311. YALANÇI MOLLA
Molla qonşu kəndə qonax gedir. Orda dosdu olur. Gedir orda bına yaxşı süfrə açıllar, yeyillər-içillər. Bir neçə gün qalası olmalıdı dana. Nəysə, axşamçağı deyillər ki, bəs belə-belə, bəy var, o bəy həmən o ev yiyəsin qonax çağırıf. Uşax gəlif deyir ki, bəs səni qonax çağırıflar da, bizə gəl. O da deyir ki, ged ona denən ki, bu gün gələ bilmiyəjəm, evdə qonağım var. Gedir, o bəyə deyir ki, bəs belə-belə, getdim dedim, onun qonağı var da, gələ bilmiyəjəh. Dedi, ged ona denən ki, onun qonağı da mənimdi, özü də mənimdi, gəlsin bıra. Bı gecə bizdə olajaxlar. Böyüh qonaxlığımız var. Həmən o molla da gəlir oturur o məclisdə, tanımadığı adamnardı də. Böyüh bir məclisdi. Nəysə, belə oturullar, hərdən bı molla bilmir ki, özün nətəər qələmə versin ki, mən mollayam da, camahat bilsin. Birdən durur ayağa, deyir:
– Allah, amansan, Allah, amansan.
Hamı da qorxur da. Deyillər, ə, görən bı nədi ki? Bı molla elə hərdən qalxır, deyir, “Allah amansan, Allah amansan”. Bir söz demillər. Nəysə, elə-belə çay-zad gəlir, içənnən sora bı bir də durur deyir ki, “Allah, amansan, Allah, amansan, qoymuyun”, nə bilim nə. Bına sual verillər ki, a kişi, sən kimsən? Deyillər ki, bəs məşhur bir molladı də, qonax gəlif bura – bizim bu kəndə. Belə oturur. Deyillər:
– Tez-tez belə “Allah, amansan, Allah, amansan” deyirsən, bu nə olan şeydi?
Deyir:
– Bəs gözümün qabağına görühdü kü, Qaf dağınnan bir qatar dəvəli tacirrər gedir. Gördüm kü, o dəvənin biri uje büdriyəjəh, dağdan uçajax. Onu helə deyirəm, sözdərin deyirəm ki, o yoluna düzəlsin, yanı təlafat olmasın.
Deyir:
– İndi sən heylə elədin, düzəldi da?
Deyir:
– Hə, uje təlafatsız ötdü getdi.
Bunu da o yeməh bişirən qulluxçu eşidir. Qulluxçu eşidif ki, belə bir şey deyir da bu. Uje gözdüyüfdü, plovlar çəkilifdi, hər bir qonağın qabağına çəkilən plovun üsdündə bir dənə cücə qızartması qoyuluv. Axırda o qulluğ eliyənnərə deyir ki, bı mollanınkin addelni apararsınız. Buna çəkilən o toyuğu lap altdan qoyur, üsdünnən düyüsün-zadın tökür. Amma üsdə toyux-zad görühmür. Aparıp qoyullar qabağına. Hamı yeyir, bu da durur onun-bunun üzünə baxır. Bunu aparan adam deyir ki, bəs hamı yeyir, sən niyə dayammısan? Sən də ye də. Deyir:
– Əşi, nə yeyəjəm e? Burda saymamazdığ elədilər.
Deyir:
– Niyə?
Deyir:
– Hamınıza cücə qızartmasın qoyuflar, gətiriflər, ancax məndə heş nə yoxdu də.
Deyir:
– Ə, nətəər yoxdu?
Tez poveri çağırtdırıflar bura (kadınımış).
– Gəl bura. Belə yeməh çəkəllər qonağa? Belə hörmət olar?
Deyir:
– Nətəər olur, qonax Qaf dağında gedən o heyvannarı, dəvələri görür, bırdan-bıra düyünün altını görə bilmir? Bunun altında qıpqırmızı cücə var.
Yanı bax bunu bına deyifdi. Belə bir əhvalatıdı.
312. MOLLANIN KƏLƏYİ
Deyir, molla meşiyə oduna gedir. Eşşəyi də götürür, gedir oduna. Odunu yühlüyür eşşəyə, eşşəyə deyir ki, sən bu yolnan get, mən də bu yolnan. Görəy öyümüzə kim tez çatajax? Tez çatan arvatdan bir yaxmac alsın, yesin. İndi eşşəh nə bilir ki, bu nə dedi. Eşşəh yavaş gəlir, yolda dönür otduğa, başdıyır otdamağa. Bu gəlir öyə. Deyir:
– Arvad, eşşəh gəlmiyif ki?
