Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi naxçivan böLMƏSİ

89 
 
VI FƏSİL. ŞORSUDA 2016-CI İLİN QAZINTILARI 
 
Azerbaycan  Milli  İlimler  Akademisi  Nahçıvan  Şubesi  tarafından 
yürütülen Babek Reyonu arkeolojik yüzey araştırmaları sırasında tespit edilen 
Şorsu  Tepesi  kazıları  2013  yılında  Dr.  Veli  Baxseliyev  tarafından 
başlatılmıştır.  
Yüzey  araştırmaları  sırasında  yerleşmede  bulunan  "Husking  Tray" 
benzeri  bir  çanak  çömlek  parçası  ile  Neolitik  dönem  kap  formaların 
saptanması  neticesinde,  bölgenin  Neolitik  dönem  kültür  haritasını 
aydınlatmak  amacıyla  kazılarına  başlanan    Şorsu  Tepesi  kazılarının  ilk 
sezonunda  Neolitik  dönem  ait  tabakalarına  ulaşılamamasından  dolayı  
çalışmaların devam ettirilmesine karar verilmiştir.  
Çalışmaların 
devam 
ettirilmesindeki  bir  diğer  amaç  ise  yerleşim  düzeni  ve  alan  kullanım 
stratejisinin  belirlenmek  istenmesidir.  Bu  bağlamda  yerleşmenin  bulunduğu 
konum  ve  bölge  kültürü  içindeki  yerini/işlevini  belirlemek;  doğudaki  dağlık 
alan ile batıdaki ova arasındaki göç yollarını ve ilişkisini aydınlatmaktır.   
Tüm  bunlar  göz  önüne  alınarak  Şorsu  Tepesi  kazıları,  Dr.  Veli 
Baxseliyev    ile  Dr.  Catherine  Marro'nun  ortaklaşa  yürüttüğü  Mission 
Archéologique  du  Bassin  de  l'Araxe,  Nakhichevan,  Azerbaïdjan  Projesi 
kapsamında, 2014 ve 2016 yıllarında iki sezon olarak Savaş Sarıaltun'un alan 
sorumluluğunda devam ettirilmiştir.  
  
Yerleşmenin Konumu ve Çevresi (Res.64-66) 
Doğudaki dağlık alan ile batıdaki ovalık alan arasında coğrafik açıdan 
geçiş bölgesi diyebileceğimiz bir alana konumlanan yerleşme, Sirap köyünün 
yaklaşık  1  km  kuzey-kuzeydoğusunda,  Şorsu  Deresinin  hemen  güney 
yamacında  yer  almaktadır.  Doğu  ve  güneydoğusunu  çevreleyen  alçak 
tepelerin  batı  yamacında  konumlanan  Şorsu  Tepesi  yayvan  bir  yükseltinin 
üzerindedir. 
Alan Yönetimi / Amaç 
 
2016 yılı kazıları için hedeflenen çalışmalar: 
- Yüzey araştırmalarında saptanan Neolitik Dönem tabalarını saptamak, 

---

90 
 
- Yerleşim iskan stratejisi ve alan kullanımını belirlemek, 
- Yerleşim kronolojisini oluşturmak, 
-2013 ve 2014 yıllarında çalışmalarına başlanan 10.00 x 10.00 m boyutlarında 
Ch.A ve Ch.B plan karelerindeki kazılara devam ederek ana toprağa ulaşmak, 
-  Eski  kazı  alanlarının  kuzeyine,  yeni  kazı  alanları  açarak  yerleşmenin 
yayılım  alanının  sınırlarını  belirlemek  ve  dolayısıyla  Şorsu  Deresi  ile 
ilişkisini saptamaktır. 
 
Arazi Çalışmaları 
Yukarıda  belirtilen amaçlar doğrultusunda arazi çalışmaları asıl olarak 
, 10.00 x 10.00 m boyutlarında 2 plan karede (Ch.A ve Ch.B) sürdürülmüştür. 
2014  yılı kazı  verileri  ile höyüğün topografik özellikleri göz  önüne  alınarak 
Ch.A ve Ch.B plan karelerin kuzeyinde biri 7 x 10 m (Ch.C) diğeri  5 x 10 m 
(Ch.D)  boyutlarında  alanlarda  yeni  kazı  alanları  açılmıştır.  2016  yılı  kazı 
çalışmalarında toplam 4 alanda kazı çalışmaları yapılmıştır. 
Ch. A Plan Karesi  
2014  kazı  çalışmalarında  kazıları  bitirilemeyen  alanlarda  çalışmalar 
sürdürülmüştür.  Bu  bağlamda,  çalışmaları  iki  başlıkta  toparlayabiliriz. 
Bunlardan  birincisi  2014  kazı  çalışmalarında  kültür  tabakalarının 
saptanamadığı  oldukça  sert  ve  kesekli,  kızılımsı  kahverengi  bir  toprak 
yapısına  sahip,  doğu  alandaki  kazı  çalışmaları;  ikincisi  ise  batı  alanda 
saptanmış duvar vb. mimari öğelerin çevresidir.   
Doğu alanda çalışmaların tekrar başlamasındaki asıl nedeni; 2016 yılı 
kazı  çalışmaları  kapsamında,  ilk  günkü  sıyırma  ve  temizlik  çalışmalarında, 
söz  konusu  alanda  çanak  parçalarının  saptanmasıdır.  Doğu  alan  kazılarında, 
oldukça  sert  kahverengi  toprak  içine  açılmış  toplam  üç  çukur  (Ch.A046, 
Ch.A059 ve Ch.A060) ile yan yatmış yarım bir küp (Ch.A042) saptanmıştır. 
Bununla  birlikte  2014  yılı  kazılarında  saptanan  Ch.A026  çanak  döşeme 
alanında da çalışmalar devam etirilmiştir. 
Ch.A026 Çanak Döşeme (Res.67-70) 
 
