Azerbaycan miLLÎ İlmler akademiSİ doğU

 

 

 

30 

Resizade), “İhtilalden Önceki Azerbaycan Yayınında Türkiye’ye Ait Belgelerin 

Kısa Şerhli Göstericisi” (Z. Sultanova).  

Bölümün Türkolog âlimleri (H. Aliyev, İ. Alibeyov, F. Şabanov vb.) 

“Nauka” neşriyatı tarafından 1967 yılında yayınlanmış “Çağdaş Türkiye Tarihi” 

monografisinin yazılmasına faal olarak katılmışlar. Türkiye tarihinin çeşitli 

problemleri doğu bilimcilerimiz tarafından hazırlanıp yayınlanmış “Türkiye 

Tarihi Meseleleri” mecmuasında (“Elm”, Bakü, 1972) yer almıştır. 1988 yılında 

alimlerimizin yayınladıkları “Çağdaş Türkiye’nin Aktüel Problemleri” 

mecmuasında çağdaş Türkiye`nin siyasî, ekonomik, sosyal ve kültürel 

gelişiminin bazı önemli yönleri üzerine Enstitüde son yıllarda yapılmış 

araştırmalar yayınlanmıştır. Mecmuayı hazırlayan yazarlar esasını Türkolog 

âlimlerin genç nesli oluşturması taktir olunacak bir durumdur.  

Enstitüde muasır dönemde Türkiye’nin siyasî-toplumsal gelişim 

meselelerinin derinden öğrenilmesi yönünde bayağı  iş yapılmıştır. Burada ilk 

önce F. Şabanov’un “Tanzimat Dönemi’nde Türkiye’nin Devlet Kuruluşu ve 

Hukuk Sistemi (“Elm”, Bakü, 1967) adlı esaslı ve derin araştırması 

belirtilmelidir. Eserde sovyet şarkiyatında ilk defa olarak XIX. asrın ortalarında 

Türkiye’de devlet hâkimiyeti ve idare sisteminin teşkili, Tanzimat’ın hukukî 

belgeleri ve enstitüleri geniş olarak araştırılmıştır.  

Orta asırlar Türkiye tarihi meseleleri âlimlerimizi daima ilgilerindiren 

konulardandır. Bu tür eserler içerisinde” Suriyeli Mihail’in “Salname”si Ön 

Asya’da Türklerin XI-XII. Asırlar Tarihi’nin Öğrenilmesinin Kaynağı Olarak” 

ve “Selçuklar Zakafkasya’da (her iki araştırmanın yazarı R. Hüseynov’dur), 

“İbn-Bibi’nin ‘El Avamir El-Elaiyye Fil-Umur Əl-Əlaiyye’ eseri Anadolu 

Selçuklarının Tarihi Üzerine Kaynak Olarak” (H. Musayev), H. Memmedov’un 

“XVIII. Asrın 20-30’lu Yıllarda Azerbaycan’da Osmanlı Vergi Siyaseti”, Ş. 

Mustafayev’in “Akkoyunludan Osmanlı  İmparatorluğu’na Kadar Doğu 

Anadolu” (M. , “Nauka”, 1994) araştırmaları dikkat çekicidir.  

Türkiye ekonomisinin şarkşinas âlimlerimiz tarafından kapsamlı  şekilde 

araştırılan problemleri arasında önce “Etatizm” (devletçilik veya devlet 

kapitalizmi) problemi kaydedilmelidir Türkiye’nin üretimcilik pratiğinin esas 

özelliklerinden birini oluşturan “etatizm” problemi enstitüde yapılmış birkaç 

araştırmanın hedefi olmuştur. Bunlardan birinde İ. V. Alibeyov “Türkiye`de 

Devlet Kapitalizmi” Türkiye`de toplumsal terakkinin çeşitli merhalelerinde 

devletçilik siyasetinin hayata geçirilmesinin şekil ve metotları, devlet 

kapitalinin bankalar, nakliyat ve sanayi alanlarında faaliyeti, Türkiye’nin   

sosyal-ekonomik gelişiminde etatizmin rolü, Türk toplumunun çeşitli sınıf ve 

tabakalarının devletçilik siyasetine münasebeti meseleleri geniş tahlil 

olunmuştur. Bu konuda yapılmış diğer araştırmalarda çağdaş Türkiye’nin tarım 

işlerinde devletin tanzimleyici ve sahibkârlık faaliyetinin istikametleri 

---

 

 

 

31 

Respublika kuruluşu yıllarında üretim kuruluşunun kurulması ve gelişmesinde 

devlet-kapitalist tabakaların rolü gibi meseleler yer almıştır.  

