Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məRKƏZİ elmi Kİtabxana

-  EK  ənənəvi  kataloqdan  fərqli  olaraq  7x24  (hər 
gün,  hər  saat)  rejimində  işlədiyindən  istifadəçilərə  xidmət 
işində fasilə yaranmır.
-  EK  ənənəvi  kataloq  sistemi  qədər  fıziki  yer  tələb 
etmir  ('EK-in yaradılması  üzrə AMEA  MEK~də son  10 ildə 
apardığımız işlər,  əldə etdiyimiz təcrübə göstərir ki,  məsə- 
lən,  5 milyon fondu olan bu kitabxananın kataloq sistemini 
elektronlaşdırıb  bir neçə  optik diskə  və ya Fləş  karta yer- 
ləşdirmək mümkündür).
Buradan belə bir qənaət hasil  edirik ki,  öz  imkanlan- 
nm  genişliyi,  polifimksionallığı,  etibarlılığı  ilə  ənənəvi  ka- 
taloq sistemini  çox geridə qoymuş istənilən EK,  bütün hal- 
larda özündən əw əlki  sistemin məntiqi davamıdır.
Dünyanm  bir  çox  iri  kitabxanaları  fondlarını  illər 
əw əl  maşmlaoxunan  kataloqlara  retrospektiv  şəkildə 
konvertasiya  etdikləri  halda,  əksər  kitabxanalar  üçün  bu 
məsələ  hələ  də  aktuallığım  itirmir,  bəzi  kitabxanalar üçün 
isə  ümumiyyətlə,  sözügedən  texnoloji,  tarixi  nailiyyətlər 
əlçatmaz olaraq qalır [113,  s.  204].
Azərbaycan  kitabxanalarmm  bu  sahədəki  fəaliyyəti- 
nə  gəlincə  isə,  qeyd  etməliyik  ki,  2004-cü  ildən  etibarən 
kitabxanaçılığm  müasir problemlərinə  həsr  olunmuş  müx- 
təlif  beynəlxalq  konfrans  və  görüşlərdə  İtaliya,  Fransa, 
Rusiya,  Türkiyə,  Hollandiya və digər Avropa  ölkələrindən 
olan  həmkarlarımızla  apardığımız  fikir  mübadiləsi,  təhlil 
və  müzakirələr  EK-in  yaradılması  sahəsində  dünya  təcrü- 
bəsindən yetərincə yararlandığımızı  və bu işi kifayət qədər
30  j 
C.A.Cafərov
uğurla  həyata  keçirdiyimizi  deməyə  əsas  verir.  Mütəxəs- 
sislər  MDB  ölkələri  arasmda  Qazaxıstan,  Özbəkistan  və 
Azərbaycan  kitabxanalarınm  kitabxana-biblioqrafiya  pro- 
seslərinin  avtomatlaşdırılması,  elektron  kataloqlarm  yara- 
dılması  istiqamətindəki  fəaliyyətlərini  daha  yüksək  qiy- 
mətləndirirlər.  Bu  onunla əsaslandırılır ki,  Azərbaycan ki- 
tabxanalarında  EK-lərin  yaradılması  işinin  yeni  vüsət  al- 
masma baxmayaraq, bu sahədə xeyli müsbət nəticələr əldə 
olunub.
1.2.  A zərbaycan  kitabxanalarında elektron 
kataloqlarm   yaradılm ası və inkişafı 
(1973-2011-ci illər)
1.2.1. Azərbaycan kitabxanalarmda 
elektron kataloqlardan istifadə
Azərbaycan  ərazisində  ilk  kitabxanalarm  yaradılma- 
smdan ötən  1500 il ərzində cəmiyyət bir sıra quruluşlardan 
keçmiş,  daş,  gil,  dəri  kitabələr  kağız  vərəqli  kitablarla 
əvəzlənmiş,  insanlarm  informasiyaya,  biliyə,  elmə  olan 
ehtiyacı  dəfələnə  çoxalmış,  sosial-mədəni,  infrastruktural 
dəyişikliklər  fonunda  yeni  maddi-mənəvi  dəyərlər  sistemi 
formalaşmışdır.  Bu  kontekstdə  Azərbaycan  kitabxanalan- 
nm  inkişaf tarixi,  tərəqqi  salnaməsi həm də milli  mədəniy- 
yətimizin öyrənilməsi baxımmdan olduqca vacibdir.
Kitabxana-informasiya xidmətində elektron kataloq
  |  31

---

Xalqımızm  yaratdığı  qiymətli  tarixi-mədəni,  ədəbi- 
bədii  və  elmi-fəlsəfı  irsin  toplamb  saxlanmasmda,  bəşər 
mədəniyyətinin  qazandığı  nailiyyətlərin  nəsillərdən-nəsil- 
lərə  çatdınlmasında  və  cəmiyyətimizin  intellektual-mənə- 
vi potensialmm artmlmasmda kitabxanalanmız əvəzsiz rol 
oynayır [12].
Rəsmi  statistikaya  görə,  hazırda  Azərbaycanda  fəa- 
liyyət  göstərən  kitabxanalann  sayı  10  minə  yaxmdır.  Mə- 
lum Dağlıq Qarabağ müharibəsi  zamanı  erməni  qəsbkarla- 
nnm  mədəniyyətimizin  bir parçası  olan  kitabxanalarımıza 
vurduğu  ziyan  kompensasiya  edilə  bilməz.  Fondlannda  4 
milyondan  artıq  kitabm  mühafızə  olunduğu  1000-ə  yaxm 
kitabxananı  dağıtmış  ermənilər  bununla  kifayətlənməyə- 
rək  daim  yanlış  informasiyalar  yaymaqla  məşğul  olur, 
vandallıqlarmı  ört-basdır etməyə çalışırlar.
İtkilərimizə baxmayaraq,  ölkəmizdə kitabxana  işi  sa- 
həsi inkişaf edir,  ən son yeniliklərdən yararlanır,  sahəyə ən 
yüksək  səviyyədə  dövlət  qayğısı  göstərilir.  Son  dövrlərdə 
Azərbaycan  kitabxanalarmm  sürətlə  inkişaf etməsi,  Avro- 
pa  kitabxanalan  ailəsinə  inteqrasiya  olunması,  beynəlxalq 
kitab  və  informasiya  mübadiləsi  işinin  təkmilləşdirilməsi, 
sözügedən  diqqətin  bariz  nümunəsidir.  Təsadüfi  deyil  ki, 
bu  illər  ərzində  kitabxanaların  fəaliyyətinin  yaxşılaşdml- 
ması,  elmi-mədəni  sərvətlərdən hərtərəfli istifadə  imkanla- 
nnm   genişləndirilməsi,  Azərbaycan  kitabxanalarmm  dün- 
ya  informasiya  məkanma  inteqrasiyası  məqsədi  ilə  dövlət 
tərəfindən bir çox mütərəqqi  addımlar atılıb.  Dövlət başçı-
32  | 
C.A.Cəfərov
sı  cənab  İlham  Əliyevin  Prezident  kimi  ilk rəsmi  səfərini 
İnformasiya  Cəmiyyəti  üzrə  Ümumdünya  Sammitinə  et- 
məsi  və  buradan  informasiya  cəmiyyəti  quruculuğuna  ən 
ümdə vəzifə  kimi yanaşdığımızı bütün  dünyaya çatdırması 
müasir kitabxanalarımızı  ölkədə  qurulan postsənaye,  bilik- 
lər  cəmiyyətinin  ən  vacib  atributlarmdan  birinə  çevirib. 
Təqdirəlayiq haldır ki,  həm bu,  həm də bunun davamı  olan 
və bizim də nümayəndə heyətinin tərkibində iştirak etdiyi- 
miz  İnformasiya  Cəmiyyəti  üsrə  Tunis  sammitinin  öhdə- 
liklərində  informasiya  və kommunikasiya  texnologiyaları- 
nm müasir kitabxanalarda tətbiqi vacid bir zərurət kimi  sə- 
ciyyələndirilib.  Odur  ki,  bütün  dünya  ölkələrində  olduğu 
kimi,  Azərbaycanda  da  kitabxanalar  öz  ənənəvi  kataloq 
sistemini  elektron  kataloqla  əvəzləyir,  kağız  fondlarmı  rə- 
qəmsallaşdmr,  kitab  verilişini,  oxucu  qeydiyyatmı,  bey- 
nəlxalq  informasiya  mübadiləsini  yüksək  texnologiyaların 
köməyi  ilə  həyata  keçirirlər.  Bütün bunlar kitabxana-oxu- 
cu  münasibətlərinin  daha  operativ  şəkildə  qurulmasına 
xidmət edir.
Dövlət başçısmm kitabxanalarımızm inkişafı  ilə bağ- 
lı  imzaladığı  məlum  sərəncam  [12]  Azərbaycan  kitabxana 
işi  tarixində  ilk  dəfə  kitabxana  işini,  onun  əhəmiyyətini, 
cəmiyyətdə  tutduğu  mövqeyi,  müasir  informasiya  cəmiy- 
yəti  şəraitində  kitabxanalarm  vəzifələrini,  gələcək  inkişaf 
istiqamətlərini və perspektivlərini  müəyyənləşdirdi.  Sərən- 
camın  məntiqi  davamı  olan  “Dövlət  Proqramı”  [13]  isə 
müstəqilliyimizin,  milli  ideologiyamızm  durmadan  inkişaf
Kitabxana-informasiya xıdmətində elektrorı kataloq
  |  33

---