2014  kazı  verilerine  göre;  açmanın  orta  kesiminde,  Ch.A032  taş 
duvarının  yaklaşık  40  cm  doğusunda  yer  alan  döşemede  yapılan  2016  kazı 
çalışmaları  sonucunda,  döşemenin  batıya  doğru  eğimli  bir  şekilde  devam 

---

91 
 
ettiği  ve  hemen  hemen  A032  duvar  hattının  doğu  yüzüne  dayandığı 
görülmüştür.    Bununla  birlikte  döşemenin  iki  evreli  olduğu  saptanmış  ve 
çanak  döşemenin  altına  yeşilimsi-sarımsı  renkli,  kumlu  bir  toprakla  karışık 
çakıllı bir  dolgunun da serildiği tespit edilmiştir.  
Döşeme 
altındaki 
çakıllı oldu 165 x 152 cm boyutlarında ve 4-5 kalınlığındadır. Genel olarak 
fındık tanesi boyunda çakılların içinde ceviz tanesi boyunda olan taşçıklar da 
vardır.  İlk evre çanak döşemesi üst yenileme evresine oranla daha geniş  bir 
alanda tespit edilmiştir. İlk evre döşemesin boyutları 140 x 152 boyutlarında 
ve  0,7-  2  cm  cidar  kalınlığına  sahip  iri  çömlek  parçalarının  gövde  (ND) 
parçalarıyla döşenmiştir. Arazi gözlemleri ile çanak çömlek ön çalışmalarına 
göre;  Söz  konusu  bu  döşeme,    birden  çok  çömleğe  ait  gövden  parçaları 
kullanılmıştır.  
 
Üst evre döşemesi kısmen tahrip olmuştur. Olasılıkla alt evre döşemesi 
ile  aynı  boyutlara  sahip  üst  yenileme  evresi  117  x  152  cm  boyutlarındadır. 
Üst  evre  döşemesinde  de  alt  evre  döşemesi  gibi    0,7-2  cm  cidar  kalınlığına 
sahip  iri  çömleklere  ait  gövde  (ND)  parçalarıyla  döşenmiştir.  İki  çanak 
döşeme  arasında  1-1,5  cm  kalınlığında  açık  kahverengi  bir  toprak  dolgu 
görülmektedir.  Ayrıca A026 çanak döşemenin doğu sınırında bir adet 16x35 
cm boyutlarında taş ile güney-güneybatı köşesinde de birbirine dayanan 15 x 
20  cm  boyutlarında  5-6  taş  dizisi  ile  sınırlanmaktadır.  Çanak  döşemeli  alan 
üzerinde herhangi bir sıva izi yoktur. Olasılıkla bu döşeme bir silo tabanıdır. 
Ch.A042 Gömük Yarım Çömlek  (Res.71, 72) 
 
Açmanın güneydoğu kesimde yer alan çömleğin üst kısmı yüzeye çok 
yakın olmasından dolayı büyük oranda  tahrip olmuş gibidir. Yan yatmış bir 
şekilde bulunan çömleğin dip ve ağız kısmı saptanamamıştır. Bununla birlikte 
iç toprak dolgusunda da herhangi bir veriye ulaşılamaması ve iç dolgu ile dış 
dolgunun  aynı  toprak  renginde  olması  göz  önüne  alınarak,    çömleğin 
kullanım  sırasında  da  bu  şekilde  konduğunu  da  düşündürmektedir.  Ancak 
çevresinde    ve  iç  dolgusunda  herhangi  bir  belirleyici  öğenin  bulunmaması 
nedeniyle ne amaçla veya neden bu şekilde  yan yatırıldığı belirlenememiştir. 
Kazı  çalışmalarında  tespit edilen,  yan  yatmış gömük çömlek 36  x  30 cm'lik 
bir alanı kaplamaktadır.   
 

---