b r,. Ь \ Ь ^
* :
I
-
9 9
Layihənin rəhbərləri:
İsa Həbibbəyli - A M EA-nm həqiqi üzvü
Fərhad Bədəlbəyli -SSRİ və Azərbaycan xalq artisti, professor
Tərtibçilər: T a riyel M əm m ədov - əm ək d ar in cəsən ət x ad im i,
sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru, professor
Cavanşir Quliyev - əm əkdar incəsənət xadimi, professor
Ön sözün müəllifi: Tariyel Məmmədov - əm əkdar incəsənət xadimi,
sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru, professor
Elmi redaktorlar: M uxtar İmanov -AM EA-nın müxbir üzvü
Nailə R əhim bəyli -A M E A F o lk lo r İn s titu tu “M usiqi fo lk lo ru ”
şöbəsinin müdiri, sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru
Rəyçi: Sevil Fərhadova -A M EA M em arlıq və İncəsənət İn stitu tu
“M uğamşünaslıq” şöbəsinin müdiri, sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru
İngilis dilinə tərcümə edən: Vəfa İbrahim ova - A M EA F o lk lo r
İnstitutu “Mərasim folkloru” şöbəsinin aparıcı elmi işçisi, filologiya üzrə
fəlsəfə doktoru, dosent
Kitab Azərbaycan M illi Elmlər Akademiyası Folklor İnstitutu Elmi
Şurasının qərarı ilə (11.12.2014, № 8) çap olunur.
İzahlı muğam lü ğəti. B ak ı, “O L ” NPKT, 2015, 214 səh.,
illüstrasiyalarla
Azərbaycan muğamı dünyanın mənəvi dəyərlər sisteminin ən nadir
incilərindəndir. Azərbaycan muğam irsinin qorunub gələcək nəsillərə çatdırılması
və dünyada tanıdılması bizim mənəvi borcumuzdur. Təqdim etdiyimiz növbəti
muğam layihəsinin ali missiyası da məhz bundan ibarətdir.
Kitab iki hissədən ibarətdir. I hissə muğam terminlərinin şərhinə həsr
olunmuşdur. “Azərbaycan muğamı - kolleksiya” adlanan II hissədə isə muğamın
ayrı-ayrı janr və növlərinə aid nümunələr toplanmışdır.
Kitab musiqişünaslar, folklorşünaslar, bəstəkarlar, musiqi ifaçıları, ali və
orta ixtisas musiqi məktəblərinin müəllimləri və tələbələri, həmçinin Azərbaycanın
şifahi ənənəli musiqi yaradıcılığı ilə maraqlanan oxucular üçün nəzərdə tutulur.
M 490.5010000 sifaridə
M A -016-04-15 SljanŞlƏ
ISBN 978-9952-494-45-7
® Folklor İnstitutu: azfolklor@yahoo.com
© AMEA Folklor İnstitutu. 2015
© “OL” NPKT. 2015
Tariximiz zəngindir. Xalqımız əsrlər
boyu böyük sınaqlardan, çətinliklərdən
keçmiş, ancaq öz mənliyini, öz
milliliyini, öz dilini itirməmişdir.
Heydər Əliyev
ON SO Z
Elə maddi və mənəvi sərvətlər var ki, onlar əsrlərdən bəri cilalanaraq,
nəsildən-nəslə keçərək m üasir dövrün tükənm əz mədəni xəzinəsinə
çevrilmişdir. Şərq musiqi professionallığına və şifahi ənənələrə əsaslanan
muğam məhz belə bir sənət abidəsidir.
Ənənəvi klassik musiqi m ədəniyyətim izin əsas irsini təşkil edən
m uğam sənəti hər zam an özünəm əxsus xüsusiyyətləri, m usiqisinin
p ro fe s s io n a llığ ı, e stetik b a x ım d a n m ü k əm m əlliy i, h əy atiliy i və
dünyəviliyi ilə seçilmişdir. A zərbaycan m uğam ifaçılığm ın əsrlərlə
cilalanmış vokal və instrumental ifa texnikası, musiqi təfsirinin səciyyəvi
üslub x ü s u siy y ə tlə ri, m illi a lə tlə rim iz ta r, k a m a n ç a , q av alın
q o v u ş u ğ u n d a n y a ra n a n x ü su si rəng ç a la rı bu sənəti zirvələrə
qaldırmışdır. Qədim dövrlərdən muğama xas olan improvizə xüsusiyyəti
Şərq mədəniyyətinin bu təkrarolunmaz sərvətini fərqləndirən cəhətlərdən
biri olmuşdur.
Hər bir xalqın mədəniyyətinin inkişafı bu mədəniyyətin qayğıkeşliklə
qorunm asından çox asılıdır. Ulu öndərimiz, ümummilli liderimiz Heydər
Əliyevin R espublikaya rəhbərlik etdiyi dövrlərdə mədəniyyətimizin,
incəsənətim izin, ədəbiyyatım ızın, elmimizin və təhsilim izin inkişafı
sahəsində böyük nailiyyətlər əldə edilmişdir. Heydər Əliyev milli-mənəvi
dəyərlərimizin öyrənilməsini və qorunub saxlanmasını həmişə mühüm
bir vəzifə kimi irəli sürmüş və bu vəzifəyə uyğun olaraq muğam sənətinin
inkişafı istiqamətində ciddi tədbirlər həyata keçirilmişdir.
H eydər Əliyev ənənələrini layiqincə davam etd irən m öhtərəm
Prezidentimiz İlham Əliyev, YUNESKO və İSESKO-nun xoşməramlı
səfiri, Heydər Əliyev Fondunun Prezidenti, millət vəkili M ehriban xanım
Əliyeva da m uğam sənətinə böyük diqqət və qayğı ilə yanaşaraq bu
sənətin dünya səviyyəsində təbliğinə geniş imkan və şərait yaradırlar.
Respublikamızda təşkil edilən beynəlxalq musiqi festivalları, vaxtaşırı
h ə y a ta k e ç irilə n m uğam la y ih ə lə ri,
o cü m ləd ən “ M uğam
ensiklopediyası” layihəsi və muğam simpoziumlarının təşkili yaradılan
imkan və şəraitin m ühüm göstəriciləridir.
5
İz
a
h
lı
m
u
ğ
a
m
lü
ğ
ə
ti