Deyir:
– Yox.
Deyir:
– Həə, yaxşı oldu elə, mən tez gəldim.
Bu gözdüyür, eşşəh heç gejə də gəlmir. Səhər durur. Gedir, görür ki, sən öl, eşşəyi canavar yeyif. Elə odunun dalında səvədi qalıv, içinə çoxlu saxsağan girif, leşin didir. Yavaşca-yavaşca gedir, bu saxsağanın birin tutur ayağınnan, bağlıyır, alır əlinə, düşür yola. Gedir bir ayrı kəndə. Görür uşaxlar çöldə çör-çöp yığır. Deyir:
– Ay bala, kəndınızda nə ucuzdu, nə bahadı?
Deyir ki, əşi, hər şey elə ucuzdu, dolanmağ olur, amma bizim kətdə birinin arvadına bir ayrısı dadanıf, onun arvadının yanına gedir gəlir. Arvadın əri nə qədər pusur, tuta bilmir onu. Molla girir kəndə, deyir:
– Bu alaquş oynaş tutandı.
Aparır bunu, arvadın yiyəsi buna eşşəh veriv, alır deyir:
– İndi bunu nağarım?
Deyir:
– Bunu bajadan ayağınnan asginan. Havax gördün göyə sarı uçur, bilginən ki, oynaş giriv içəri.
Bu da aparır o sağsağanı ayağınnan asır göydən, qayıdır gedir bir şəllihdə gözdüyür. Bunun arvadının müşdərisi gələndə gəlir deyir:
– Bu nədi, azz?
“Bu nədi” eliyəndə saxsağan bunnan hürkür, uçur göyə sarı. Uçanda gəlir görür kü, oynaş burdadı. Bu oynacı da öldürür, arvadı da öldürür. Qayıdır təzədən pul götürür kü, aparım bu kişini allatmışam, ona verim. Sən öl, bu ala quş yaman quşdu. Bu yaxşı tutur. İndi aparır, bu bəridən gedəndə görür, kişi gəlir (eşşəh verən), deyir, sən öl, eşşəyi gəliv alajax. Yəqin ala quş yalançı çıxdı. Tutur eşşəyin qulağın da kəsir, quyruğun da. İndi gəlif bu. Deyir ki, ala quş yalan çıxdı? Deyir:
– Yox, gənə pul gətirmişəm saa.
Deyir:
– Vay, öyü yıxılan fələh! Eşşəh palçığa batsa, harasınnan tutuf çıxardajam onu? Qulağın da kəsmişəm, quyruğun da.
Bu eşşəyi minir, düşür yola. Bir erkəy eşşəyimiş. Düşür yola, bir kəndə çıxır. Bu kətdə deyir ki, əşşi, nə ucuzdu, nə bahadı? Uşaxlardan xəvər alır. Deyir:
– Əşi, hər şey ucuzdu, amma kəndimizi qaçağ əldən salıf.
Girir kəndə. Deyillər:
– Əşi, bunun qulağı, quyruğu hanı?
Deyir:
– Bu, qaçax tutandı, eşşəh döyül ha. Qaçax tutur bu.
Deyir ki, əşi, bu nətəər tutur qaçağı? Deyir:
– Həə, bu qaçax tutandı.
Kənt yığılır, iki qat qiymatına bunu alıllar. Deyillər:
– İndi bunu nətəər eliyəh?
Deyir:
– İndi bunu aparın salın pəyiyə, qavağına arpa-saman tökün. İşığ üzü qoymuyun görə. Suyu da içəridə verin, yeməyi də içəridə verin. Havax qaçağ gələndə bunu buraxın üsdünə.
İndi bunu qaçaxlar eşidir, gəlmir. Qaçaxlar yığışıf danışır ki, ə, ajınnan-susunnan qırıldıx, bir qaçağan at minin, gedin, bəlkə yalan deyir, heç heylə şey yoxdu. Bir gedin görün bu nədi. Gələn qaçağ da atın tərkinə bir boş xurcun da aşırır ki, bəlkə girəvə oldu, birşey çıxardıf gətirə bildim. Bu qaçax gəliv elə kəndə girəndə bunu sıyırır, buraxır (bu eşşəyi). Bu, sıyırıf buraxanda qırx gün yeyiv-içmiş eşşəh düşür atın dalına. Bu atdı nə qədər çapırsa, görür çatırır. Meşədə tez düşür, qaçır çıxır ağaca, atı buraxır. Bu qalxır atın üsdünə, indi ağzı dirənir xurcuna, qayıdır düşür yerə, bir yeri iyliyir, göyü iyliyir, ağzı geri qayıdır (arpa yediyi yerə). Gedir, deyir ki, ə, nooldu, nağardın, neynədin? Deyir:
– Ə, öyün yıxılsın, sən öl, məni qovdu, qovdu meşəyə çatırdı, nə yaxşı tuta bilmədi. Sən öl, düşdüm, çıxdım ağaca, çıxdı atın belində xurcunu gəzdi. Gördü xurcunda bir şey yoxdu, düşdü dedi, bu yer hakqı, o göy hakqı, bir də gəlsənız o kəndə, sizin torpağınızı torveynan daşıyajam.
