müşahidəçi kimi iştirak edən Monqolustan nümayəndəsi ölkəsi-
nin TRASEKA proqramına qoşulması imkanlarının öyrənilmə-
sində maraqlı olduğunu ifadə etmişdir (126,1998, №1, s.87).
TRASEKA proqramı üzrə işçi qrupunun dördüncü görüşü
1996-cı il oktyabr ayının 17-18-də Afina şəhərində keçirilmişdir.
Görüşdə iştirakçı ölkələr arasında əldə edilmiş sazişlər bir daha
nəzərdən keçirilmiş, proqram çərçivəsində icra edilməli olan layi-
hələrin qiymətləndirilməsi məsələsinə baxılmışdır. Avropa Komis-
siyası TRASEKA proqramımn davam etdirilməsinə əlavə 10 mln
ekyu aynlması barədə məlumatı iştirakçılann nəzərinə çatdırmış
və yeni layihələrin maliyyələşdirilməsi mənbələrinin işlənib
hazırlanması və həyata keçirilməsi prinsipləri müəyyənləşdiril-
mişdir. Həmçinin proqrama yeni üzvlərin - Ukrayna və Monqo-
lustanın qoşulması məsələsinə baxılmışdır (126,1998, №1, s.87).
TRASEKA proqramı üzrə işçi qrupunun beşinci yığıncağı
1998-ci il may ayının 5-də Tbilisi şəhərində olmuşdur. Yığın-
caqda TRASEKA ölkələri üçün nəqliyyat üzrə çoxtərəfli saziş
müzakirə edilmiş, yeni layihələrin maliyyələşdirilməsi üçün
“TASİS”in ayırdığı vəsaitlərin bölüşdürülməsi istiqamətləri
haqqında fikir mübadiləsi apanlmışdır. Görüşdə Qara dəniz
İqtisadi Əməkdaşlıq Şurasınm (QİƏŞ), Avropa Yenidənqurma və
Inkişaf Bankının (AYİB), Beynəlxalq Dəmir Yol İttifaqının
iştirakı ilə beynəlxalq nəqliyyat üzrə çoxtərəfli saziş müzakirə
olunmuşdur (126, 1998, №4, s.87). Qeyd etmək lazımdır ki,
TRASEKA proqramının həyata keçirilməsi istiqamətində Qaf-
qaz və Mərkəzi Asiya ölkələri də müəyyən addımlar atmışdır. Bu
sahədə Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin böyük əməyi,
təşkilatçılıq fəaliyyəti olmuşdur. Belə ki, artıq əwəlki fəsildə
qeyd olunduğu kimi, 1996-cı ilin mayında Azərbaycan, Gürcüs-
tan, Türkmənistan və Özbəkistan dövlət başçılannın iştirakı ilə
Türkmənistanın Sərəxs şəhərində tranzit yükdaşımanın tənzim-
lənməsi, dəmir yolu nəqliyyatının əlaqələndirilməsi haqqında
saziş imzalanmışdır. Sazişdə yükdaşımada hüquqi və tarif əsas-
lan, tranzit daşrnıalanna maksimum kömək göstərilməsi, tariflərin
50 % azaldılması, yüklərin maneəsiz keçməsi, qorunması kimi
məsələlər nəzərdə tutulmuşdur (100,15.05,1996).
“Tarixi İpək yolu”nun bərpası istiqamətində region ölkələ-
rinin həyata keçirdiyi tədbirlərdən biri də 1996-cı ilin deka-
bnnda Odessada Azərbaycan, Gürcüstan, Ukrayna respublikalan
dövlət başçılannın Avrasiya nəqliyyat dəhlizinin yaradılması
haqqında saziş imzalamalan olmuşdur (24,v.ll5).1997-ci il
sentyabr ayının 2-3-də isə Bolqanstanın Burqas şəhərində ərazi-
sindən İpək yolu keçən ölkələrin nəqliyyat nazirlərinin görüşü
olmuşdur (206,67-68). Görüşün nəticəsi olaraq imzalanmış me-
morandumda qeyd edilmişdir ki, İpək yolu Avropa ilə Qara
dəniz regionunu birləşdirən Krit dəhlizinin təbii davamıdır və
Azərbaycan-Gürcüstan-Türkmənistan-Özbəkistan-Qırğızıstan
vasitəsilə Mərkəzi Asiya, sonra isə Çin vasitəsilə Cənub-Şərqi
Asiya ölkələri istiqamətində davam etdirilmişdir (206,68).
1997-ci ilin sentyabnnda Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev
və Gürcüstan Prezidenti Eduard Şevardnadzenin görüşündə isə
hər iki lider 1998-ci ildə Qafqazda Prezidentlər səviyyəsində
konfrans çağınlması təşəbbüsü ilə çıxış etdilər. Azərbaycan Res-
publikası Prezidentinin 17 iyun 1998-ci il 830 saylı sərəncamı
ilə Bakıda “Tarixi İpək yolu”nun bərpası üzrə beynəlxalq kon-
fratısın çağınlması qərara alındı (22,1998, №6, s.252).
