105
2012/
IV
tapır. Təmsillərlə bağlı digər bir xüsusi cəhət isə odur ki, təmsillərdə per so -
najlardan əlavə mühiti təsvir edən obrazlar olmur, hadisələr yalnız müəy yən
heyvanların, bitkilərin, yaxud əşyaların təsviri ətrafında cərə yan edir. Bu
sadəlik təmsilin məzmununa, quruluşuna xüsusi bir gözəllik ve rir.
Qeyd etdiyimiz kimi, təmsil janrını daha geniş və əhatəli şəkildə araş -
dırmaq üçün ilk növbədə onu folklora aid olan heyvanlar haqqında nağıl-
larla paralel şəkildə öyrənmək məqsədəuyğundur. Bu halda oxşar və
fərqli xüsusiyyətləri də müəyyənləşdirə bilərik. Çünki təmsil yazılı ədə -
biy yatın ən qədim janrlarından biri olduğuna baxmayaraq, heyvanlar haq -
qında nağıllarla müqayisədə yeni bir hadisə kimi müşahidə olunur və
yazılı ədəbiyyatda təmsilin yeri, mövqeyi məsələsi ciddi maraq doğurur.
İşin elmi nəticəsi. Heyvanlar haqqında nağıllar və təmsil janrının məz-
mun xüsusiyyətləri, nəzəri-praktik əhəmiyyəti məqalədə öz əksini tapmış,
sistemli şəkildə təhlil edilmişdir.
İşin elmi yeniliyi. Məqalənin əsas elmi yeniliyi onun mövzu orijinal-
lığı ilə müəyyənləşir. Heyvanlar haqqında nağıllarla təmsil janrının məz-
mun xüsusiyyətləri müqayisəli şəkildə öyrənilib. Məqalə folklorşünas lı -
ğımız üçün aktuallıq kəsb edən dəyərli mövzulardandır.
İşin tətbiqi əhəmiyyəti. Məqalədə heyvanlar haqqında nağıllar və
təm sillər tam dolğunluğu ilə təsvir edilib, eləcə də təmsil janrının poetik
struk tur elementləri və obrazlar sistemi təhlil edilib.
ƏDƏBİYYAT
1. Azad Nəbiyev. “Azərbaycan xalq ədəbiyyatı”, II hissə (orta əsr və yeni
dövr folklor yaradıcılığı), 648 səh., Bakı: “Elm” nəş., 2006
2. Oruc Əliyev. Azərbaycan nağıllarının poetikası. Bakı: “ Səda” nəş., 2001
3. “Folklor terminləri”. Tərtib edən: Ağaverdi Xəlil. Bakı: “Nurlan”, 2010,
140 səh
4. Y.V.Çəmənzəminli. Əsərləri, üç cilddə, III cild. Bakı: “Elm”, 1977
5. M.Kazımoğlu. Gülüşün arxaik kökləri. Bakı: “Elm” nəş., 2005
6. M.Kazımoğlu. “Nağıl və dastanlarda ikiləşən obrazlar”. Elmi axtarışlar-//,
2009. Bakı: “Nurlan”, 2009, səh. 9
7. “Ədəbiyyatşünaslıq terminləri lüğəti”. Tərtib edən: Əziz Mirəhmədov.
Bakı: ” Maarif”, 1978
8. Əsgər Ə., Qıpçaq M. Türk savaş sənəti. Bakı: “Maarif”, 1996
9. Cəlal Bəydili. Türk mifoloji sözlüyü. Bakı: ”Elm”, 2003
Rəyçi: F.e.d., prof. İsrafil Abbaslı
106
2012/
IV
AMEA Folklor İnstitutunun
“Mifologiya” şöbəsinin müdiri,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
e-mail: seyfeddin_rzasoy@mail.ru
NİZAMİ GƏNCƏVİNİN MİLLİ VƏ ƏDƏBİ KİMLİYİ
NİZAMİ GƏNCƏVİNİN MİLLİ VƏ ƏDƏBİ KİMLİYİ
HAQQINDA
HAQQINDA
XÜLASƏ
Məqalədə XII əsr şairi Nizaminin milli və ədəbi mənsubiyyəti məsələsinin nəzəri və
metodoloji tərəfləri araşdırılır. Dünya ədəbiyyatının məşhur şairi olan Nizami Azər -
baycanın Gəncə şəhərində yaşayıb-yaratmışdır. Bu, onun nisbəsində və yaradıcılığında
aydın şəkildə əks olunmuşdur. Bütün bu tarixi və bioqrafik faktlara baxmayaraq,
Nizaminin 870 illiyi ərəfəsində Rusiyada və İranda şairin milli mənsubiyyəti haqqında
məsələ yenidən gündəmə gəlmişdir. Onların əlində qeyri-elmi və yalançı faktlardan
başqa əsas arqument Nizaminin fars dilində yazmasıdır. Bu məqalə müəllifinin fikrincə,
bu məsələdə milli və ədəbi mənsubiyyətləri bir-birindən fərqləndirmək lazımdır. Niza -
minin fars dilində yazması onun farsdilli ədəbiyyata mənsub olmasını göstərir. Lakin
nəzərə almaq lazımdır ki, XII əsrdə təkcə fars şairləri yox, həm də Şərqin bir çox xalq -
larının şairləri, o cümlədən Azərbaycan şairləri fars dilində yazırdılar. Məhz bu şairlərin
əsərləri sayəsində nəhəng farsdilli Şərq ədəbiyyatı yaranmışdır.
Açar sözlər: Nizami, ədəbiyyat, folklor, Azərbaycan ədəbiyyatı, fars ədəbiyyatı, şərq
ədəbiyyatı, türklük
ABOUT NIZAMI GANJAVI'S NATIONAL AND LITERARY
ABOUT NIZAMI GANJAVI'S NATIONAL AND LITERARY
BELONGING
BELONGING
SUMMARU
In the article it is analyzed the theoretical and methodological sides of national and
literary belonging of the XII century poet Nizami. The world famous poet Nizami lived
and created in Ganja city of Azerbaijan. It is clearly reflected in his literary activities. In
spite of all these historical and biographical facts, problem about national belonging of
the poet has been on the agenda, in the eve of 870 annual of Nizami in Russia and Iran.
Another basic argument in their hand except unscientific and lying facts is that Nizami
has written all poems in the Persian language. According to the author of given article,
in this question it is necessary to distinguish a national and literary belonging from each
other. Poet’s writing in the persian language shows his belonging to persian literature. It
is necessary to consider this fact, that in the twelfth century not only the Persian poets,
but also poets from many other eastern countries, including the Azerbaijan poets have
written in the persian language. Just owing to this persian poets' works giant East litera-
ture has been created, playing exclusively large role in development of east literature.
Key words: Nizami, literature, folklore, Azerbaijan literature, Persian literature East
literature, being turkic