Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. Bakixanov adina tariX İnstitutu



Yüklə 4,04 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə158/189
tarix24.12.2017
ölçüsü4,04 Mb.
#18030
1   ...   154   155   156   157   158   159   160   161   ...   189

nəqliyyatına xeyli az olsda da, fikir verilirdi. Qeyd etmək kifayətdir ki, bakıda ilk 

konka  ancaq  1879-cu  ildə  işə  salınmışdı.  Şəhər  idarələri  şəhərlərin  sanitariya 

vəziyyətinə də lazımi fikir vermirdilər. 

XIX əsrin ortalarında və ikinci yarısının başlanğıcında baş verən sosial-sinfi 

proseslər ölkənin sinfi simasında mühüm dəyişikliklərə səbəb oldu. Yüzilliyin ikinci 

yarısında  Şimali  Azərbaycanda  milli  burjuaziya  formalaşdı,  çoxminli,  çoxmillətli 

fəhlə  sinfi  təşəkkül  tapdı.  Azərbaycan  millətinin  təşəkkülü  keyfiyyətcə  yeni 

mərhələyə  qədəm  qoydu.  Məhz  bu  dövrdə  baş  vermiş  proseslər  XX  yüzilliyin 

əvvəllərində  milli  şüurun  oyanışı  və  inkişafı  üçün  zəmin  hazırladı.  Ötən  əsrin  son 

otuzilliyində yeni sinfi qüvvələrin öz mənafeləri uğrunda mübarizəsi meydana çıxaraq 

tədricən genişlənir, mövcud quruluşa qarşı müxtəlif müxalifət mövqelərində dayanan 

qrup,  təşkilat,  mətbu  orqanları,  siyasi  cərəyanlar,  hərəkatlar  tarix  səhnəsinə  atılırdı. 

Bu çox müxtəlif istiqamətli dərnəklər, qruplar, cərəyanlar və s. hələlik ilkin təşəkkül 

tapma dövrünü yaşayır, çox məhdud olub kütlələr arasında geniş sosial dayağa malik 

deyildi. 

Bakıda və digər bölgələrdə ilk fəhlə çıxışlarının fonunda həmin yüzilliyin II 

yarısında da kəndli hərəkatı böyük vüsət almış, kəndli çıxışlarının müxtəlif formaları, 

о  cümlədən  passiv  kəndli  müqaviməti  ilə  yanaşı,  açıq  silahlı  çıxışlar,  xüsusən  də 

qaçaqçılıq geniş yayılmışdır. 

XIX  əsr  bütövlükdə  Azərbaycan  mədəniyyətinin  inkişafında  çox  mühüm 

mərhələ  olmuşdur.  Çarizmin  bütün  müstəmləkəçilik  siyasətində  milli  şüurun 

inkişafının  qabağını  almaq  cidd-cəhdlərinə  baxmayaraq,  Şimali  Azərbaycanda 

dünyəvi  məktəb  sistemi  formalaşmış.  Azərbaycan  milləti  Rusiya  və  Avropa 

mədəniyyətinin  tıvhələrindən  bəhrələnməyə  başlamış,  özləri  də  dünya  elm  və 

mədəniyyətinə Mirzə Cəfər Topçubaşov və Mirzə Kazım bəy, Seyid Əzim Şirvani 

və  Mirzə  Ələkbər  Sabir  kimi  dühalar  bəxş  etmişdilər.  Azəörbaycanda  o  zamanın 

meyarları  baxımından  dünya  standartlarına  müvafiq  elm  sahələri  meydana  çıxıb 

formalaşırdı. 

Beləliklə, XIX yüzilliyik xalqımımzın tarixində bir tərəfdən, müstəmləkə 

əsarəti  dövrü,  digər  tərəfdən  isə  cəmiyətimizin  həyatında  baş  verən  dərin  sosial-

iqtisadi və siyasi-mədəni proseslər şağdaş yüzilliyin başlanğıcında milli şüurun və 

milli  hərəkatın  Azərbaycan  Xalq  Cümhuriyyəti  zirvəsi  ilə  başa  çatan  yeni 

yüksəlişinə zəmin hazırlanması dövrü olmuşdur. 

 

 



 

 

 

 

 

 


XRONOLOJĠ CƏDVƏL 

 

1801, (əvvəli) –    İran-İngiltərə müqviləsi 



1801,  12  sentyabr  –        Kartli-Kaxetiya  çarlığının  Rusiyaya  birləşdirilməsi 

haqqında çar manifesti 



1802, 26 dekabr –    Georgiyevski müqaviləsi 

1803, mart  -    Car-Balakənin Rusiya tərəfindən işğalı 

1804, 4 iyun  -     Gəncəninj Rusiya tərəfindən işğalı 

1804, 10 iyul  -    Rusiya ilə İran arasında diplomatik əlaqələrin kəsilməsi 

1804, iyul –       Rusiya-İran müharibəsinin başlanması 

1805, 14 may –       Qarabağ xanlığı ilə Rusiya arasında Kürəkçay müqaviləsi 

1805, 27 dekabr –     Şirvan xanlığı ilə Rusiya arasında müqavilə 

1806, 8 fevral  -    Sisianovun Bakıda öldürülməsi 

1806, iyun –    İbrahimxəlil xanın Xankəndində Lisanoviç tərəfindən öldürülməsi 

1806, iyun –    Rus qoşunlarının Şəki xanlığından qovulması  

1806, 22 iyun –    Rus qoşunları tərəfindən Dərbəndin tutulması 

1806, sentyabr –    Bakı və Quba xanlıqlarının Rusiyaya tabe edilməsi 

1806, 22 oktyabr –    Şəki xanlığında döyüş 

1806, oktyabr –     Şəki xanlığının işğaalı 

1806, dekabr      Rusiya-Türkiyə müharibəsinin başlanması 

1807, 4 may –    Fransa-İran müqaviləsi 

1809    -   İngiltərə-İran müqaviləsi 

1810    -   Bakının İçərişəhərində ilk müntəzəm tikinti rayonunun meydana gəlməsi  

1810, 15 iyun  -      Mehrinin ruslar tərəfindən işğalı 

1810, avqust –    İranla-Türkiyə arasında Rusiyaya qarşı mübarizəsi  

 

 

1812, 14 mart   -     İngiltərə-İran müqaviləsi 



1812, 16 may  -     Buxarest  sülhü 

1812, 8 iyul  -     İngiltərə-Rusiya müqaviləsi 

1812, iyul -     Fransa-Rusiya müharibəsi 

1812, 20 sentyabr-10 oktyabr -     Aslandüz danışıqları

1812, 21 dekabr  -      Kotlyarevskinin Lənkəran xanlığına soxulması  

1812, 21 dekabr -      İraqın qoşunlarının darmadağın   edilməsi 

1813, 27 sentyabr -      Sülh danışıqlarının başlanması. 

1813, 12 oktyabr -      Gülüstan sülhü 

1814, 25 noyabr -      İngiltərə-İran müqaviləsi 

1818       -      Ağalar haqqında ―Əsasnamə‖ 

1819       - 

Nuxada komendant üsulunun təsisi 



1820      -   Şirvanda komendant üsulunun təsis 

 1822       -   Qarabağ xanlığında komendant    üsulunun üsulu 



1823      -     İran-Türkiyə müqaviləsi 


Yüklə 4,04 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   154   155   156   157   158   159   160   161   ...   189




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə