Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. Bakixanov adina tariX İnstitutu



Yüklə 4,04 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə153/189
tarix24.12.2017
ölçüsü4,04 Mb.
#18030
1   ...   149   150   151   152   153   154   155   156   ...   189

Bakı  ziyalılarının  musiqi  əyləncəsinin  əsas  forması  evlərdə  təşkil  olunan 

musiqi  axşamları  çərçivəsindən  kənara  çıxmış  həvəskar  musiqi  idi.  Musiqi 

həvəskarları  yerli  musiqiçilərin,  hərbi  kapelmeysterlərin,  musiqi  müəllimlərinin 

iştirakı ilə kütləvi konsertlər (çox vaxt xeyriyyəçilik məqsədi ilə) təşkil edirdilər. 

Dəmiryolu xəttinin açılması ilə Bakıya rus və Avropa musiqiçiləri gəlməyə 

başladı. Onların ustalığı və geniş repertuarları Bakı tamaşaçılarında mənəvi zövqün 

inkişafına və şəhərin musiqi həyatının canlanmasına müsbət təsir göstərirdi. 80-90-cı 

illərdə görkəmli rus və Avropa musiqiçiləri tez-tez Bakıda çıxış edirdilər. 

Bakılıların  eşitdiyi  ilk  opera  A.Verstovkinin  1889-cu  ilin  mayında 

D.Aqryonov-Slavyanskinin  kapellasının  konsert  ifasında  təqdim  etdiyi  "Askoldun 

məzarı"  operası  olmuşdur.  Həmin  il  dekabrın  5-də  qastrola  gəlmiş  Tiflis  opera 

truppasının  ifasında  Bakıda  ilk  peşəkar  opera  tamaşası  göstərildi.  Açılışda 

A.Darqomıjskinin "Su pərisi" tamaşaya qoyulmuşdu. Tamaşanın dirijoru  S.Barini idi. 

Truppada İ.Tartakov, V.Zarudnaya, T.Lyubatoviç kimi məşhur müğənnilər oxuyurdu. 

90-cı  illərdə  bakılılar  balet  janrı  ilə  tanış  oldular,  1894-cü  il  mayın  16-da 

Peterburq  truppasının  ifasında  Bakıda  ilk  peşəkar  balet  tamaşası  göstərildi.  Açılışında 

A.Adanın  "Dəniz  qulduru"  baletinin  tamaşası  göstərilmişdi.  Rus  baletinin  L.Keyten, 

Çernyavskaya, Tixomirov, Stepanov kimi ustaları bu truppanın tərkibində çıxış edirdi. 

Mayın  16-dan  20-dək  göstərilən  beş  tamaşanın  arasında  A.Adamn  "Jizel"  və 

L.Delibanın "Koppeliya" baletləri də vardı. 

80-90-cı  illərdə  həm  peşəkar,  həm  də  həvəskar  yerli  musiqiçilər  öz 

fəaliyyətlərini  xeyli  genişləndirirdilər.  Məhsuldar  pedaqoji  işlə  məşğul  olan, 

konsertlərdə  və  musiqi  dərnəklərinin  təşkilində  iştirak  edən  bir  sıra  istedadlı 

musiqiçilər səhnəyə qədəm qoydular. 

90-cı illərdə Bakıda uşaqlara musiqi öyrədən xeyli müəllim işləyirdi. Lakin 

belə xüsusi dərslər gənclərin musiqi təhsilinə artan tələbatını ödəyə bilmirdi. Xüsusi 

məktəblərin açılmasının zəruriliyi haqqında danışıqlar gedirdi. 1895-1896-cı illərdə 

pianoçu A.İ.Yermolayeva özünün xüsusi musiqi məktəbinin əsasını qoydu. Bu, Bakıda 

ilk  Avropa  tipli  musiqi  təhsili  müəssisəsi  idi.  Şəhərin  ən  yaxşı  musiqi  qüvvələri 

məktəbə  yığışır,  burada  xeyriyyəçilik  məqsədilə  konsertlər  verilirdi.  P.F.Yuon 

tərəfindən  təşkil  edilmiş  simli  kvartet  1896-cı  ildən  kamera  musiqisi  məclislərini 

keçirirdi. 

Milli musiqi kadrlarının hazırlanmasında Qori Müəllimlər Seminariyası böyük 

rol oynadı. Onun məzunları eyni zamanda musiqiçilik fəaliyyəti ilə məşğul olur, musiqi 

təhsilinin ibtidai formaları şəbəkəsini genişləndirirdilər. 

Bakı  musiqiçiləri  öz  qüvvələrini  birləşdirmək  üçün  1895-ci  ildə  teatr  və 

musiqi şöbələri, həvəskar orkestr yaratdılar. Bu orkestr F.Parizekin başçılığı altında 

1897-ci ildə Bakıda ilk simfonik konsert mövsümünü açdı. 