Onnan sora qaçaxlar ta bir də o kəndə girmillər.
313. MOLLA NƏSRƏDDİNİN ÖLMƏYİ
Bir yolları molla genə ulax yühlüyür. Ta görüf kü, bı səfər gedəndə canavar yedi dana (söyləyici bundan əvvəl danışdığı mətnə işarə vurur – top.). İndi ulağı əldən qoymur. Ulağınan sürür, gəlir. Bir yamaç varımış, bının əyağında bir adam durmuşumuş, elə-belə heyvan otaran. Deyiv:
– Ə, salaməlöyküm.
Deyiv:
– Əleykəsalam.
Deyiv kin, bı ulağnan bı döşü çıxa biləjəm?
Deyiv:
– Hə.
Deyiv:
– Nətəər çıxajam?
(Da bu birəz zaddı e. Ayıflıdı).
Deyiv:
– Belə çıxassan ki, ulax döşü sifdə başdıyanda bir yol o.....jax. Onda dizdərınatan öləjəhsən. Gedif yarıda bir yol da o.....jax. Qurşağınatan öləssan. Molluya deyir ha. Gedir lap axıra yaxın birin də bıraxanda təmiz öləssən.
Gedir bu. Eşşəh bıraxır. Deyiv:
– Hə, birincini buraxdı, uje dizdəriməcən öldüm.
Gedir, yarıyatan gedəndə birin də buraxır. Deyiv:
– Hə, uje tokqa çəkilənətən öldüm. Bədən ölüdü. Gedir axıra yaxın bu, birin də buraxanda bu qəşəh pencəyi salır başına, yıxılır, yolun qırağında arx varımış, ora. Deyiv, tay mən təmiz öldüm. Bı dəkcədə57 daldan üş-dört ulaxlı gəlirmiş. Atdı, yühlü tacirdi də, yol gedir. Bıllar yaxınnaşanda bu bir yol qurcalaxlanır. Qurcalaxlananda bı atdar hamısı ürküşür. Bəzisi yıxılır, bəzisi yükün tökür, nağayrır. Gəlip baxıp görüllər kin:
– Ə, kimdi, bırda nə gəzir? Ə, nə gəzirsən, a kopoolu, bəs bizim ulaxlar da töhdü yükün, qırdı.
Deyiv:
– Ölmüşəm.
Deyiv:
– Ə, nətəər ölmüsən ki, sənin gözün açıx, başın açıx.
Deyiv:
– Bəs maa fılan yerdə fılankəs dedi ki, eşşəh belə-belə eliyəjəh, dizınatan öləssən. Belə eliyəjəh, qurşağınatan. Lap başa çatanda da birin bıraxanda təmiz öləssən. Elə eşşəh başda birin bıraxdı, başımı bıraxıp pencəyə yıxıldım bıra kin, tay təmiz ölmüşəm.
– Ə, qalx əyağa! Ay köpöyoğlu, qalx əyağa!
Baxıf görüflər, Molla Nəsrəddindi.
– Ə, bı Mollanı alladan olmaz, bını kimimiş alladan? (Aşağıda qoyun otaran, mal otaran deyif dana).
Deyiv:
– Ə, qaç ulağını tap get.
Gəliv ulağa çatıb. Ulağın götürüf gəlif.
314. MOLLA VƏ QIRX LOTUBAŞI
Mollanın iki davşanı varımış. Bı davşannarı elə bəzəmişimiş, irəh vurmuşumuş, bir-birinnən seçilmirmiş. Öz də ayrı-ayrı qoymuşumuş. Bu gedir... Bını da qırx lotubaşı hərriyirmiş kin, buna bir kələh gələlər. Gedillər, yığılıllar hamısı bunun başına – Molla Nəsrəddinin. Lotubaşı deyif kin, gəlin çıxax səyahətə dana. Bı, davşanı da vırır qoltuğuna, bıllarnan gəlir. Arvadı da örgədir kin, köpəh qızı, olları qonax gətirejəm, bişmiş qayırarsan. Gedirih hərrənəh, gələjiyih. Özü də həmən o ala davşanı gətirif bırda göz qabağında bağlıyarsan.
