Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu dəDƏ qorqud elmi-ədəbi toplu
Yüklə 1,45 Mb.
|
radıcılığının ilkin janrlarına çevrilmişdir. Bununla belə, yemind, fal, dua və bədduaların inanc və etiqadlarla bağlı olub, onlardan sonra yarandığını da söyləmək olar” (5, 18). Onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, ürəyi daim Kərkük sevgisi ilə dö - yünən Qəzənfər Paşayev İraqda tərcüməçi kimi işləyərkən əsas işindən son- rakı vaxtından da səmərəli istifadə edərək, bu ölkədə yaşayan və “İraq türk- mənləri” kimi tanınan azərbaycanlıların dialektinə daxil olan spesifik söz - lərin və onların folklorunun toplanaraq araşdırılması ilə məşğul ol muş dur. Alimin bu sevgisinin nəticəsi olaraq onun müxtəlif vaxtlarda Kər kük folk- loruna və ədəbiyyatına həsr olunmuş 20-dən çox kitabı nəşr oundu: 1. Kərkük bayatıları. (Rəsul Rza ilə birgə.) Bakı: Azərnəşr,1968, 184 səh. 2. Kərkük mahnıları. Bakı: Gənclik, 1973, 48 səh. 3. İraq-Kərkük atalar sözləri. Bakı: Gənclik, 1973, 76 səh. 4. İraq-Kərkük bayatıları. Bakı: Yazıçı, 1984, 352 səh. 5. Kərkük tapmacaları”. Bakı: Gənclik, 1984, 38 səh. 6. Qəzənfər Paşayev. Altı il Dəclə-Fərat sahillərində. Bakı, Yazıçı, 1985, 224 səh. 7. Qəzənfər Paşayev. Altı il Dəclə-Fərat sahillərində. Bakı, Yazıçı, 1987, təkrar nəşr, 230 səh. 8. Kərkük folkloru antologiyası. Bakı: Azərnəşr,1987, təkrar nəşr, 1990, 368 səh. 9. Göylər unutmuşdu yağacağını. ( Ə.Bəndəroğunun şeirləri və poe- maları). Bakı: Yazıçı, 1991, 126 səh. 10. İraq-Türkman folkloru.(monoqrafiya). Bakı: Yazıçı, 1992, 216 səh. 11. Qəzənfər Paşayev. Altı il Dəclə-Fərat sahillərində.(ərəbcə) Bağdad, 1996, 128 səh. 12. İraq-Türkman folkloru.(monoqrafiya). İstanbul: 1998, 320 səh. 13. Azərbaycan folkloru antologiyası. İraq türkman cildi.( Ə.Bən - dəroğu ilə birgə) Bakı, Ağrıdağ, 1999, 468 səh. 14. Çağdaş İraq şeirindən seçmələr.( Ə.Bəndəroğu ilə birgə). Bakı, Elm, 2001, 108 səh. 15. Yolun sonunadək. ( Ə.Bəndəroğunun şeirlər toplusu) . Bakı, Elm, 2001, 62 səh. 16. Kərkük dialektinin fonetikası. (monoqrafiya). Bakı, Elm, 2003, 212 səh. 17. İraq-Türkman folklorunun janrlar sistemi. (Rusca monoqrafiya). Bakı: 2003, 128 səh.