Musiqi  həyatının  inkişafı  tədricən  demokratik,  maarifçi  xarakter  almağa 

başlayır:  əhalinin  geniş  təbəqələri,  mədəni-maarif  müəssisələri  bu  həyata 

qoşulurdular. Müxtəlif həvəskar xor kollektivi yaradıldı. 1834-cü ildə dəmiryol işçiləri 



özlərinin  dram  sənəti  və  musiqi  həvəskarları  cəmiyyətini  və  15  nəfərlik  orkestr 

yaratdılar.  1896-cı  ildə  "Nobel  qardaşları"  şirkətinin  işçiləri  orkestri  olan  musiqi 

dərnəyinin  əsasını  qoydular.  Orkestr  fəhlələr  üçün  pulsuz  konsertlər  verirdi.  Eyni 

zamanda A.A.Lampenin rəhbərlik etdiyi 50 nəfərlik xalq xoru təşkil olunmuşdu. 

Rus  və  Avropa  musiqi  mədəniyyətləri  ilə  ünsiyyətdə  Azərbaycan  musiqi 

sənəti yeni məcra ilə inkişaf etməyə başladı, musiqinin yeni formalan meydana çıxdı. 

Kütləvi  konsertlər  yeni  şəraitdə  -  konsert  salonlarında,  teatr  binalarında, 

təntənəli gecələrdə, ballarda, bağ gəzintilərində keçirilməyə başladı. Məsələn, 1892-

ci ildə sazəndələr orkestri Bakıda,  ictimai məclisin binasında özünün ilk konsertini 

vermiş,  1899-cu  ildə  isə  elə  bu  binada  məşhur  Azərbaycan  müğənnisi  Cabbar 

Qaryağdı geniş dinləyici kütləsi qarşısında çıxış etmişdi. 

Paralel olaraq Azərbaycan xalq musiqisinin nümunələri də Avropa alətlərində ifa 

olunmağa  başladı.  Tiflisli  pianoçu  Q.Korqanov  özünün  "Bayatı"  fortepiano 

fantaziyasını Bakıda böyük müvəffəqiyyətlə ifa etmişdir. Azərbaycan xalq mahnı və 

muğamlarının konsert işləmələri Bakıda bəstəkar və pianoçu N.F.Tiqranovun ifasında 

səslənmişdi  (1895-ci  və  1899-cu  illərdə).  İctimai  məclisin  binasında,  Tağıyev 

teatrında qarışıq Azərbaycan, gürcü, erməni konsert axşamları təşkil olunurdu. 

Peterburq,  Tiflis  və  İrəvanda  Azərbaycan  musiqi  konsertləri  keçirilməyə 

başlandı. Məşhur Azərbaycan xanəndəsi Səttar sazəndələr ansamblının müşayiəti ilə 

ilk  dəfə  (1853-cü  və  1860-cı  illərdə)  Tiflis  opera  teatrında  konsert  proqramı  ilə  çıxış 

etmişdi. 1895-ci ildə azərbaycanlı tələbələr Peterburqda ilk Azərbaycan gecəsi təşkil 

etdilər. Axşamda Avropa orkestri Azərbaycan melodiya və rəqslərini ifa etmiş, habelə 

Firdovsinin  "Rüstəm  və  Zöhrab"  poemasından  və  "Aşıq  Qərib"  dastanından  canlı 

musiqi  parçaları  səsləndirilmişdir.  Bu  tamaşa  Azərbaycanın  "canlı  musiqili 

lövhələrinin"  səhnədə  ifa  edilməsi  sahəsində  ilk  addım  idi.  Sonralar  belə  səhnələr 

xalq musiqisinin görkəmli nümayəndələrinin repertuarına daxil oldu. 

Beləliklə,  XIX  yüzilliyin  ikinci  yarısında  Azərbaycan  musiqisində  müasir 

musiqi  peşəkarlığının  ilkin  şərtləri  yaranırdı.  Bu  peşəkarlıq  milli  ənənələrin  musiqi 

həyatının,  musiqi  ifaçılığının  Azəbaycan  üçün  yeni  formaları  ilə  uzlaşdırılmasına 

əsaslanırdı. XX əsri əvvəlində Azərbaycanda musiqinin çiçəklənməsinin kökləri məhz 

bu dövrdən başlanır. 

XIX  yüzilliyin  ikinci  yarısında  Azərbaycan  memarlığının  inkişafı  bir  tərəfdən, 

coşqun  surətdə  genişlənərək  qısa  müddətdə  Rusiyanın  ən  iri  sənaye  mərkəzlərindən 

birinə  çevrilmiş  Bakıda  şəhərsalma  özünəməxsusluğu  ilə,  digər  tərəfdən  isə  qalan 

əyalət şəhərlərinin əvvəlki dövrdə nisbətən çox az fərqlənən ləng inkişafının davam 

etməsi ilə səciyyələnirdi. 

Bir  sıra  şəhərlərdə  "nizami"  planlaşdırmaya  və  onların  abadlığının 

yaxşılaşdırılmasına səy edilməsi müşahidə olunurdu. 

Nəzərdən  keçirilən  dövrdə  Azərbaycanda  şəhərsalma  və  memarlığın 

inkişafının  başlıca  xüsusiyyətlərindən  biri  tikintidə  plan-kompozisiya  və  bədii 

memarlıq  elementlərindən  istifadə  olunması  idi.  Bu,  binaların  fasadlarının  xüsusi 



Yüklə 4,04 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   149   150   151   152   153   154   155   156   ...   189




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə