18
m
əlumatlandırma və maarifləndirmənin həyata keçirilməsi
uşaqların qorunması üçün tam kifayət etmir. Ziyanlı
informasiyanın və bilavasitə azyaşlı İnternet istifadəçisinə
yön
əlmiş təhlükələrin qarşısının alınması məqsədilə müxtəlif
texnoloji üsullardan, mexanizml
ərdən və ya proqram
vasit
ələrindən istifadə olunur.
Uşaqların psixologiyasına və sağlamlığına təsir edən
m
əlumatlar, həmçinin onların təbliğatını aparan kontentlər
ziyanlı informasiya daşıyıcılarıdır. Ziyanlı kontent dedikdə
İnternetdə mübahisəli hesab edilə biləcək kontentlərin
görünm
əsinin və onlara çıxışın məhdudlaşdırılması başa
düşülür. Ziyanlı kontentlərlə mübarizə aparmaq üçün
kontent filtirasiyasından istifadə olunur. Bu metod həm
şirkətlər tərəfindən, həm də ailələr tərəfindən istifadə edilir.
Kontent filtiras
iyası zamanı müəyyən kodlarla
arzuolunmayan kontent göst
ərilir və İnternetdə bununla
üzl
əşdikdə avtomatik bu tip kontentlər silinir. Belə
proqramlarla bağlı əsas tənqid onunla əlaqədardır ki, bu
kodları adətən proqramdan silmək olur.
Microsoft şirkəti Windows 7 əməliyyat sistemindən
başlayaraq valideynlərə uşaqların internetdə zərərli
saytlardan müdafi
əsinə və onları nəzarətdə saxlamağa imkan
19
ver
ən “Windows Family Safety” adlı proqram təminatı
hazırlamışdır. Bu proqram vasitəsilə valideynlər internetdən
istifad
ə zamanı bir sıra saytlara qadağalar qoya və
m
əhdudiyyətləri tənzimləyə bilərlər.
Windows ail
əsinə məxsus olan Windows 10-dan
əvvəlki əməliyyat sistemlərində təhlükəsizliklə bağlı
m
əsələlər daha çox sonradan yazılan proqram təminatı
vasit
əsilə təşkil olunurdu. Windows 10 əməliyyat sistemində
is
ə birbaşa sistemin üzərinə inteqrasiya olunmuş “Windows
Hello” kimi proqramlar mövcuddur.
Sür
ətli informasiya mübadiləsi və eyni zamanda
şəbəkəyə tez-tez daxil olma kompüteri viruslardan müdafiə
il
ə yanaşı, “məzmun bloku”-na (filtrləməyə) böyük ehtiyac
olması zərurətini ortaya çıxarır. McAfee, Norton, Avg kimi
m
əşhur antivirus proqramları həm də filtrləmə ilə bağlı
funksiyalar
ı yerinə yetirir.
McAfee Family Protection v
ə Norton Family tipli
proqramlar vasit
əsilə də valideyn nəzarəti tam təmin olunur.
Bu proqramlar
aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirir:
Veb-sayt
ların filtrlənməsi;
Sosial şəbəkələrin filtrlənməsi;
Axtarış saytlarının filtrlənməsi;
20
M
əlumatın göndərilməsinə və qəbul olunmasına
n
əzarət;
Onlayn
alış-satış məsələlərinin təhlükəsizliyi və s.
2015-ci ilin
əvvəlində Kaspersky Lab mütəxəssisləri
t
ərəfindən 2014-cü il ərzində istifadəçilər tərəfindən
kompüterl
ərə İnternet təhdidləri əleyhinə istifadə edilən
"Parental Control module"
(Valideyn İdarə Modulu)nu
yenid
ən tətbiq edilmişdir [12]. Əsas məqsəd uşaqların
internetd
ə üzləşdikləri təhdidləri müəyyən etmək və
t
əhlükənin əsas mənbəyini üzə çıxarmaq idi. Məsələ ilə bağlı
əsas nəticələr aşağıdakı kimidir:
–
Uşaqları bu cür təhlükələrə qarşı qoruyan "Valideyn
İdarə Modulu" il ərzində ən azı bir dəfə də olsa, 4.88%
Kaspersky Lab istifad
əçi kompüterlərində tətbiq edildi;
–
T
əsadüfi pornoqrafiya istifadəçilərinin yarıdan çoxu
(59.5%), internetd
ə azartlı oyunlar oynamağa meyilli
olanların dörddə birindən çoxu (26.6%), hər beş istifadəçidən
biri saytların bu cür xüsusi silahlarına qarşı gələ bilmir və
t
ələyə düşür;
–
"
Valideyn İdarə Modulu" bir il ərzində orta hesabla
127 d
əfə Kaspersky Lab istifadəçiləri tərəfindən işlədilib;
21
–
2014-cü ild
ə yalnız 10 ölkədə kompüterlərin
t
əqribən 65% - ində "Valideyn İdarə Modulu" tətbiq
edilib;
–
İstifadəçiləri belə təhlükələrlə daha çox qarşılaşan
Rusiya, Hindistan v
ə Çin ilk üçlükdədir;
–
Çin, Amerika,
Almaniya, İngiltərə və Rusiya bu
cür t
əhlükəyə qarşı bu modulu ən çox və tez-tez tətbiq
ed
ən ölkələrdir.
T
əhlükədən qorunma metodlarından biri "Sanitization"
metodudur. Bu metodun mahiyy
əti həssas məlumatların
geniş publikadan gizlədilməsidir. Adətən çap olunmuş
materiallarda h
əyata keçirilir, bununla bərabər günümüzdə
onlayn mediada v
ə kompüterdə də istifadə edilir. Məxfiliyin
qorunması zamanı bu metod əsasən klassifikasiya olunmamış
m
əlumatların klassifikasiya səviyyəsini azaldır.
1.3. Uşaqların İnternetdə təhlükəsizliyi probleminə
dair beyn
əlxalq çağırışlar
İnternetdə təhlükəsizlik məsələləri dünya dövlətləri və
beyn
əlxalq təşkilatlar tərəfindən narahatlıq doğuran bir
problem kimi qarşılanır. Eyni zamanda, bir problem kimi
Dostları ilə paylaş: |