Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi naxçivan böLMƏSİ
Yüklə 4,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
17 formadadır. Onlardan bəzisinin ağzının kənarında silindrik deşiklər açılmışdır. Deşiklər açılma texnikasına görə Eneolit qablarında olan deşiklərdən fərqlənir. Araşdırma deşiklərin qab bişirildikdən sonra açıldığını göstərir. Banka tipli qabların oturacağı xaricə doğru çıxıntılıdır. Bəzi qabların gövdəsinin yuxarı hissəsində yastı-silindrik qulpşəkilli çıxıntılar var. Keramika məmulatında sıx-sıx rastlanan yuvarlaq, yaxud yastı formalı qabartmalar başlıca olaraq Neolit keramikası üçün xarakterikdir. Bu tip qablar O.H.Həbibullayevin qazıntıları zamanı “1a” və “1b” təbəqələrində aşkar olunmuşdur [Həbibullayev, 1959: tablo, 19-25]. Keramika məmulatı Cənubi Qafqazın, o cümlədən Azərbaycanın Neolit keramikası ilə bənzərdir. Bu tip keramika məmulatı Şomutəpə [Ахундов, 2012: табл. V, 5-8], Molla Nağı təpəsi [Мусеибли, 2012: табл. VI, 3-6], Göytəpə, Urmiya hövzəsində Hacı Firuz [Voigt, 1983: fig, 74] yaşayış yerindən məlumdur. Əmək alətləri daşdan və sümükdən hazırlanmışdır. Araşdırmalar zamanı aşkar olunan arxeoloji materialların bir qismi obsidian alətlərdən ibarətdir. Ümumiyyətlə, həm obsidian alətlərin çox rastlanması, həm də xeyli miqdarda istehsal çıxarının aşkar olunması alətlərin yaşayış yerində emal edilərək hazırlandığını təsdiq edir. 2013-2014-cü illərdə aparılan araşdırmalar zamanı I Kültəpə ətrafında Eneolit dövrünə aid xeyli abidənin olduğu müəyyən edilmiş, bu abidələrin Cənubi Qafqazın xammal mənbələrinə, xüsusilə obsidian yataqlarına gedən yol üzərində olduğu ehtimal edilmişdi 6 . Bu məsələni ətraflı araşdırmaq və I Kültəpə ətrafındakı məskunlaşmanın tarixini dəqiqləşdirmək məqsədilə bu abidələrin bir neçəsində araşdırma aparıldı. Araşdırma obyekti olaraq Şorsu və Zirincli yaşayış yerləri seçildi. Şorsu yaşayış yeri Babək rayonunun Sirab kəndi yaxınlığında Sirabçayın sol sahilində yerləşir (Şəkil 5). Bu yaşayış yerində 2013-cü ildə 10x10 m sahədə tədqiqat aparılmışdı. 2014-cü ildə yaşayış yerində 10x10 m sahədə qazıntı aparıldı. Beləliklə, yaşayış yerindəki ümumi tədqiqat sahəsi 200 kv metrə çatdı. Tədqiqat nəticəsində mədəni təbəqənin 15-25 sm-dən artıq olmadığı müəyyənləşdirildi. Qazıntı sahəsinin şərq hissəsində dördkünc 6 Bu iş Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun maliyə yardımı ilə yerinə yetirilmişdir, qrant № EİF-2012-2(6)-39/28/5/.Araşdırmalara həmçinin Fransa Milli Araşdırmalar Mərkəzi maliyə yardımı etmişdir. 18 formalı daş düzümü, onun içəri tərəfində küpə, kasa və dolça tipli qabların parçaları aşkar olunmuşdur. Dördkünc formalı evin ətrafında da gil qabların parçaları, daş alətlər var idi. Dördkünc formalı binaların qalıqları 2013-cü ildə aparılan araşdırmalar zamanı da aşkar olunmuşdu. Aşkar olunan materialların əksəriyyəti keramika məmulatından ibarətdir. Keramika məmulatının analizi onların müxtəlif dövrlü olduğunu göstərir. Onların müəyyən qrupu Son Eneolit dövrünə aiddir. Bununla belə Neolit dövrünün sonunu (Şəkil 6) və Eneolitin əvvəllərini əks etdirən keramika da vardır. Obsidian və çaxmaqdaşından hazırlanan əmək alətləri olduqca az miqdardadır. Araşdırma zamanı yaşayış yerinin yalnız təpənin ətəyini əhatə etdiyi müəyyənləşdirilmişdir (Şəkil 9; Şəkil 10). 2014-cü ildə Şorsuda aşkar olunmuş arxeoloji tapıntıların böyük bir qismi keramika məmulatı ilə təmsil olunmuşdur. Hazırlanma texnologiyasına görə onları iki qrupa bölmək olar. Birinci qrupdakılar dörd nümunə ilə təmsil olunmuşdur. Onlar saman qarışığı olan qumsuz gildən hazırlanmış, qırmızı rəngdə yaxşı bişirilmiş, sarı rənglə anqoblanmış və yüngülcə cilalanmışdır. Onların üçü küpə tipli qabın parçasıdır, biri isə forma verməyən parçadır. Onun üzəri qırmızı boya ilə örtülmüşdür. Keramika məmulatının böyük bir qismi ikinci qrupa aiddir. Keramika nümunələri hələlik petroqrafik analiz edilməmişdir. Bu qrupdakıların əksəriyyəti qum və saman qarışığı olan gildən hazırlanmışdır (90,1%). Bununla belə saman qarışığı bəzi nümunələrdə az, bəzilərində isə yüksək konsentratdadır. Qabların gilinə bəzən iri qum və çınqıl da qatılmışdır. Yalnız qum qarışığı olan keramika olduqca azdır (9,9%). Qablar qaba hazırlanmışdır. Onların xarici səthi nahamar və kələ-kötürdür. Lakin yaxşı sığallanmış qablar da vardır. Cilalama yoxdur. Onların hamısı əldə hazırlanmışdır. Bəzilərinin ağız kənarları əyri, bəzilərinin üzərində isə əl izləri var. Qablar yaxşı bişirilmişdir. Lakin pis bişirilən və divarlarında qalın bişməmiş lay olan nümunələr də çoxdur. Rəng tonları qırmızı rəngin müxtəlif çalarları ilə təmsil olunub. Sarı rəngli keramika azdır (4 ədəd). Onlar sarı rənglə də anqoblanmışdır. Boz-qara rəngdə bişirilən qablar azdır (3 ədəd). Bəzən boz- qəhvəyi rəngli və hislənmiş nümunələrə də rastlanır. Bu rəng çalarları Hacı- Firuz yaşayış yerinin keramikasında da vardır [Voigt, 1983: 99]. Keramika məmulatı küpə, kasa, çölmək, banka, kasa və podnoslarla təmsil olunmuşdur. Küpələr xaricə qatlanmış ağız kənarlı, silindrik, bəzən isə konusvari formalıdır. Onlar ağız kənarlarının formasına görə fərqlənirlər. Onların birinin Yüklə 4,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|