Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məRKƏZİ elmi Kİtabxana

baycan  Milli  Elmlər Akademiyası  Mərkəzi  Elmi  Kitabxa- 
nasıdır.  AMEA MEK-də  elektron kataloqlarm  yaradılması 
üzrə  fəaliyyət  bütün  respublika  kitabxanaları  üçün  ömək 
ola biləcək səviyyədə  həyata keçirilir.  Bu  səbəbdən kitab- 
xananın müvafıq sahədəki  işlərinin daha geniş  şəkildə təq- 
dim  olunmasma  ehtiyac  vardır.  Çünki  Azərbaycan  kitab- 
xanaşünaslıq  elminin banisi,  professor,  t.e.d  A.Xələfovun 
da  qeyd  etdiyi  kimi,  AMEA  MEK-in  informasiya  fəaliy- 
yəti  respublika üzrə kitabxana  işi  sahəsində  yeni  mərhələ- 
nin  başlanğıcı  kimi  xüsusi  əhəmiyyət  kəsb  edir  [51,  s. 
146].
AMEA MEK respublikada ilk dəfə biblioqrafık yazı- 
lan  maqnit  lentlərinə,  maşınlaoxunan  formata  keçirən,  ki- 
tabxana-biblioqrafıya  proseslərini  EHM-lərin  köməyilə 
avtomatlaşdıran bir kitabxana kimi,  EK-in  yaradılması  sa- 
həsində  də  birincilər  sırasmdadır.  Kitabxana  1998-ci  ildə 
kompyuterləşmə  prosesinə  qədəm  qoyub.  2002-ci  ildə 
ənənəvi proseslərin avtomatlaşdırılmasmı həyata keçirmək 
məqsədilə AMEA MEK-də “Kitabxana proseslərinin avto- 
matlaşdmlması”  şöbəsi  yaradılıb.  Elə  həmin  ildən  başla- 
yaraq  MEK-də  elektron  kataloq  və  elektron  kitabxananm 
intensiv şəkildə yaradılması işləri start götürüb.
2002-2003-cü  illərdə  tərəfimizdən  “Kitabxana”  adlı 
proqram  təminatı  hazırlanaraq  MEK-dəki  ənənəvi  proses- 
lərin avtomatlaşdınlması və  elektron  kataloqun yaradılma- 
sı işinə tətbiq olunsa da,  sonradan proqramda müəyyən  ça- 
tışmazlıqlar  (beynəlxalq  standartlarla uyğunsuzluq)  aşkar-
50  | 
C.A.Cəfərov
ladıq  və  2005-ci  ildən  etibarən  AMEA  MEK-də  “İRBİS- 
64”  AKİS-dən  istifadə  etmək  haqqmda  qərar  qəbul  olun- 
du.  “İRBİS-64”  AKİS-i  seçməyimizin  əsas  səbəbi  siste- 
min  tam  paketinə  “Kataloqlaşdırma”,  “Komplektləşdir- 
mə”,  “Kitab  verilişi”,  “Oxucu qeydiyyatı”,  “İnzibatçı”  ki- 
mi  avtomatlaşdırılmış  işçi  yerlərinin,  eləcə  də  Veb-şlüz, 
Z39.50 protokolunun daxil olması idi.
O  dövrdə  “Kitabxana  proseslərinin  avtomatlaşdml- 
ması”  şöbəsinin  səyi  nəticəsində  şöbələrarası  əlaqələri  tə- 
min  edən  lokal  kompyuter  şəbəkəsi  quruldu  və  Akademi- 
ya  şəbəkəsi  kitabxanaları  ilə Avtomatlaşdmlmış  İnteqrasi- 
yalı  İnformasiya  sisteminin  birgə  tətbiqi  istiqamətində  bir 
sıra vacib işlər görüldü.
2005-ci  ildən etibarən MEK-də  “İRBİS-64” AKİS-in 
tətbiqi ilə aşağıdakı  məsələlər öz həllini tapdı:
- Ənənəvi  kitabxana proseslərinin bir  qismi  avtomat- 
laşdınldı
- Yeni  avtomatlaşdınlmış  işçi  yerləri  vasitəsilə kitab- 
xanaçı əməyi  minimuma endirildi;
- Kitabxanaya yeni  daxil  olan  bütün  ədəbiyyatm  elə- 
cə də,  fonddakı ədəbiyyatın bir qisminin  elektron kataloqu 
hazırlandı;
- Elektron kitabxananm yaradılmasma başlanıldı
- Müxtəlif  elm  sahələrinə  aid  elektron  məlumat  re- 
sursları istifadəyə verildi;
- Azərbaycanda  ilk  dəfə  olaraq  “Azərbaycanşünas- 
lıq” elektron elmi məlumat bazası yaradıldı;
Kitabxana-informasiya xidmətində elektron kataloq
  |  51