Gedir. Gedillər bıllar, bir xeylax hərrənillər, gəzillər. Deyillər, day qayıdax əvə dana. Deyir, qayıdax, qayıdax dana. Davşanın ayağın açır, davşana bir çubux.
– Get arvada denən, yeməh hazırrasın, gəlirih.
Davşan baş götdü çıxdı getdi, nə bilim hara. Hə, gəlif görüllər ki, həmən davşan bıde bırda bağlıdı. Yeməh də hazır. Oturullar, yeyillər, içillər. Bı qırx lotubaşı bına çox kələh gəlmişimiş. Həddinnən artıx ha. Bıllar qayıdır kın, bı nətəər şeydi, bını nətəər örgətmisən kin, bı gəldi bıra xəbər verdi.
– Davşan xəbər verdi?
Arvat deyir:
– Hə, gəldi dedi kin, bəs qonaxlar qayıdıf gəlir, yeməh hazırra. Mən də yeməh hazırradım.
Bıllar molluya pul boyun olullar kin, (gülür – top.) sən Allah, bının qiymətini de, bını ver bizə. Bı nə yaxşı heyvandı. Xəbər aparıp, xəbər gətirəndi. Hə, deyir, xəbər aparıp, xəbər gətirənin qiyməti olar? Nə bilim, neçə tümənə bunu sırıyır bullara. Bıllar götürüf gedir. Gedillər, hərrənillər. Kəfşənnən davşanı bıraxır, g..ünə bir çubux vurur, deyir:
– Get arvada denən, qayıdıf gəliriy əvə. Yeməh hazırrasın.
Gəlif görüllər, ə, arvat heç gedif kəhrizdən su da gətimiyif.
– Aaz, bəs saa davşan bir söz demədi?
Deyir:
– Davşan nədi?
Əlbəhəl barmaxların dişdiyillər ki, molla bizi allatdı. İndi bı səfərrəri bir də qayıdıllar mollanın yanına. Bına deyillər, bəs sənin davşanın xəbər aparıp xəbər gətirənimiş?
Deyir:
– Boy, onda siz onu əməlli örgətməmisız. Ya bərk vırmısız, qorxusunnan qaçıp. Ya da kin, əməlli örgətməmisıız.
Deyir:
– Nejə yanı, helə şey olar?
Deyir:
– Hə, niyə olmur? Mənim örgətdiyimə zad yoxdu.
Bıllar deyif kin, indi neyniyəh, nağayrax? Deyir:
– Nağayrassan?
Hə, bıllar gedif genə hərrənif, gəlif bir yol bı molla da isdiyirmişdər hayıf alarlar, cərməliyələr. Bı arvada deyif ki, ay arvat, yaxşı qulağ as. Boynunnan bir bağırsağın hər iki tərəfin bağlıyacam içi dolu qannan. Ollar bizim əvə gələndə səni yıxajam, pıçağnan o bağırsağı kəsəjəm. Qoy qan hamısı tökülsün, bilsinnər ki, tay arvadın kəsdi öldürdü bı. Bir xeylaxdan sora ode, görürsən o qarqunu? O qarqunu götürüp orana düt eliyəjəm, burana düt eliyəjəm, axırı kin, hər yerına düt eliyəjəm, “həpşiii!”, – eliyib ayılarsan. Yanı bı molla bı formu bıllardan qutarmağ isdiyir. Gəlillər, tökülüllər bının əvinə. Bı gedir ajıxlı-ajıxlı arvadı tutur yıxır, bağırsağı deşir. Qan götdü oranı.
– Ə, biz nə peşman olduğ, ə, bı nə olan şeydi, ə, bı niyə belə elədi?
Deyir:
– Zərəl yoxdu, qorxmuyun, bı sahatı sağaldajam onu. Bı sahat dirildəjəm onu.
Bı, bir xeylaxdan sora qarqunu götürür orasına-burasına düt-müt, axırı kin, arvat “həpşiii!” eliyir, oyanır. Bı lotubaşılar deyir:
– Allah, saa şükür, Allah, saa şükür! Ə, nə yaxşı bı qannan qutardıx.
Axırı kin, bıllar indi düşür, bı qarqunun üsdünə ki, qarqunu alalar. Mollaya deyillər:
– Nə verəy o qarqunu verəsən bizə?
Deyir:
– Ə, nə verəhsən? Görmədin, arvadı kəsdim, qan əvnən bir oldu, sora da götdüm o qarqunu, düşdüm canına, ora-bura, fılan yerinə qoydum, düt eliyən kimi arvat axsırdı, durdu.
Deyir:
– Yox e, mümkün dəyil e.
Bının başcıları bını alır (qarqunu). Gedir qabaxcan öz arvadın kəsir (gülür – top.). Öz arvadın kəsir, harasına qoyur: “Düt!”. Düt nə gəzir, ə? Arvat getdi. Bı, heş kimə bildimir, heş kimə demir. Ancax deyir kin, hə, kəsmişdim, ayıldı. Gedir, o birinə verir. Bir-bir bı qırx lotubaşdar hamısı arvatdarın kəsir, doğruyur, elə heylə də məyf eliyir qutarır. Onnan da Molla Nəsrəddinin tay səmitinə gəlmillər ki, gəlmillər. Havax getdih, bizi allatdı də. Nə deyə bilərih?
315. MUSA PEYĞƏMBƏR
Deyir, Musa peyqəmbər Allah-talanın yanına gedirmiş. Camahat hamısı eşidir kin, Musa peyqəmbər gedir Allah-taalanın yanına. Deyir, bir nağaraçı varımış, bir dənə də axunt varımış. (Axunt bilirsən də, molla). Bıllar gedip yolu kəsip, deyip kin, ya Musa, bilirəm, gedirsən Allah-taalanın yanına, bizim də ərzi-bəndəliyimizi ona denən də. Deyip:
– Baş üsdə, de görüm, nədi?
Deyip:
– Mən neçə illərdən bəri mollalığ eliyirəm, alnımı möhürə sürtürəm, heç bının bir afsanatı olajax, yoxsa yox? Bınnan mana bir xəbər gətirərsən.
Deyip:
– Baş üsdə.
Nağaraçı deyip ki, ya Musa, eşitmişəm, gedirsən Allah-taalanın yanına ziyarətə, mənim də ərzi-bəndəliyimi ona söypət elə.
Deyip:
– Buyur, nə deyirsən, eliyim.
Deyip:
– Mən onu deyirəm kin, bax bı neçə ildi, barmağımı çubuğun kəndiri kəsip, boynumu da nağaranın kəndiri kəsif. Mən nağaraçılığ eliyirəm, nağara döyürəm, bəs yaxşı mənim axırım nolajağ?
Deyip:
– Baş üsdə.
Gedip bının heş birin Allah-taalıya demiyip. Deyip:
– Bı, nə sözdü gedip deyim mən. Mən bıra sözə gəlmişəm, həkətə gəlmişəm.
Qayıdır geri. Bının hamısı Allah-taalıya agah olan şeydi ha. Agahdı kin, bu, bunu deyip, o biri də onu deyip. Gedir qabaxcan gənə molla çıxır, deyir:
– Nooldu? Musa peyqumbər, saa qurban olum, nə dedi?
Bına qayıdır kin, Allah-taalanın başı qarışığıdı, deyə bilmədim. Deyip:
– Nəyə qarışığıdı?
Deyip:
– İynənin ildızınnan bir qəflə qatır keçirirdi.
Molla qayıdır:
– Pah, iynənin ildızınnan heç sapı keçiməy olmur. O nətəər qəflə-qatırı keçirir?
Bı heç. Molla getdi. Aralandı cəhənnəmə. Keçir gedir. Nağaraçı deyir ki, saa qurban olum, peyqumbər, mənim ərzi-bəndəliyimi elədin?
Deyip:
– Ərzi-bəndəliyını eliyə bilmədim, mən gedənnən onun başı qarışıxdı. Heç öz apardığım sözü də ona deyə bilmədim.
Deyip:
– Nətəər yanı başı qarışığıdı?
Deyip:
– Belə qarışığıdı kın, bir bölüh qəflə qatır iynənin ildızınnan keçirirdi.
Deyip:
– Həə. Allah-talanın hökmüdü. İynənin ildızınnan qəflə-qatır yox, nə qədər zad desən, Allah-taala hökmüdü, keçirə bilər.
Hıı. Nağaraçı gedir düşür cənnətə, eşitdiyimə görə ha, molla gedir düşür cəhənnəmə.
316. QARAÇUXANIN NAĞILI
Qaraçuxa guya talehnən bağlıdı. Biri çox kasıvıymış. Deer:
– Ay Xudavəndi-aləm, dünyanın yiəsi kişi, mənnən nə qəsdi-qərəzdiyin var? Hamı yeer, içir, keflənir, məni sinsidifsən, çörəh də tapbıram yeməyə.
