Azərbaycan “manat”ının performansı və
Mənbə: Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı, 2017
Yüklə 262,11 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mənbə: Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı, 2017
- Kommersiya banklarının xarici borc öhdəlikləri sürətlə artır
- Diaqram 7: Kommersiya banklarının xalis xarici öhdəlikləri, milyon manatla Mənbə: Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı, 2017
- Neft ölkələri ilə müqayisədə Azərbaycan manatının performansı
- Şəkil 4: Bəzi neft ölkələri üzrə milli valyutanın performansı Mənbə: Bloomberg Agentliyi, 2017
- Şəkil 4: Rusiya rublu USD/SAR USD/RUB USD/KZT USD/AZN
19
Mənbə: Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı, 2017 Göründüyü kimi, valyuta bazarlarında nağd formada ABŞ dollarının satışı yanvar ayı ilə müqayisədə noyabrda 56.3% və yaxud 221.3 milyon azalaraq 171.6 milyon dollar olub. Ümumilikdə isə 2016-cı ilin 11 ayı ərzində ABŞ dolları ilə nağd mübadilə əməliyyatlarının həcmi 2.9 milyard olub ki, bu da 2014-cü ilin müvafiq göstəricisi ilə müqayisədə 64%, 2015-ci illə müqayisədə isə 73.4% azdır. Bu hal hazırda valyuta bazarı iştirakçılarının narahatlığına səbəb olmaqla “manat” ın məzənnəsi üzərində təzyiqi artırmaqda davam edir.
İl ərzində nağd valyuta satışında azalmanın səbəblərindən biri də kommersiya banklarının xarici borc öhdəliklərinin sürətlə artması hesab edilir. Beləki, kommersiya banklarının xalis xarici öhdəliklərində may ayından etibarən artım müşahidə edilir [bax: daiqram 7]. May-noyabr ayları ərzində kommersiya banklarının xarici aktivlərində 5.1 milyard manat həcmində azalma olduğu halda öhdəliklərində 0.3 milyard manat artım baş verib. Nəticədə 2016-cı ilin aprel ayında yerli bankların aktivlərinin öhdəliklərini 2 milyard manat üstələdiyi halda 7 ay sonra - noyabr ayında öhdəliklərin həcmi aktivlərdən 3.7 milyard manat artıq olub. Diaqram 7: Kommersiya banklarının xalis xarici öhdəlikləri, milyon manatla
Göründüyü kimi kommersiya banklarının xarici borc yükü ötən 7 ayda ardıcıl olaraq artıb ki, bu da öhdəliklər üçün xidmət xərclərini artırır və nəticədə bankların valyuta tələbatını daha da dərinləşdiri.
-4000
-3000 -2000
-1000 0 1000 2000 3000
Aprel 2016 May 2016
İyun 2016 İyul 2016 Avqust 206 Sentyabr 2016 Oktyabr 2016 Noyabr 2016 20
Neft qiymətlərinin ucuzlaşması Azərbaycanda olduğu kimi digər neft ölkələrində də makroiqtisadi tarazlığın pozulmasına və nəticədə mühüm iqtisadi indikatorlar üzrə sürətli geriləmənin müşahidə edilməsinə səbəb olub. Neftin dəyərsizləşməsi ilk növbədə bu ölkələrin valyuta daxilolmalarının azalmasına və milli valyutalar üzərində təzyiqin artmasına səbəb olub. Şəkil 4: Bəzi neft ölkələri üzrə milli valyutanın performansı Mənbə: Bloomberg Agentliyi, 2017 Dünyanın ən iri neft hasil edən ölkəsi kimi baş verənlər – neft qiymətini itirməsi - Səudiyyə Ərəbistanının gəlirlərində