Azərbaycan “manat”ının performansı və
Yüklə 262,11 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Uçot faiz dərəcəsinin kəskin artırılması
- Qrafik 3: Uçot faiz dərəcəsinin dinamikası
- Mərkəzi Bankın manatla depozit hərracları
- Şəkil 2: Depozit hərracı haqqında elan
- Valyuta mübadiləsi haqqında
9 kütləsi valyuta bazarlarında təzyiqi azaldan faktorlardan hesab edilsə də sonda iqtisadi aktivliyə də mənfi təsir edir. Təsadüfi deyil ki, kommersiya banklarının manatla kreditləşmədə maraqlı olmaması və büdcə xərcləmələrində tətbiq edilən qənaət Mərkəzi Bankın sərt pul kredit siyasətinin nəticələri olaraq ortaya çıxır. Beləliklə, 2016-cı ilin noyabrında ölkə üzrə iqtisadiyyata kredit qoyuluşları 2015-ci ilin sonu ilə müqayisədə 5.5 milyard manat və yaxud 25.1% azalaraq 16.27 milyard manat 7 olub. Uçot faiz dərəcəsinin kəskin artırılması
Paralel olaraq Mərkəzi Bank manatın dəyərsizləşməsini önləmək məqsədi ilə uçot dərəcəsinin artırılması siyasətini həyata keçirir. Nəticədə maliyyə bazarlarının iştirakçıları 2016- cı ili 3 faizlik uçot dərəcəsi ilə başlasalar da 15 faizlə bitirməli oldular. Başqa sözlə hesabat ilində uçot dərəcəsi 5 dəfə artırıldı.
Qrafik 3-dən göründüyü kimi, ilk dəfə 2016-cı ilin fevral ayında uçot dərəcəsinin artırılması haqqında qərar qəbul edilib. Mərkəzi bank artım qərarını “Milli valyutaya olan etimadı gücləndirmək, manat depozitlərinin artmasını təşviq etmək, eləcə də pul bazarında formalaşmış konyunktura uyğun olaraq pul siyasəti alətlərinin təkmilləşdirilməsinə şərait yaratmaq üçün Mərkəzi Bankın İdarə Heyəti 15 fevral 2016-cı il tarixindən uçot dərəcəsini 5%, likvidlik əməliyyatları üzrə faiz dəhlizinin aşağı həddini 2%, yuxarı həddini isə 10% səviyyəsində müəyyən etmək barədə qərar qəbul etmişdir” 8 fikirləri ilə izah edib. Mart ayının əvvəlində edilən növbəti
7 Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı, “Yekun Statistik Bulleten-2016-noyabr”, baxış tarixi: 17.01.2017 http://www.cbar.az/assets/4257/YEKUN_STATISTIK_BULLETEN_2016_NOYABR_SonVersiya.pdf
8 Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı, “Faiz dəhlizinin parametrləri haqda”, 15.02.2015 http://www.cbar.az/releases/2016/02/15/on-parameters-of-interest-rate-corridor/
3% 5% 7% 9,50% 15% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12%
14% 16%
13,07,2015 15,02,2016 04,03,2016 08,08,2016 14,09,2016 Mərkəzi Bank 2016-cı il ərzində 4 toplantıda uçot faiz dərəcəsini artırıb 10
artımla uçot dərəcəsi 7% olub ki, sonradan “manat”ın mart-may möhkəmlənməsində bu addımın az da olsa təsiri qeyd edilməlidir. 2016-cı ilin mayından sonra valyuta bazarlarında “manat” yenidən dəyərsizləşməyə başlayıb ki, bu hal avqust aylarında həmin ilin yanvar ayından sonra ikinci panika vəziyyətinin yaşanmasına səbəb olub. Xüsusi ilə də “qara bazar”da 1 ABŞ dolları = 1.9 manat səviyyəsi müşahidə edilib. Mərkəzi Bank yenidən uçot dərəcəsinin 2.5 faiz bəndi artırılması qərarı qəbul edib. 2016-ci il ərzində son faiz artımı isə 14 sentyabr tarixində baş verib. Beləki, daha çox siyasi faktorlar səbəbindən məzənnənin müvəqqəti möhkəmləndirilməsi qərarı verən hökumət sentyabr ayının 8 - də valyuta hərraclarına müşahidə edilən orta məbləğdən 6 dəfə artıq yaxud 300 milyon valyuta təklif edərək bazarların ehtiyacını təmin etdi. Bir neçə gün sonra uçot dərəcəsinin 5.5 faiz bəndi artırılaraq 15% 9 -ə çatdırılması yolu ilə valyuta bazarlarında “manat” üçün növbəti dəstək verildi.