Allah-tala bunu eşidir. Qaraçuxaya tapşırır ki, ged ona bir köməy, yardım elə. Getdiyi yerdə görür kü, bir ilan bunun qolunnan belə tutdu. Tutanda bu çəhməh isdiyir qolun. Deer:
– Ə, qorxma ey, Qaraçuxanam. Nə şikayatın var, deginən maa, nəyin çatmır, eliyim.
Deer:
– Ə, harda yatıf qalıfsan? Axı mən öldüm qutardım, sən indi gəlifsən.
Deer ki, şahın xəzinəsi yarılıf. Onu aparannarı gəzillər. Onu da filan ağacın divində basdırıflar. Olar qırx nəfərdilər. Bu axşam gedərsən evə. Arvatdan qırx dənə noxud alarsan. Axşam sahat dokquzun yarısında küpü alarsan, qırx dənə də noxudu qoyarsan ora. Düz dokquzun yarısında ha. Birdən tez, ya gej eliyərsən. Dokquzun yarısı oldu. Denən, arvat, bu qırxın biri. Elə, at küpüyə, qoy ora. Day başqa söz demə. Əvvəldən sifariş göndərif deyif ki, şahın xəzinəsi yarılıf, burda bir münəccim var. Deer:
– Mən taparam.
Bu gedər. Xəzinəni yarannarın qulağına çatar ki, ə, deellər, filan kəntdə filan kişi var. O deef ki, mən o xəzinə yarannarı taparam. Birin göndərillər ki, get, qulağını tut evə, gör orda nə danışıllar. Gəlir elə bu qapıya. Qulağını belə eliyəndə bu da noxudu götürür, deer:
– Arvat, bu qırxın biri.
Bu qoyur üsdə. Geder, deer:
– A köpəyuşağı, hələ gör bu nətəər şeydisə, olar içəridə, mən çöldə, mən elə qulağımı ora söyküyən kimi dedi, arvat, qırxın biri gəldi.
Bu gedir olara xəvər verir ki, yox ey, bunun oanı-buanı yoxdu. Töküləh onun əlinə-əyağına, birtəhər eləsin bizi. Bular yığışır, qırxı da gəlir. Deyir:
– Başına dönüm, qurban olum, bizim adımızı vermə. Xəzinə filan ağacın divindədi.
Deer:
– Bilirəm. Qorxmuyun. Sizin adınızı vermeyjəm.
Şahdan qırx gün vaxd alıf də. Qırxıncı günü şahın yanında olmalıdı. Gedir, deer ki, şah sağ olsun, xəzinə nəynən daşınıf bura gətiriləjəh. Heyvanını götür, gedəh. Padşah buna baxır deer:
– Ə, sən dəli olufsan nədi?
Gəlir, deer ki, qazın buranı. Qazıllar, görüllər xəzinə burda. Xəzinəni yühlüyüllər, gedir. Padşah deer:
– Bunu oğurruyan kimdi?
Deer:
– Xəzinəni tapbısan, götür, get. Oğurruyannan nə işin var? Tapdım, verdim, götür get də.
Padşah buna inanır. Bir gün adam göndərir ki, get o münəccimi gəti. Deer ki, ova çıxejam. Torumu atejam. Denən görüm, mənim toruma nə düşəjəh? Qaraçuxa da muna tapşırıf ki, mən demədiyim şeyi danışma ha, mən nə deerəm, onu elə. Özünnən uydurma söz danışma. Mən deyəjəm saa nə lazımdı. Lap oların içində deyəjəm saa. Gözə görünmür. Deer:
– Münəccim, atmışıx toru, nə çıxajax ordan?
Deer:
– Mən deyən sözü de.
Bunnan qavax deer ki, ordan bir qara eşşəh çıxejah. Qaraçuxa bildi axı bunu ki, bu sarsaxladı. Bular toru çəkillər.
– Ə, çəkin görəh nə çıxır? Görəh münəccim dediyi düzdü? Toru orda Qaraçuxa ilişdirir bir daşa. Bu da:
– Ayə, dartın görəh.
Dartıllar, çıxmır. Birdən dartıllar, gəlir. Gəlir, görüllər torun içində bir qara eşşəh. Daa lap inanıllar ki, a kişi, bu kişinin bilmədiyi şey yoxdu. Bu evinə gəlməhdə olsun, padşah öz evinə getməhdə olsun, daldan Qaraçuxa bunu tutur. Deer:
– Ə, qurumsax oğlu, qurumsax, eşşəh dedin, yaxşı eləmədin, rəngin niyə deersən bə? İyirmi kənt gəzmişəm, hamsı boz eşşəhdi, qara eşşəh yoxdu. Torumu ilişdirmişəm daşa, gətirif o qara eşşəyi tapıf qoymuşam ora. Getdim yatmağa. Daa bir də gəlmeyjəm, mənnən əlıı üz.