İktisatçı  şarkşinas âlimlerimiz Türkiye’nin hâkim siyasî partilerinin 

ekonomik platformaları ve ekonomi politikasının öğrenilmesine ciddi önem 

veriyorlar. Bu konu “Türkiye’de Cumhuriyet Halk Partisi Hükümeti’nin 

ekonomi politikası (1923-39) (Ə. Şirinov), “1980 Çevrilişinden Sonra Türkiye 

Hükümeti’nin Ekonomi Politikası” (B. Hacıyev), “Türkiye Adalet Partisi 

Hükümeti’nin Ekonomi Siyaseti” (1969-1971) (T. Gurbanov) adlı 

araştırmalarda görebiliyoruz. Enstitude Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı Y. Sertel 

tarafından “Çağdaş Türkiye’de Gelişmiş Sosyal-Ekonomik Akımlar” 

konusunda doktora tezi hazırlanıp savunulmuştur.  

Türkiye Cumhuriyeti’nin dış ekonomik ilişkileri, özellikle dış ticaret ve dış 

ticaret politikası, Türkiye’nin sosyalist ülkeleri ve başlıca olarak SSRB ile 

ekonomik ve etnik iş birliği meseleleri geniş  şekilde öğrenilmiştir. Bu yönde 

yapılmış araştırmalar arasında A. Bije’nin “Türkiye’nin Dış Ticaret Politikası 

(1920-1980)”, (“Elm”, Bakü, 1987), “Sovyet-Türkiye Ekonomik İlişkileri 

(1923-1939)”,  İ. Alibeyov’un “Sovyetler Birliği’nin gelişmekte olan ülkelerde 

Ekonomik-Teknik  İş Birliği” (“Azerneşr”, Bakü, 1974) kitapları, K. 

Samedov’un “İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Türkiye’nin Dış Ticaret ve Dış 

Ticaret Politikası” araştırmaları kaydedilebilir.  

Âlimlerimiz çağdaş Türkiye’nin ekonomisinde yabancı kapitalin faaliyeti ile 

bağlı meselelerin öğrenilmesine büyük ilgi gösterirler. Bu konuda iki ciddî 

araştırma hazırlanıp yayınlanmıştır: H. Aliyev “Çağdaş Türkiye’de Yabancı 

Kapital” (AzerbşSSR İA Neşriyatı, Bakü, 1962).  

Enstitü’nün Türkologları tarafından yazılıp bitirilmiş konular içerisinde 

“Türkiye’de Kentleşmenin Sosyal-Ekonomik Problemleri” (B. Beşirova), 

“Türkiye’de Bölgelerin Geliştirilmesi ve Planlaştırılması” (A. Kerimov), 

“Türkiye Cumhuriyeti’nde Sanayi Kadroların Hazırlanması Problemi” (G. 

Alibeyova) araştırmaları da vardır.  

Çağdaş Türk ekonomisinin çeşitli meseleleri âlimlerimiz tarafından 

hazırlanmış mecmuada “İran ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişimi” mecmuasında 

ilk sayısında yer almıştır (İ. Sayı – Bakü, “Elm”, 1978, Risayı-Bakü, “Elm”, 

1988).  

Doğu bilimleri uzmanlarımız tarafından Türkiye’nin tarihi ve ekonomisi ile 

ilgili yukarıda kaydolunanlarla beraber ülke ve eski birliğin merkezi 

matbaalardan 400’den fazla çeşitli hacimli ilmî ve diğer makale ile diğer yazılar 

yayınlanmıştır. Âlimlerimizin birtakım işlerinin neticeleri tebliğ şeklinde birçok 

uluslararası ilmî toplantılarda dinlenilmiş, onların dergilerinde yayınlanmıştır.  

Türkologlarımızın bugünkü araştırmalarının içeriği çeşitli konuları 

kapsamaktadır. Bu sıraya Osmanlı  İmparatorluğu  döneminde  Anadolu’da     

---