1997-ci ilin oktyabnn 18-də Avropa Şurası dövlət başçılannm
Strasburqda keçirilən görüşündə Azərbaycan, Gürcüstan, Ukrayna,
Moldova prezidentləri tərəfindən gələcək əməkdaşlığın, о cüm-
lədən Avroasiya nəqliyyat dəhlizinin inkişafının əsas prinsipləri
müəyyənləşdirilmişdir. Bununla əlaqədar olaraq, 1998-ci ilin
yanvannda TRASEKA proqramı üzrə Brüssel görüşündə Xəzər
Dəniz Gəmiçiliyi ümumi operatorun yaradılması haqqında qərar
qəbul edilmişdir ki, bu da Avrasiya nəqliyyat dəhlizinin ritmik
fəaliyyəti üçün perspektiv imkanlann açılması demək idi (221,29).
TRASEKA proqramının həyata keçirilməsi istiqamətində ən
mühüm addım isə 1998-ci il sentyabrın 7-8-də Bakıda “Tarixi
İpək yolu”nun bərpasına dair beynəlxalq konfransın keçirilməsi
oldu. Konfransda 9 ölkənin: Azərbaycan, Bolqanstan, Gürcüstan,
Qırğızıstan, Moldova, Rumıniya, Türkiyə, Özbəkistan, Ukrayna
dövlət başçılannın, 13 beynəlxalq təşkilatın və 32 dövlətin nüma-
yəndələrinin iştirak etdiyi konfransın mühüm nəticələrindən biri
Avropa İttifaqının TRASEKA proqramı əsasında “Avropa-
Qafqaz-Asiya” nəqliyyat dəhlizinin inkişafı üzrə beynəlxalq
nəqliyyat haqqında “Çoxtərəfli əsas saziş və onun beynəlxalq
ticarət gəmiçiliyi, gömrük proseduru və sənədlərin işlənməsi
üzrə texniki əlavələr haqqında” sənədin imzalanması və “Bakı
bəyannaməsinin” qəbul edilməsi olmuşdur (59). Saziş 12 döv-
lətin - Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistan, Bolqanstan, Rumı-
niya, Moldova, Ukrayna, Özbəkistan, Qazaxıstan, Qırğızıstan,
Tacikstan və Türkiyənin dövlət və hökumət başçılan tərəfindən
imzalanmışdır (177, 2006, №4, s.35). Çoxtərəfli Əsas Sazişin və
onun texniki əlavəsinin əsas məqsədləri mahiyyət etibarilə bun-
lardan ibarətdir: l.Xəzər hövzəsinin, Mərkəzi Asiyanın, Qara
dəniz hövzəsi ölkələrinin Avropa ilə iqtisadi, ticarət əlaqələrinin
inkişaf etdirilməsinə kömək göstərilməsi; 2. Beynəlxalq avtomo-
bil, dəmir yolu nəqliyyatı və ticarət gəmiçiliyi bazarına çıxışın
əldə edilməsi; 3.Nəqliyyat növləri üzrə hərəkətin təhlükəsizliyi-
nin, yüklərin qorunmasının və ətraf mühitin mühafizəsinin təmin
edilməsi; 4.Nəqliyyat sahəsində siyasətin və onun hüquqi baza-
sının yaradılması; 5.Nəqliyyatın bütün növləri üçün bərabər
rəqabət şəraitinin yaradılmasıdır (126,1998, №4, s.71).
Çoxtərəfli əsas sazişin VII bölməsinin 9-cu maddəsinə uyğun
olaraq 2000-ci ilin martin 10-11-də Gürcüstanda keçirilmiş kon-
fransda qəbul edilmiş qərara uyğun olaraq TRASEKA Höku-
mətlərarası Komitəsinin Daimi Katibliyinin Bakıda yaradılması
qərara alındı. 2001-ci ilin fevralın 21-də Bakıda Daimi Katibli-
yin rəsmi açılışı oldu. Açılışda Prezident Heydər Əliyev, Isveçin
xarici işlər naziri, Avropa İttifaqında sədrlik edən ölkənin təmsil-
çisi xanım Anna Lind, Avropa Ittifaqının Baş katibi, Ümumi
Xarici və Təhlükəsizlik Siyasəti üzrə Ali nümayəndə Havyer
Salano və Avropa Şurasmm Xarici Əlaqələr Üzrə Komissan
Kristofer Patten iştirak etmişdirlər (177, 2006, №4, s.35).Həmin
ilin iyul ayından isə TRASEKA Daimi Katibliyində ekspert
qrupu fəaliyyətə başladı (223,13). Hökumətlərarası TRASEKA
Komissiyası aşağıda göstərilən təşkilati strukturda fəaliyyətə
başladı: 1) Avropa Komissiyası. 2) Hökumətlərarası komissiya.
3) Daimi katiblik. 4) Ekspert əlaqələndiricisi. 5) Baş ekspert.
Yüklə Dostları ilə paylaş: |