Çalış Qaraçuxan yatmasın (mənə müraciət edir – top.). Bu dini rəvayətdi. Ama əsl həqiqətdə Qaraçuxa var. Görünmür.
317. TÜLKÜ VƏ İLAN
Deer kin, bir meşə od tutub yanır. Bir nəfər də gedir, görür kü, meşənin içində bir səs gəlir kin, məni xilas eləən, məni xilas eləən. Bu, özün vurur oda. Görür kün, yeşiyin içində nəysə var. Bunu aloyun içinnən çıxardır kənara. Qutunu açanda baxıb görür kün, bir ilan. İlan sarılıb bunun boğazna. Deeb kin, mən səni öldürəjəm. Sən məni nahax yerə çıxartdın. Sənin baban mənim babamın quyruğun vuruf kəsib. Deeb:
– Allaha bax, Tanrıya bax, mən səni xilas elədim, səni burdan qutardım. Sən məni niyə öldürəsən?
Deeb:
– Yox, öldürməliyəm.
Deeb:
– Onda bir üç heyvanın yanına gedəh. Görəh, əyəm desələr, mən pis adamam, desələr, öldürərsən.
Gedib çıxıf bir canavarın qarşısına. Görür kün, canavar dayanıb. Deeb:
– Canavar qardaş, bu ilan yanırdı. Mən bunu odun, alovun içinnən çıxartmışam. Mənim yaxşılığıma qarşı məni öldürməh isdiyir. Nə məslahat buyurursan?
Canavar məslahat buyurub ki, ilan qardaş, elə vurarsan ki, külü də qalmasın. Deeb:
– Yaxşı da, demişih üç yerə.
Gedib çıxıflar bir dənə deməh, ayının qarşısına. Ayıya deeb:
– Bəs, ayı qardaş, vəziyət belə olub də, mən bunu odun-alovun içinnən çıxartmışam, yanırdı. İndi mənim yaxşılığma qarşı mənə belə pisdih eləmək isdiyir, məni öldürməh isdiyir.
Ayı da deer ki, onu elə öldürgünən ki, külü də qalmasın. Mən heyvana yaxınnaşan kimi görüsən hər tərəfdən itdərin qısqırır mənim üsdümə, əlinə də bir ağac alıb məni qavalayır. Mən neçə gündü ajam.
Üçüncü yol gediflər. Görüflər kin, bəs bir tülkü gəlir. Deeb:
– Tülkü qardaş, dayan.
Tülkü dayanıb. Əhvalatı tülküyə nağıl eliyiflər, danışdığım kimi. Tülkü deeb:
– Bını sən hardan çıxartmısan?
Deeb:
– Bu qutunun içinnən.
Deeb:
– Ola bilməz, o qutunun içinə o girə bilməz.
İlan deeb kin, qutunun içində olmuşam. Deeb:
– Məni inandırmaxçun gir o qutunun içinə, görüm girə bilirsən sən? Qutunun içinə nətəər girə bilərsən?
Həə. Bu, kişinin boynunnan açılıf girib qutunun içinə. Qutunun içinə girənnən sora həmən adama deeb kin, ağzını bağla. Bunun ağzını bağlıyıb. Bağlıyıb, bir ağacı verib bunun əlinə. Deeb:
– Ağacı götür.
Ağacnan ilanı öldürüb. O vaxdı bir dəsdə atdı, deməli, tülkünün ardınca gəlirmiş. Görüblər kin, tülkü dayanıb kişiynən. Hərriyib tülkünü tutullar. Tülkünü öldürməh isdiyillər. Həmən o kişi yalvarıb kin, nə qədər pul isdiyirsiniz isdiyin, o tülkünü verin maa. O tülkü maa çox ziyannıx vuruf. Qoyun mən onu ejirnən öldürüm. Pul alıb bu tülkünü veriflər buna. Bullar çıxıf gedənnən sora tülkünü açıf buraxıf. Deeb:
– Sən mənə belə yaxşılıx elədin, mən də sana belə yaxşılıx eleerəm. Get yaşa.
318. TÜLKÜ VƏ QARĞA
Yerə bir bağarsığ58 düşür. Bını da tülkü görür. Bağarsığı tülkü bəyəmmir. Deyir:
– Bı p..ludu, mən neynirəm? Qaxlıdı, mən neynirəm?
