30
Resizade), “İhtilalden Önceki Azerbaycan Yayınında Türkiye’ye Ait Belgelerin
Kısa Şerhli Göstericisi” (Z. Sultanova).
Bölümün Türkolog âlimleri (H. Aliyev, İ. Alibeyov, F. Şabanov vb.)
“Nauka” neşriyatı tarafından 1967 yılında yayınlanmış “Çağdaş Türkiye Tarihi”
monografisinin yazılmasına faal olarak katılmışlar. Türkiye tarihinin çeşitli
problemleri doğu bilimcilerimiz tarafından hazırlanıp yayınlanmış “Türkiye
Tarihi Meseleleri” mecmuasında (“Elm”, Bakü, 1972) yer almıştır. 1988 yılında
alimlerimizin yayınladıkları “Çağdaş Türkiye’nin Aktüel Problemleri”
mecmuasında çağdaş Türkiye`nin siyasî, ekonomik, sosyal ve kültürel
gelişiminin bazı önemli yönleri üzerine Enstitüde son yıllarda yapılmış
araştırmalar yayınlanmıştır. Mecmuayı hazırlayan yazarlar esasını Türkolog
âlimlerin genç nesli oluşturması taktir olunacak bir durumdur.
Enstitüde muasır dönemde Türkiye’nin siyasî-toplumsal gelişim
meselelerinin derinden öğrenilmesi yönünde bayağı iş yapılmıştır. Burada ilk
önce F. Şabanov’un “Tanzimat Dönemi’nde Türkiye’nin Devlet Kuruluşu ve
Hukuk Sistemi (“Elm”, Bakü, 1967) adlı esaslı ve derin araştırması
belirtilmelidir. Eserde sovyet şarkiyatında ilk defa olarak XIX. asrın ortalarında
Türkiye’de devlet hâkimiyeti ve idare sisteminin teşkili, Tanzimat’ın hukukî
belgeleri ve enstitüleri geniş olarak araştırılmıştır.
Orta asırlar Türkiye tarihi meseleleri âlimlerimizi daima ilgilerindiren
konulardandır. Bu tür eserler içerisinde” Suriyeli Mihail’in “Salname”si Ön
Asya’da Türklerin XI-XII. Asırlar Tarihi’nin Öğrenilmesinin Kaynağı Olarak”
ve “Selçuklar Zakafkasya’da (her iki araştırmanın yazarı R. Hüseynov’dur),
“İbn-Bibi’nin ‘El Avamir El-Elaiyye Fil-Umur Əl-Əlaiyye’ eseri Anadolu
Selçuklarının Tarihi Üzerine Kaynak Olarak” (H. Musayev), H. Memmedov’un
“XVIII. Asrın 20-30’lu Yıllarda Azerbaycan’da Osmanlı Vergi Siyaseti”, Ş.
Mustafayev’in “Akkoyunludan Osmanlı İmparatorluğu’na Kadar Doğu
Anadolu” (M. , “Nauka”, 1994) araştırmaları dikkat çekicidir.
Türkiye ekonomisinin şarkşinas âlimlerimiz tarafından kapsamlı şekilde
araştırılan problemleri arasında önce “Etatizm” (devletçilik veya devlet
kapitalizmi) problemi kaydedilmelidir Türkiye’nin üretimcilik pratiğinin esas
özelliklerinden birini oluşturan “etatizm” problemi enstitüde yapılmış birkaç
araştırmanın hedefi olmuştur. Bunlardan birinde İ. V. Alibeyov “Türkiye`de
Devlet Kapitalizmi” Türkiye`de toplumsal terakkinin çeşitli merhalelerinde
devletçilik siyasetinin hayata geçirilmesinin şekil ve metotları, devlet
kapitalinin bankalar, nakliyat ve sanayi alanlarında faaliyeti, Türkiye’nin
sosyal-ekonomik gelişiminde etatizmin rolü, Türk toplumunun çeşitli sınıf ve
tabakalarının devletçilik siyasetine münasebeti meseleleri geniş tahlil
olunmuştur. Bu konuda yapılmış diğer araştırmalarda çağdaş Türkiye’nin tarım
işlerinde devletin tanzimleyici ve sahibkârlık faaliyetinin istikametleri
31
Respublika kuruluşu yıllarında üretim kuruluşunun kurulması ve gelişmesinde
devlet-kapitalist tabakaların rolü gibi meseleler yer almıştır.
İktisatçı şarkşinas âlimlerimiz Türkiye’nin hâkim siyasî partilerinin
ekonomik platformaları ve ekonomi politikasının öğrenilmesine ciddi önem
veriyorlar. Bu konu “Türkiye’de Cumhuriyet Halk Partisi Hükümeti’nin
ekonomi politikası (1923-39) (Ə. Şirinov), “1980 Çevrilişinden Sonra Türkiye
Hükümeti’nin Ekonomi Politikası” (B. Hacıyev), “Türkiye Adalet Partisi
Hükümeti’nin Ekonomi Siyaseti” (1969-1971) (T. Gurbanov) adlı
araştırmalarda görebiliyoruz. Enstitude Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı Y. Sertel
tarafından “Çağdaş Türkiye’de Gelişmiş Sosyal-Ekonomik Akımlar”
konusunda doktora tezi hazırlanıp savunulmuştur.
Türkiye Cumhuriyeti’nin dış ekonomik ilişkileri, özellikle dış ticaret ve dış
ticaret politikası, Türkiye’nin sosyalist ülkeleri ve başlıca olarak SSRB ile
ekonomik ve etnik iş birliği meseleleri geniş şekilde öğrenilmiştir. Bu yönde
yapılmış araştırmalar arasında A. Bije’nin “Türkiye’nin Dış Ticaret Politikası
(1920-1980)”, (“Elm”, Bakü, 1987), “Sovyet-Türkiye Ekonomik İlişkileri
(1923-1939)”, İ. Alibeyov’un “Sovyetler Birliği’nin gelişmekte olan ülkelerde
Ekonomik-Teknik İş Birliği” (“Azerneşr”, Bakü, 1974) kitapları, K.
Samedov’un “İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Türkiye’nin Dış Ticaret ve Dış
Ticaret Politikası” araştırmaları kaydedilebilir.
Âlimlerimiz çağdaş Türkiye’nin ekonomisinde yabancı kapitalin faaliyeti ile
bağlı meselelerin öğrenilmesine büyük ilgi gösterirler. Bu konuda iki ciddî
araştırma hazırlanıp yayınlanmıştır: H. Aliyev “Çağdaş Türkiye’de Yabancı
Kapital” (AzerbşSSR İA Neşriyatı, Bakü, 1962).
Enstitü’nün Türkologları tarafından yazılıp bitirilmiş konular içerisinde
“Türkiye’de Kentleşmenin Sosyal-Ekonomik Problemleri” (B. Beşirova),
“Türkiye’de Bölgelerin Geliştirilmesi ve Planlaştırılması” (A. Kerimov),
“Türkiye Cumhuriyeti’nde Sanayi Kadroların Hazırlanması Problemi” (G.
Alibeyova) araştırmaları da vardır.
Çağdaş Türk ekonomisinin çeşitli meseleleri âlimlerimiz tarafından
hazırlanmış mecmuada “İran ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişimi” mecmuasında
ilk sayısında yer almıştır (İ. Sayı – Bakü, “Elm”, 1978, Risayı-Bakü, “Elm”,
1988).
Doğu bilimleri uzmanlarımız tarafından Türkiye’nin tarihi ve ekonomisi ile
ilgili yukarıda kaydolunanlarla beraber ülke ve eski birliğin merkezi
matbaalardan 400’den fazla çeşitli hacimli ilmî ve diğer makale ile diğer yazılar
yayınlanmıştır. Âlimlerimizin birtakım işlerinin neticeleri tebliğ şeklinde birçok
uluslararası ilmî toplantılarda dinlenilmiş, onların dergilerinde yayınlanmıştır.
Türkologlarımızın bugünkü araştırmalarının içeriği çeşitli konuları
kapsamaktadır. Bu sıraya Osmanlı İmparatorluğu döneminde Anadolu’da