kəskin azalmaya səbəb oldu. Buna baxmayaraq bu ölkə ötən dövr ərzində valyutanın devalvasiyasını həyata keçirməyib və xalq baş verənlərdən təsirlənmir. Qeyd edək ki, bu ölkənin valyuta ehtiyyatları valyuta bazarlarında uzunmüddətli intervensiya imkanı yaradır. Digər neft ölkələrindən fərqli olaraq Rusiya rublu müvafiq dövrdə iki mühüm istiqamətdən təzyiqlə üzləşdi. Beləki, 2014-cü ilin əvvəlində Krımın ilhaqı Rusiya iqtisadiyyatına beynəlxalq sanksiyaların tətbiqinə və xarici investisiyanın geri axınına səbəb oldu. Həmin ilin ikinci yarısından neft qiymətlərinin ucuzlaşması isə ölkənin valyuta gəlirlərinin kəskin azalmasına və rublun sürətlə devalvasiyasına, nəticədə Rusiya Mərkəzi Bankının üzən məzənnə rejiminə keçid qərarı verməsinə səbəb oldu. Şəkil 4: Rusiya rublu USD/SAR USD/RUB USD/KZT USD/AZN 21
Mənbə: Rusiya Mərkəzi Bankı, 2017 Göründüyü kimi, rubl 2014, 2015-ci illərdə ardıcıl olaraq dəyərini 41.9% və 22.8% itirib. Lakin, 2016-cı il ərzində yenidən dəyər qazanmağa başlayıb. Beləki, 2016-cı ilin yanvar ayında dünya bazarlarında neftin rekord səviyyədə (1barel=26.3 USD) ucuzlaşması ilə, 1 USD = 83.6 RUB 21
= 60.65 RUB). Qeyd edək ki, hazırda rublun dəyəri üzən valyuta bazarlarında tələb-təklif də daxil olmaqla real bazar şərtləri əsasında formaşır. Umumilikdə isə rubl 2014-cü illə müqayisədə 45% dəyərsizləşib. Regionun Azərbaycanla bənzər iqtisadiyyatlarından olan Qazağıstan tengesi neft qiymətlərinin azalmasına manatla müqayisədə daha erkən reaksiya verdi. 2015-ci ilin avqust ayında Qazağıstanda uzən məzənnə rejimi tətbiq edilməyə başladı. Üzən məzənnə rejiminə keçid qərarının psixoloji təsirləri və neft qiymətində ucuzlaşmanın davam etməsi 2016-cı ilin yanvar ayında 1USD=384.81KZT səviyyəsini test etməsi ilə nəticələndi. Daha sonra isə Qazağıstan Mərkəzi Bankı tərəfindən həyata keçirilən monetar siyasət və neft qiymətlərində bahalaşma, xarici investisiya üçün daha liberal mühitin təmin edilməsi kimi şərtlər fonunda tenge yenidən dəyər qazanmağa başlayıb. Beləki, tarixi maksimumdan – yanvar ayından sonra tenge 2016-cı il ərzində 13%, 2015-ci ilin sonuna olan göstərici ilə müqayisədə isə 2% dəyər qazandı. Beləliklə də müvafiq dövr ərzində tenge 43.4% dəyər itirib. Neft ölkəsi olduğu üçün qiymətlərin kəskin ucuzlaşması Norveç kronunun dəyərinə də mənfi təsir edib. Beləki, 2014-cü ilin may ayı ilə müqayisədə 2016-cı ilin yanvar ayında kron dəyərini 33.4% itirib. Lakin, 2016-cı ilin ikinci rübündən etibarən neftin qiymətində muşahidə edilən müsbət dinamika kronun məzənnəsinin 5.3% möhkəmlənməsinə səbəb olub. Nəticədə kron müvafiq dövrdə ümumilikdə 29.7% dəyər itirib.
21 The Central Bank of the Russian Federation, “ForeignCurrencyMarket”, baxış tarixi: 21.01.2017 https://www.cbr.ru/eng/currency_base/dynamics.aspx?VAL_NM_RQ=R01235&date_req1=01.01.2014&date_req2 =21.01.2017&rt=1&mode=1
Yüklə 262,11 Kb. Dostları ilə paylaş:
|