---

- 
Akademiya şəbəkəsi kitabxanalan ilə Mərkəzi Elmi 
Kitabxana  arasmda  inteqrasiyalı  kitabxana-informasiya 
sisteminin  yaradılmasına  başlanıldı  və  həmin  kitabxana- 
larda “İRBİS-64” AKİS tətbiq edildi.
Hazırda  AMEA  MEK-in  “Kitabxana  proseslərinin 
avtomatlaşdırılması”  şöbəsi  iş  rejimində  aşağıdakı  fəaliy- 
yətləri həyata keçirir:
1. 
Avtomatlaşdırılımış  Kitabxana  proseslərinin  in- 
zibatçılığı həyata keçirir;
2. 
Elektron kataloqun və  elektron kitabxananm ya- 
radılmasma texniki dəstək verir;
3. 
Elmlər üzrə  elektron  məlumat bazalarmı  forma- 
laşdmr;
4. 
Kitabxananm  veb-səhifəsini  mütəmadi  şəkildə 
yeniləmək  məqsədilə  Kontenti  İdarəetmə  Sistemi  (CMS- 
Content  Management  System)  yaradaraq  sayt  vasitəsilə 
elektron kataloqun ümumi  istifadəsini  təmin  edir (Veb  ka- 
taloq).
Son  7  ildə  şöbə  əməkdaşlarımn  səyi  nəticəsində 
AMEA MEK-də 224 min  elektron kataloq nümunəsi  yara- 
dılıb.
Naxçıvan  Dövlət  Universitetinin  kitabxanasınm 
elektron  kataloqu.  Azərbaycanda  EK  sistemini  yüksək 
səviyyədə  quran  kitabxanalardan  biri  də  Naxçıvan  Dövlət 
Universitetinin  kitabxanasıdır.  Kitabxana  universitetin 
apancı stmktur bölmələrindən biri  olub,  elmi-tədqiqat pro-
52  | 
C.A.Cafərov
sesini  tədris,  elmi,  metodik  ədəbiyyatla  və  informasiya 
materiallan ilə təmin edən intellektual mərkəzdir.
NDU-nun  əsaslı  kitabxanasma  metodik  rəhbərliyi 
Bakı  Dövlət  Universitetinin Elmi  kitabxanası  həyata  keçi- 
rir.  Müəssisə qabaqcıl kitabxanalarm iş təcrübəsini və yeni 
kitabxana  texnologiyası  proseslərini  öz  işində  tətbiq  edir, 
personalm  ixtisasartırma  məsələlərini  diqqətdə  saxlayir. 
Kitabxana universitetin kafedraları və  elmi  ictimaiyyəti  ilə 
sıx  qarşılıqlı  əlaqədə  fəaliyyət  göstərir,  respublikamn  ki- 
tabxana komplekslərinin və birliklərinin  inteqrasiya işində 
iştirak edir,  öz  fəaliyyətini  kitabxanalarla,  elmi-texniki  in- 
formasiya orqanlan ilə əlaqələndirir.
2004-cü  il  may  ayınm  12-də  kitabxananm  açılış  mə- 
rasimində  iştirak edən  Azərbaycan  Respublikasmın  Prezi- 
denti  cənab  İlham  Əliyev  muxtar  respublikada  elmin  in- 
formasiya təminatmda bu müəssisənin üzərinə böyük vəzi- 
fələr düşdüyünü qeyd edib.
Kitabxananm  “İnformasiya-avtomatlaşdırma”  şöbə- 
sində  İntemet  vasitəsilə  professor-müəllim  heyəti  və  tələ- 
bələr  ən  son  elmi  nailiyyətlərlə  tanış  olurlar.  Kitabxanaya 
daxil  olan  yeni  ədəbiyyatm  elektron  kataloqunun  yaradıl- 
ması  işi  ilə  “Komplektləşdirmə  və kataloq”  şöbəsi  məşğul 
olur.  NDU-nun  da  kitabxanasmda  EK  sisteminin  yaradıl- 
ması  “İRBİS-64”  AKİS  vasitəsilə həyata keçirilir.  2011-ci 
ilin  göstəricilərinə  görə,  kitabxananm  elektron  kataloqun- 
da  49 min biblioqrafık təsvir mövcuddur.
Kitabxana-informasiya xidmətində elektron kataloq
  |  53

---