Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Akad. Z. M. Bünyadov adına ġərqĢünaslıq Ġnstitutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
14 Ərminiyəyə hücum etməsini və oradakı xəzərlər və baĢqa kafirlərlə vuruĢmasını əmr edir. (Müəllif) deyir: Übeydallah ibn Əbi ġeyx ordusu ilə yola düĢüb Ərminiyəyə gəlir. Bundan xəbər tutan yerli əhali müsəlmanlara qarĢı yüz min nəfərdən çox olan qüvvə çıxarır. Onlar müsəlmanların hamısını qırıb, bir nəfəri belə sağ qoymurlar: silahlarını və bütün Ģeylərini ələ keçirib var-yoxlarını alırlar. [Müəllif] deyir: Əhvalatdan xəbər tutan Məhəmməd ibn Mərvan müsəlmanların baĢına açılan müsibətdən kədərləndi, dərddən ürəyi qısıldı. Sonra isə əsgərlərinə müraciət edib, qırx minlik qoĢunun baĢında özü yürüĢə çıxdı. Öz qoĢunu ilə Ərminiyənin ortasına çatanda bir çox rumlu və erməni onun qarĢısına çıxdı. Məhəmməd ibn Mərvan ona qarĢı çıxan nəhəng kafirlər ordusunun əlində biyabır olub məğlubiyyətə uğrayacağından qorxsa da, onlarla amansız döyüĢə girdi. Lakin Allah-Təala bütpərəstləri qaçmağa məcbur etdi, müsəlmanları isə öz himayəsi ilə möhkəmləndirdi. Müsəlmanlar onların çoxunu qırıb əsir aldılar, ölkələrinə və əmlaklarına sahib oldular. [Müəllif] deyir: Bundan sonra Məhəmməd ibn Mərvan onların əyan və əsilzadələrini yanına çağırdı, onlara öz tərəfindən xeyirxahlıq vəd etdi, arzularına əməl edəcəyini, istədiklərini özlərinə hakim seçəcəklərini bildirdi. (səh. 295) Onları çox dilə tutdu, axır ki, onlar inanıb, vədlərini qəbul etdilər. Bundan sonra onlar Mərvanın yanına gəlib Ģərtlərinə razılıq verdilər və onunla sülh bağladılar. Sonra Məhəmməd ibn Mərvan dedi: «Mənim sizə inamım yoxdur. Buna görə siz öz kilsələrinizə girib orada mənə and için ki, öhdənizə götürdüyünüz məsələlərin ziddinə çıxmayacaqsınız. Bundan sonra girovlarınızı mənə təhvil verib, çıxın gedin evlərinizə». [Müəllif] deyir: Onlar buna razı oldular. Kilsələrə daxil oldular ki, orada and içsinlər. Onların hamısı kilsələrə girəndən sonra Mərvan əmr etdi ki, kilsələrin qapıları bağlansın. Kilsə qapıları mıxlandı, üstlərinə neft töküldü və yandırıldı. Bu kilsələr indiyə qədər «yandırılmıĢ kilsələr» (əl-kənais əl-mühtarika) adlanır. 19 [Müəllif] deyir: Sonra Məhəmməd ibn Mərvan qardaĢı oğlu Məsləmə ibn Əbdülməlik ibn Mərvanı çağırıb ordunu ona təhvil verir və əmr edir ki, o, Dərbəndə hücum edib, oradakı xəzərlərlə vuruĢsun, (səh. 296) Dərbənddə isə bu vaxt 80 mindən çox xəzər əsgəri var idi. [Müəllif] deyir: Məsləmə də həmin qoĢunla yola çıxır və Dərbənd Ģəhərinə gəlib çatır. Xəzərlərlə neçə gün, neçə gecə döyüĢür, məqsədinə nail ola bilmir, çünki farsların Ģahı ƏnuĢirvan ibn Qubad ibn Firuz 20 tərəfindən hələ qədimlərdə bina olunan bu Ģəhərin divarları elə möhkəm və alınmaz idi ki, onu fəth etmək mümkün deyildi. [Müəllif] deyir: Məsləmə bu vəziyyətdə olarkən xəzərlərdən onun yanına bir nəfər gəlir. Bu adamı arvadının və atasının taleyi çox narahat edirdi. O, Məsləməyə deyir: «Ya əmir! Mən