən ilin noyabrında OPEC və qeyri-OPEC ölkələrinin Vyana görüşündə neft bazarında tələb-təklif disbalansının tənzimlənməsi məqsədi ilə ilk konkret razılıq əldə edilib. Hazırda neftin qiyməti 1 barel = 55 ABŞ dolları ətrafında möhkəmlənmək istəyir ki, bu da hökumətin 2017-ci il icmal büdcə layihəsində nəzərdə tutduğu qiymətdən (1 barel = 40 ABŞ dolları 4 ) 37.5% yüksəkdir. Məhz bu amili nəzərə
2 NASDAQ, Latest Price & Chart for Crude Oil Brent, baxış tarixi: 13.01.2017 http://www.nasdaq.com/markets/crude-oil-brent.aspx?timeframe=10y
3
haqqında BƏYANATI”, baxış tarixi 12.01.2017 http://www.cbar.az/assets/4254/2017-BEYANAT_-_SON.pdf
4
layihələrin təqdimatı”, baxış: 15.01.2017 http://www.maliyye.gov.az/sites/default/files/Budce-16-11-2016.pdf
8 alaraq qeyd edə bilərik ki, neftlə əlaqədar qlobal bazarlarda müşahidə edilən mənzərə hökumətin 2017-ci il ərzində məzənnə və pul siyasətində manevr imkanlarını artıra bilər. Daxili iqtisadi faktorlar
fikri ilə yanaşı “2016-cı ildə manatın məzənnəsi başlıca olaraq valyuta bazarında tələb və təklif nisbətini müəyyən edən fundamental amillərin təsiri altında, “üzən məzənnə rejimi” çərçivəsində formalaşacaqdır” 6 ifadəsinin də yer aldığı Mərkəzi Bankın 2016-cı il pul və maliyyə sabitliyi siyasətinin əsas istiqamətləri haqqında bəyanatı əslində vəziyyətin heç də nəzarətolunan olmadığını deməyə əsas verirdi. Beləki, Mərkəzi Bank valyuta bazarlarına birmənalı mesajlar verə bilmir, atılacaq addımların daha çox zərurətə əsaslanacağına işarə edirdi. Həqiqətən də hesabat ilində valyuta bazarları ən müxtəlif formada adminstrativ müdaxilələrə məruz qaldı. İlk olaraq məhdud manat kütləsi prinsipi qorundu [bax: qrafik 2].
Baxmayaraq ki, 2015-ci ilin sonu ilə müqayisədə pul bazası 13.9% artıb, ancaq 2014-cü ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 31.8% və yaxud 3.68 milyard manat azdır. Məhdud manat
5 Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı, “Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının 2016-cı il üçün pul və maliyyə sabitliyi siyasətinin əsas istiqamətləri barədə BƏYANATI”, baxış tarixi: 16.01.2017 http://www.cbar.az/assets/4005/B%C6%8FYANAT-2016-after._30.12.pdf
6
sabitliyi siyasətinin əsas istiqamətləri barədə BƏYANATI”, baxış tarixi: 16.01.2017 http://www.cbar.az/assets/4005/B%C6%8FYANAT-2016-after._30.12.pdf
11743,6
11541,9 9109,9
5786,9 7860,5
0 2000
4000 6000
8000 10000
12000 14000
31,08,2014 31,12,2014 31,02,2015 31,01,2016 31,12,2016 Mart, 2016-ci il minimum səviyyə 5.8 milyard Yüklə 262,11 Kb. Dostları ilə paylaş:
|