В этот период в Азербайджане развиваются наука, литература, возникает
первый национальный театр, начинают издаваться газеты на национальном
языке. Первая из них - газета "Экинчи" вышла в свет в 1875 г. Издателем и
редактором ее был видный азербайджанский публицист и просветитель Гасан-бек
Зардаби. В ряде городов открылись библиотеки, создавались научные общества. В
1894 г. Н.Наримановым в Баку была организована первая в Азербайджане
публичная библиотека-читальня.
К числу выдающихся деятелей культуры Азербайджана того времени
принадлежали глубокий мыслитель, и драматург М.Ф.Ахундов, видный
просветитель, педагог, ученый Гасанбек Медиков (Зардаби), драматурги
Наджафбек Везиров и А. Хагвердиев, писатель-сатирик Джалил Мамедкулизаде,
педагог, просветитель и поэт-сатирик Сеид Азим Ширвани, деятели народного
просвещения Султан Меджид Ганизаде, Габиббек Махмудбеков, Рашидбек
Эфендиев, крупные общественные и политические деятели - Нариман Нариманов,
М.Э.Расулзаде, А.Б.Гусейнзаде, А.Б.Агаев и др. К этому же периоду относится
жизнь и творчество известной азербайджанслой поэтессы Хуршудбану Натаван
(1832-1897).
400
MÜNDƏRĠCAT
Giriş ................................................................................................... 5
I FƏSİL
Şimali Azərbaycanın Rusiya tərəfindən istilası
§ 1. Azərbaycanın istilasının başlanması ....................................... 13
§ 2. Birinci Rusiya-İran müharibəsi ................................................ 19
§ 3. İkinci Rusiya- İran müharibəsi. İstilanın başa çatması ............. 39
II FƏSİL
XIX əsrin birinci yarısında Azərbaycan
iqtisadiyyatı və sosial münasibətlər
§ 1. Çarizmin iqtisadi siyasəti ......................................................... 57
§ 2. Kənd təsərrüfatı ........................................................................ 62
§ 3. Sənaye istehsalı və sənətkarlıq. Manufakturamn yaranması . 69
§ 4. Ticarət ................................................................................... 78
§ 5. Aqrar münasibətlər ................................................................... 83
§ 6. Şəhərlər ................................................................................... 96
§ 7. Komendant idarə sistemi və onun böhranı .......................... .100
§ 8. Müstəmləkə və feodal əsarəti əleyhinə çıxışlar. Quba üsyanı ....106
§ 9. Komendant üsuli-idarəsinin ləğvi ....................................... .118
§ 10. Çarizmin Azərbaycan feodalları ilə
ittifaqının möhkəmləndirilməsi ..................................................... .127
III FƏSİL
Mədəniyyət
§ 1. Xalq maarifinin vəziyyəti .................................................... 136
§ 2. Elm. İctimai fikir ..................... .' ............................................ 145
§ 3. Ədəbiyyat ............................................................................... 157
§ 4. İncəsənət, teatr və memarlıq ................................................... 167
401
IV FƏSİL
Kapitalist münasibətlərinin meydana çıxması.
Aqrar, inzibati-məhkəmə və şəhər islahatları
§ 1. Kapitalist münasibətlərinin əmələ gəlməsi ............................. 174
§ 2. 1870-ci il kəndli islahatının hazırlanması və keçirilməsi ....... 190
§ 3. Məhkəmə və şəhər islahatları ................................................. 201
§ 4. İnzibati idarədə dəyişikliklər .................................................. 210
V FƏSİL
İslahatdan sonrakı dövrdə kapitalist
münasibətlərinin inkişafı
§ 1. Neft sənayesinin tərəqqisi. Neft inhisarlarının
təşəkkülü və inkişafı .................................................................... 218
§ 2. Sənayenin başqa sahələri ........................................................ 234
§ 3. Sənətkarlıq .............................................................................. 245
§ 4. Nəqliyyat və rabitə ................................................................. 248
§ 5. Kənd təsərrüfatmda kapitalist istehsal üsulunun
meydana gəlməsi .......................................................................... 256
§ 6. Ticarət .................................................................................... 267
§ 7. Kredit-bank müəssisələri ........................................................ 272
§ 8. Şəhərlər ................................................................................ 275
VI FƏSİL
XIX əsrin 80-90-cı illərində Azərbaycan
kəndinin sosial-iqtisadi vəziyyəti
§ 1. Torpaq sahibliyi, torpaqdan və sudan istifadə.
Çarizmin köçürmə siyasəti ............................................................ 281
§ 2. Kəndlilərin vəziyyəti və məişəti ............................................. 294
§ 3. Sosial təbəqələşmə .............................................................. 303
§ 4. Kəndlilərin çarizmə va mülkədar bəylərə qarşı mübarizəsi ... 308