Uçot dərəcəsinin artırılmasında məqsədlərdən biri isə “manat”la əmanət və depozitlərə, istiqrazlara tətbiq edilən faiz dərəcələrini artırmaq və manata güvəni təşviq etmək idi. Paralel olaraq valyutada əmanət, depozit və istiqrazlarda təklif edilən şərtlər zəiflədildi. Qeyd etmək lazımdır ki, ilk dəfə 13 iyun 2016-cı ildə Mərkəzi Bank depozit hərraclarının keçirilməsinə qərar verdi 10 .
Şəkil 2: Depozit hərracı haqqında elan
9 Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı, “Uçot faiz dərəcəsi”, baxış tarixi: 17.01.2017 http://www.cbar.az/infoblocks/corridor_percent
10 Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı, “Mərkəzi Bank tərəfindən vəsaitlərin cəlb edilməsi üzrə depozit hərracının keçirilməsi barədə”, 13.07.2016 http://www.cbar.az/releases/2016/06/13/on-cba-deposit-auction-to-raise-funds/
11
Depozit hərracları manatla depozitlərin cəlb edilməsi məqsədi ilə həyata keçirilir. Bu yolla Mərkəzi Bank aşağıdakı məqsədlərə nail olmağa çalışır: i)
manatı dövriyyədən kənarlaşdırmaq, ii)
manatın gəlirliyini təmin etmək yolu ilə ona inamı gücləndirmək, iii)
Qeyd edək ki, ötən altı ay ərzində keçirilən depozit hərraclarının dinamikası və iştirakçıların statusu onu göstərir ki, manatla depozitlərin cəlb edilməsi müxtəlif müsbət təsirlərlə yanaşı bir çox kredt təşkilatlarının vəsaitləri Mərkəzi Banka yerləşdirməsinə, nəticədə isə kreditləşməyə marağın azalmasına səbəb olub. Bankları buna sövq edən kredit bazarında müşahidə edilən narahatlıq və real sektorun resesiyası hesab edilir. Beləki, banklar əllərində olan “manat” aktivlərini daha az gəlirlə lakin, minimum risklə Mərkəzi Bankda yerləşdirməyə üstünlük verir. Ümumilikdə isə 2016-cı il ərzində Mərkəzi Bank 26 depozit hərracı təşkil edib.
21 dekabr 2015-ci il tarixli ikinci sərt devalvasiya qərarı 11 səbəbindən 2016-cı ilin ilk günlərində valyuta bazarlarında volatil maksimum səviyyəyə yüksəldi. Xüsusi ilə də valyuta bazarlarında təktərəfli təklifçisi olan Mərkəzi Bank işləmədiyi günlərdə obyektiv və subyektiv səbəblərdən valyuta əlçatanlığı minimum səviyyəyə azalır, valyuta dəyişmə məntəqələri isə yaranmış vəziyyətdən istifaadə edərək, maksimum marja tətbiq edirdilər. Nəticədə psixoloji
11 Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı, Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının BƏYANATI, 21.12.2015 http://www.cbar.az/releases/2015/12/21/statement-of-the-central-bank-of-the-r-azerbaijan/
Yüklə 262,11 Kb. Dostları ilə paylaş:
|