Əyağıynan oyana-bayana atır. Bir ala qarğa gəlir, bını götürür. Tülkü də qıraxda ayrı yeməh gözdüyürmüş. Götürür. Qarğa havıya qalxanda bının – bağarsığın yırtığı varımış dana, p.x düşür ordan, damcı-damcı. Əyağında aparır dana bağarsığı. Deyir:
– Kor qal, ay canım, ona bax e, sən Allah, tökülən yağdımı? Onu mən yeyəmmədim. Yeyəmmədim, ona bax e, qarğa aparıp yeyir.
319. QOZUN NAĞILI
Birinin uşağı olmur. Bu ikisi çox oturullar puçun qırağında, ər-arvat. Biri o taydan, biri bu taydan. Kişi deer ki, ay arvat, bəs biz havağacan oturajeyıx burda, puçun o tərəfində sən, bu tərəfində mən. Camahatın uşaxlarına havağacan köys ötürəjeyih?
– Bə neyniyəh?
– Dur elə burdan, bu əvdən baş götürəh, çıxax gedəh.
Durullar qəşəhcənə. Axşamnan qayırıllar çörəhdən-mörəhdən. Durullar düşüllər yolun ağzına. Gedillər.
Çox gedillər, az gedillər, dərə-təpə düz gedillər. Gedillər çıxıllar bir kəndin qırağına.
– Ay qardaş, ay bacı, bizi qonax saxlamazsan?
Deer:
– Allaha da qurban olum, onun qonağına da. Gəlin bəri.
Gedillər. Bular yaxşı gejəliyillər. Uşaxlar da olur, oynuyullar, eliyillər. Həə. Durullar səhər. Deellər:
– Yolunuz haradı?
Deer:
– Elə gedirih. Hara kimi başarsax, ora kimi gedəjiyih.
Durullar, düşüllər yolun ağzına. Çox gedillər, az gedillər. Gedillər çıxıllar bir qozduğa. Görüllər, Vallah, bir qoz var, qozun üsdü doludu. Kişi deer:
– Allah-tala, bu qoza bir belə bala verifsən, bunun bircəciyni maa ver dana.
Qozun başınnan bir cıvrıx59 qoz düşür. Düşür, yüyürə-yüyürə gəlir kişinin əyağına. Deer:
– Mən də sənin balan.
Deer:
– Aaz, bunu mən nətəər eleem? Bunu neyniyim, sındırım, neyniyim?
Axırı ki, götürür. Qoz elə dillənir. Deer ki, yox, məni götür, sənin züryətinəm. Götürüllər, gedillər. Gənə düşüllər yolun ağzına. Gedillər. Az gedillər, çox gedillər, dərə-təpə düz gedillər. Gedillər gənə çıxıllar bir əvə. Bu əvdə də yaxşı bəhməz olur, yağ olur, küplər olur. Qoz deer, mən nətəər eleem, bu əv yəələrin qorxuzum, burdan gessinnər, bu əv qalsın bizə. (Qozun hərəkətinə bax e). Həə. Durur, gejə atılır, girir bəhməzin içinə. İndi səhər arvat deer ki, əşi, nə yəəh? Bəs qonax da burdadı. Deer:
– Bir xaşıl çal, yiəh.
Durur, xaşılı çalır arvat. Yeellər, içillər. Bir gejə də burda gejəliyillər. Qoz görür, orda xamır qaldı. Durur gejədən qəşəh çömçəni götürür əlinə. Aparır, hər birinin altına bir çömçə xamır qoyur. Səhər arvat durur.
– A kişi, niyə durmursan?
Deer ki, sən niyə durmursan? Deer, əşi, Vallah, başıma bir iş gəlif, bu gejə yerimə s..mışam da, i..mişəm də, Vallah.
Deer:
– Məni qınama. Mən də yerimə s..mışam da, i..mişəm də.
Deer ki, onda qonaxları durğuz. Qonax deer:
– Boy, ay bajı, başına dönüm, yorğan-döşəyii batımışam. Beejə bilmirəm o xamırı hardan yedirtdin bizə.
Qoz da orda qaqqıldıyır gülür. Qaq-qa. Deellər ki, burda bir adam gülür. Həə. Axır ki, durullar, özdəri özdərini təmizdiyillər. Qoz bir də atılır, girir kişinin cibinə, gedillər. Çox gedillər, gedillər çıxıllar bir əvə. Yəəsiz əvə. Gedillər orda gejəliyillər, orda da qalıllar. Bu qoznan başdarını qatıllar orda.
Dostları ilə paylaş: |