156
18. Kərkük folklorunun janrları. Bakı: Elm,2003, 318 səh. 19. İraq-Türkman ləhcəsi. Monoqrafiya(ortaqlı). Bakı: Elm, 2004, 422 səh. 20. İraq-Türkman folklorunun janrları. Tehran: 2008, 313 səh. 21. Azərbaycan folkloru antologiyası. İraq türkman cildi.( Ə.Bən - dəroğu ilə birgə), təkrar nəşr. Bakı: Nurlan, 2009, 436 səh. Bu mövzuda yazdığı əsərlərinin çoxluğunu müəllif özü də etiraf edir və 2012-ci ildə nəşr etdirdiyi 7 cildlik “Seçilmiş əsərləri”nin I cildində bu barədə belə yazır:” “Seçilmiş əsərləri”min yarısında “Bilmirəm haralı - yam, torpağım, daşım qərib” deyən, ah-nalə çəkən: Yad əlində, Qalmışıq yad əlində. Bir ölkə viran olsun, Qalmışam yad əlində deyərək fəryad qoparan, İraqda məskən salan, Türkman adlandırılan, azəri türkcəsində danışan qardaş- bacılarımızın folkloru, adət-ənənəsi, məişəti, ləhcəsi və ədəbiyyatından, onu yaradıb-yaşayanlardan bəhs edi - lir” (4, 5) Müəllifin “Kərkük bayatıları”. (Rəsul Rza ilə birgə). Bakı: Azərnəşr, 1968, (6), “Kərkük mahnıları”. Bakı: Gənclik, 1973, (7), “ İraq-Kərkük bayatıları”. Bakı: Yazıçı, 1984,(8) böyük maraq doğuran, dəyərli əsər- lərdəndir. Bu kitablara Kəkük ellərindən bayatılar, nəğmələr və xalq mah- nıları daxil edilmişdir. Ötən əsrin 60-70-ci illərinin oxucularının və din- ləyicilərinin yaxşı yadında olar. O zamanlar həzinsəsli müğənnimiz Nər - minə Məmmədova nın iraqlı Sinan Səidlə birgə oxuduğu belə bir mahnı çox geniş yayılmışdı: Evlərinin önü yonca, Yonca qalxıb dam boyunca. Boyu uzun, beli incə, Ninnə yavrum, ninnə, Əsmər yavrum ninnə. Bu məşhur mahnı məhz Kərkük bayatıları – xoyratları əsasında yazıl - mışdı və o kövrək, həzin və məlahətli səs, varlığımıza hoparaq bizi çox mətləblərdən hali edirdi... Kitablara toplanan bayatılar, nəğmələr və xalq mahnıları bizim mənəvi
157
dünyamıza çox yaxın olub, sanki daxili dünyamıza bir rahatlıq gətirir, ru - humuzu oxşayır. Bu bayatıların çoxu məzmunca qəmli, kədərli və həzin olub, onlarda qürbət sıxıntısı, ayrılıq, Vətən məhəbbəti kimi hisslər üstün- lük təşkil edir: Əslim qarabağlıdır, Sinəm çarpaz dağlıdır. Kəsilib gəlib-gedən, Demə yollar bağlıdır. “Kərkük bayatıları” və “ İraq-Kərkük bayatıları” kitablarında məhəb- bət mövzusunda olan və eləcə də ictimai məzmunlu bayatılar da çoxdur: Bağçayam, baram sənə, Heyvayam, naram sənə. Könlün fikir çəkməsin, Ölüncə yaram sənə. Və ya: Dərdə kərəm, Dərdim çox, dərdə kərəm. Qoşmuşam qəm cütünü, Sürdükcə dərd əkərəm. Kitabdakı bayatılar bədii-estetik zənginliyə, fəlsəfi dərinliyə malik olub insanın təbiətlə, yurdla, torpaqla ülfət və bağlılığı haqqında bənzər- siz poetik mənzərələr yaratmaq qüdrətinə malikdir: Bu yola xanım gidər, Xammnan canım gidər. Cigərdən yaralıyam, Gözümnən qanım gidər. Kərkük bayatı yaradıcılığında ənənəvi forma və məzmun vəhdətinin qorunub-saxlanması Kərkük folklor mühitinin təbii-tarixi xüsusiy yət lə - rindən biri kimi çıxış edir. Bayatı yaradıcılığı müəyyən bir ideya-bədii məqsədi izləyir və ona tabe edilir. İdeya-bədii bütövlük isə söz sənətinin başlıca qanunlarından biridir, onun vasitəsilə xalq yaradıcılığına xas olan bədii sənətkarlıq bacarığı özünü göstərir: Əkmə, bitmiyən yerə, Can ver itmiyən yerə. Ayaxlar necə varsın, Könül getmiyən yerə. 2012/ IV 158
Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|