sənin yanına dininin həvəsi ilə gəlmiĢəm. Mən islamı qəbul etmək istəyirəm, sən mənə elə maaĢ verməlisən ki, onunla özümü və 15 uĢaqlarımı dolandıra bilim. Mən də sənə elə yer göstərərəm ki, sənin döyüĢçülərin oradan bu Ģəhərə daxil ola bilərlər». [Müəllif] deyir: Məsləmə bütün istədiklərini ona vəd etdi. Xəzər əsgəri də islamı qəbul etdi. Bundan sonra Məsləmə onunla birlikdə özünün min nəfər ən zalım döyüĢçüsünü göndərdi. Bütün bu əhvalat gecə düĢməmiĢdən qabaq oldu. [Müəllif] deyir: Məsləmənin döyüĢçüləri həmin xəzər əsgərinin baĢçılığı altında yola düĢdülər. Bir qədər gedəndən sonra yol onları çayın məcrası tərəfindəki dağa gətirdi. Bundan sonra xəzər əsgəri onları bir-bir Ģəhər divarının üstündəki bir yerə düĢürtdü. Dərbəndin keĢikçiləri isə elə fikirləĢirdilər ki, bu yer əlçatmazdır və arxayın idilər ki, həmin yerdən Ģəhərə girən olmaz. [Müəllif] deyir: Xəzər əsgəri müsəlmanları bir-bir bu yerdən keçirtdi və ərəblərin bir hissəsi Ģəhərə daxil oldu. [Müəllif] deyir: Dərbənd əhalisi onları yalnız Ģəhərə girdikdən sonra gördü. Hay-küy qopdu, xəzərlər müsəlmanlara (səh.297) hücum etdilər. Həmin gecə hər iki tərəf dəhĢətli döyüĢə elə giriĢdi ki, qılıncların biri-birinə və qalxanlara dəyməsindən qopan cingilti dəmir parçalarının bir-birinə vurulmasına bənzəyirdi. Sübhün gözü açılanda müsəlmanlar təkbir 21 deyib səslərini ucaltdılar; Məsləmənin bir döyüĢçüsü isə «Qələbə, ya Kəbənin rəbbi!» -deyə qıĢqırdı. [Müəllif] deyir: QardaĢları ilə birləĢmək əzmiylə Məsləmə qalan müsəlmanları irəli apardı. Bunu görən xəzərlər darvazalardan birini açıb, müsəlmanlardan canlarını qurtarmaq üçün Ģəhərdən qaçmağa baĢladılar. ġəhər xəzərlərin orada qalan arvad-uĢaqları ilə birlikdə müsəlmanların əlinə keçdi. [Müəllif] deyir: Məsləmə Ģəhərin divarlarını uçurtmaq istədi, lakin silahdaĢlarından biri ona dedi: «Bu divarları uçurtma, ola bilsin ki, bu Ģəhər bizə çox lazım olacaq. О vaxt [yeni] divarların tikilməsi üçün çoxlu vəsait lazım gələcək. Lakin divarları yenidən tiksək belə, biz onu indiki kimi möhkəmləndirə bilməyəcəyik». Məsləmə dedi: «Sən haqlısan! Ancaq mən and içmiĢəm ki, Ģəhərin divarlarını uçurdacağam və öz qərarımı dəyiĢməyəcəyəm!» [Müəllif] deyir: Məsləmə divarların bir hissəsini uçurtdu, qalan hissəsinə əl vurmadı. Məsləmə əmr etdi ki, divarların sağ tərəfdən bir hissəsini uçurtsunlar. Bundan sonra Məsləmə qoĢunu ilə Dərbənddən çıxır və böyük qənimətlərlə bu vaxt Ərminiyənin ortasında olan əmisi Məhəmməd ibn Mərvanın yanına gəlir. [Müəllif] deyir: [Onlar getdikdən sonra] Xəzərlər yenidən qayıdıb, əvvəlki kimi Dərbənddə yerləĢdilər. Məhəmməd Ġbn Mərvan Ərminiyə ərazisində qalıb qanun-qayda yaradır, orada yaĢayan bütün kafirləri rüsvay edirdi. 22 QardaĢı oğlu Məsləmə ibn Əbdülməlik də onunla birlikdə idi. Onlar orada müəyyən qədər qaldılar. (səh. 298) Allah-Təala izn versə, biz onların haqqında söhbətə hələ qayıdacağıq. VII hissə. səh. 320 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|