Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adina tariX İnstitutu
Yüklə 8,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
18
Aliqarx, Qahirə, Mədrəs, Bakı, Tiflis, İsfahan və s.) bu məşhur kitabın müxtəlif nüsxələri vardır. 19
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunda "Tarixe-aləmaraye-Abbasi"nin iki cildini əhatə edən dörd əlyazma nüsxəsi mövcuddur. 20
İsgəndər bəy Münşinin kitabı yazıldığı vaxtdan başlayaraq məşhurlaşmış və dəfələrlə nəşr olunmuşdur. Əsərin ayrı-ayrı hissələri hələ XIX əsrdə rus şərqşünasları B.Dorn və V. V.Velyaminov-Zernov tərəfindən tərcümə və dərc olunmuşdur. 21
tərəfindən üç cilddən ibarət litoqrafik şəkildə çap olunmuşdur. 22
1555-1556-cı illərdə əsər tədqiqatçı İrəc Əfşarın redaktəsi ilə iki kitaba sığışdırılaraq üç cild halında çap olundu, az sonra isə həmin nəşr daha iki dəfə /1971, 2003/ Tehranda işıq üzü görmüşdür. 23
1985-ci ildə İranda Şahrudi "Tarixe-aləmaraye-Abbasi"nin daşbasına mətnini bir kitab şəklində ofset üsulu ilə təkrar çap etdi, 1998-ci ildə isə Məhəmməd İsmayıl Rizvani də mənbənin litoqrafik mətni əsas götürülməklə onu üç cilddən ibarət çap etdirdi. 24
"Fars ədəbiyyatı" kitabında verilən məlumata görə "Tarixe-aləmaraye- Abbasi" əsəri hələ 1718-1730-cu illərdə Osmanlı dövlətinin baş vəziri Damad İbrahim paşanın əmrinə görə müdərris Məhəmməd Nəbih Əfəndi tərəfindən osmanlı dilinə tərcümə olunmuşdur. 25
O.Əfəndiyev və N.Musalı həmin tərcümənin əlyazma nüsxəsinin hazırda İstanbulun Topqapı sarayında hifz olunduğunu bildirirlər. 26
(şifr № Ter./51) mənbənin türk dilinə başqa bir tərcümə variantı da
19 Ç.A.Stori. Göst. əsər, II hissə, səh. 875-881. 20 Tarix-i aləmaray-i Abbasi (O.Əfəndiyev və N.Musalı tərcüməsi), Ön söz, səh. 11- 12. 21
N.Musalı tərcüməsi), Ön söz, səh. 14. 22 Tarix-i aləmaray-i Abbasi (O.Əfəndiyev və N.Musalı tərcüməsi) Ön söz, səh. 14. 23 Tarix-i aləmaray-i Abbasi (İrəc Əfşar nəşri), I cild, səh. 6; Tarixe -aləmaraye- Abbasi (O.Əfəndiyev və N.Musalı tərcüməsi), Ön söz, s. 14. 24 Tarix-i aləmaray-i Abbasi (O.Əfəndiyev və N.Musalı tərcüməsi), Ön söz, səh. 14- 15. 25 Ç.A.Stori. Göst. əsər, II hissə, səh. 881. 26 Tarix-i aləmaray-i Abbasi (O.Əfəndiyev və N.Musalı tərcüməsi), Ön söz, səh. 15. 19
mövcuddur ki, 1944-1945-ci illərdə Əli Gəncəli tərəfindən tərcümə edilmişdir. 27
Mənbənin I cildindəki I Şah Təhmasib dövründə yaşayıb- yaradan məşhur xəttatlara həsr olunmuş 7 səhifədən ibarət kiçik bir hissə isə tədqiqatçı O.F.Akimuşkin tərəfindən rus dilinə çevrilmiş və onun yazdığı məqaləyə daxil edilmişdir. 28 Mənbənin mətnindən Türkmənistan tarixinə dair iqtibaslar 1938-ci ildə
A.A.Romaskeviçin redaktəsi altında rus dilinə tərcümə olunmuşdur. 29 O.Ə.Əfəndiyev "Azərbaycan Səfəvilər dövləti XVI əsrdə" adlı monoqrafiyasında İsgəndər bəy Münşinin I Şah Təhmasib dövrünün sonundakı qızılbaş əmirlərinə həsr etdiyi cəmi iki səhifəlik bir parçanın rus dilinə tərcüməsini vermişdir. 30 "Tarixe- aləmaraye-Abbasi" əsəri 1978-ci ildə R.M.Seyvəri tərəfindən ingilis dilinə tərcümə olunaraq çap edilmişdir. 31
cı illərdə Şahin Fazil tərəfindən tərcümə olunaraq AMEA Nizami Gəncəvi adına Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin nəşr etdiyi "Şərq" adlı tərcümə toplusunun 1, 2 və 3-cü saylarında 92 səhifədə çap olunmuşdur. 32
üçün orta əsr tarixçilərinin yaradıcılıq qabiliyyətləri ilə yanaşı, onların şəxsiyyətləri ilə də tanış olmaq imkanı əldə etmişik. Əsərlərində istifadə etdikləri məxəzləri göstərməyən və onları səhifə-səhifə köçürərək öz kitablarına daxil edən (kompilyasiya!) tarixçilərlə yanaşı, nə yaxşı ki, Həsən bəy Rumlu və İsgəndər bəy
27 İ.Münşi. Tarih-i Alam-Aray-i Abbasi, Çeviren Ali Genceli (Yayınlanmamış), TTK Kütübhanesi, Ter. /51. 28 ÇA.Stori. Göst. əsər, II hissə, səh. 881; Краткие сообшения Института Народов Азии, т. 39, Mocквa, 1963, c. 20-32; Tarixe-aləmaraye-Abbasi (O.Əfəndiyev və N.Musalı tərcüməsi), Ön söz, səh. 16. 29 Ç.A.Stori. Göst. əsər, II hissə, s. 880-881; Tarixe-aləmaraye-Abbasi (O.Əfəndiyev və N.Musalı tərcüməsi) Ön söz, s. 15. 30 O.Əfəndiyev. Göst. əsər, s. 216-218. 31 İskandar Beq Monshi of Shah Abbas the Qreat (translated by R.M/ Savory), 2 vols, Boulder, Colorado: Westviyev Press, 1978. Tarixe-aləmaraye-Abbasi /O.Əfəndiyev və N.Musalı tərcüməsi), Ön söz, s. 16. 32 "Şərq", AMEA Nizami Gəncəvi adına Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin Tərcümə Toplusu, № 1, Bakı, 2004, s. 26-56. Yenə həmin toplu, № 2, s.26-64; Yenə həmin toplu, № 3, Bakı, 2006, s. 299-324. Qeyd: Bizim bu tərcüməmizdən O.Əfəndiyevin və N.Musalının məlumatları olduğu halda, onlar bu tərcümə işi haqqında susmuşlar - Ş.F. Yüklə 8,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|