Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi naxçivan böLMƏSİ
Yüklə 4,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
24 yaşayış yerinin 1,5-2 m qalınlığında torpaq qatı ilə örtüldüyü müəyyən olunmuşdur. Aşkar olunan keramika məmulatı əsasən Eneolit dövrü üçün xarakterikdir. Şübhəsiz ki, bu abidənin gələcəkdə tədqiqi tariximizin öyrənilməsi üçün mühüm əhəmiyyətə malik olacaqdır. 2013-2014-cü illərdə aparılan araşdırmalar zamanı Naxçıvanda yerləşən Uzunoba, Uçan Ağıl, Xalac, Yeniyol (Şəkil 8), Şorsu və digər yaşayış yerlərində Eneolit dövrünün orta mərhələsinə aid maddi-mədəniyyət nümunələri aşkar olunmuşdur. Belə hesab edirik ki, Naxçıvançay vadisindəki, o cümlədən I Kültəpə və ətrafında yerləşən abidələrdə araşdırmaların davam etdirilməsi Azərbaycan arxeologiyasının yeni səhifələrinin yazılmasına imkan verəcəkdir. 25 Şəkil 3. I Kültəpədə D qazıntı sahəsi. Şəkil 4. I Kültəpənin Son Neolit keramikası 26 Şəkil 5. Şorsu yaşayış yeri. Şəkil 6. Şorsu yaşayış yerindən tapılmış Neolit keramikası. 27 Şəkil 7. Şorsu yaşayış yerinin Eneolit (1-4) və Son Neolit keramikası (5-11). 28 Şəkil 8. Yeni yol yaşayış yerinin Erkən Eneolit keramikası. Şəkil 9. Şorsu yaşayış yerində arxeoloji qazıntılar (2014). 29 Şəkil 10. Şorsu yaşayış yerində döşəməyə basdırılmış küpə. 30 III FƏSİL. KÜLTƏPƏ YAŞAYIŞ YERİNDƏ 2015-Cİ İLDƏ APARILAN ARXEOLOJİ ARAŞDIRMALAR 2015-ci ilin yay mövsümündə əsas məqsəd Son Neolit dövrü insanlarının həyat tərzini, yaşayış yerinin strukturu ilə bağlı məsələləri aydınlaşdırmaqdan ibarət idi. Abidənin bəzi qismlərində Kür-Araz mədəniyyətinə aid təbəqə saxlandığından onun da araşdırılması və Eneolit dövrü ilə əlaqələri qarşımızda duran əsas məsələrdən idi. Bu məqsədlə yaşayış yerində A və D sahələrində tədqiqatlar davam etdirilməklə yeni F (ölçüsü 5x11 m), E (ölçüsü 5x11 m) və G (ölçüsü 10x10 m) sahələri açıldı (Şəkil 12). Tədqiqat zamanı təqribən yerin səviyyəsindən 10 sm dərinlikdə dairəvi formalı evin qalıqları aşkar olundu. Onun divarları yalnız qərb hissədə salamat qalmışdı (F-010). Evin salamat qalan hissəsinin diametri 2, 20 m, divarlarının qalınlığı 35 sm idi. Divar çox pis qalmışdı. Onun salamat qalan hissəsinin hündürlüyü 5 sm idi. Bu evin qalıqlarından şimalda nalşəkilli ocağın qalıqları aşkar olundu (F-009). Ocaq şimalda qövsşəkilli formada tamamlanmışdı. Eni 50, uzunluğu 80 sm idi. Bu evin xarici tərəfində qırmızı rəngli iri çaxmaqdaşı parçalarına rast gəlindi. Evin içərisindən və ətrafından Son Neolit üçün xarakterik olan çəhrayı rəngli samanlı keramika, heyvan sümükləri və obsidian parçaları aşkar olundu. Saman qarışıq keramika Cənubi Qafqazın Naxçıvan-Mil-Muğan abidələrinin spesifik xüsusiyyətlərindəndir [Мунчаев, 1982: 93-131]. Qazıntı sahəsinin cənub tərəfində ikinci bir divarın qalıqları aşkar olundu (F-017). Bu şimalda əvvəlcə aşkar olunan evin qalıqları ilə birləşirdi. Divarların birləşdiyi yerdə insan skeletinin qalıqları aşkar olundu. Divarın eni 45 sm idi. O cənub tərəfdə D sahəsində aşkar olunmuş böyük divarla ümumi plan əmələ gətirirdi (Şəkil 13). Araşdırma zamanı bu divarın 10-15 sm qalınlığında olduğu və özündən əvvəlki divarın üzərində tikildiyi müəyyənləşdirildi. Bu divardan qərbdə iri həcmli podnos tipli qabın qalıqları aşkar olundu (F-021). Silindrik divarlı bu qabın parçaları ekspedisiyanın bərpaçıları tərəfindən ehtiyatla götürüldü və bərpaya verildi (Şəkil 14). Araşdırma bu qabdan çörək bişirmək üçün istifadə olunduğunu deməyə imkan verir. İri qum qarışıq gildən bişirilmiş məcməyi tipli qabların bənzərləri 2013-cü il arxeoloji qazıntıları zamanı Yeni yol yaşayış yerindən, həmçinin vaxtı ilə Göytəpə və Aruxlo [Гулиев, Гусейнов, Алмамедов, 2009: 26-30; 12, figure 9, 1-2] və digər abidələrdən üzə çıxarılmışdır. Bu 31 mərhələdə aşkar edilən ocaqların evlərin içərisində, yaxud evlərin xaricində olması ehtimal ki, mövsümlə bağlı olmuşdur. Qazıntı sahəsinin şərq tərəfində F-010 divarından altda, yer səthindən 35 sm dərinlikdə yeni bir divarın olduğu müəyyənləşdirildi (İkinci tikinti qatı). Divarın eni 40 sm idi. Bu divarın qalığı cənub tərəfdə yaxşı izlənmirdi, divarın böyük bir qismi isə qazıntı sahəsindən kənara çıxırdı (Şəkil 15). Tədqiqat zamanı nalşəkilli ocağın bu evin içərisində qaldığı müəyyən edildi. Divarın bəzi hissələrində çay daşlarına və dən daşlarının parçalarına rast gəlinirdi. Divarın içəri tərəfində və ətrafında Son Neolit dövrü üçün xarakterik olan çəhrayı rəngli keramika, obsidian parçaları və heyvan sümükləri aşkar olundu. Bu tikinti qatına həmçinin sahənin cənub tərəfində aşkar olunan dairəvi formalı ocağın qalığı da aiddir. Onun içərisi qara rəngli kül və kömür qalıqları ilə dolmuşdu. Sahənin qərb tərəfində diametri 70 sm olan ikinci ocaq yeri aşkar olundu. Üçüncü tikinti qatına bir neçə divar qalığı aid idi. Bu divarların biri F- 017 divarının altındakı divar idi. Bu divar üstdəkinə nisbətən daha enli idi. Divarın eni 50-55 sm arasında dəyişirdi. Ondan şərqdə və qərbdə də divar qalıqları aşkar olundu. Qərbdəki divar bir qədər düz planlı idi (F-055). Onun olduqca az bir hissəsi salamat qalmışdı. Divarın eni 55 sm idi. Ondan şimalda oval formalı, diametri 70 sm olan ocaq yeri aşkar olundu. Ocağın bir qismi qazıntı sahəsindən kənarda qalmışdı. F-017-dən şərqdəki divarın (F- 083)yalnız qalıqları aşkar olundu. Divarın eni 40 sm idi. Divarın əsas hissəsi qazıntı sahəsindən kənarda qalmışdı. Bu divarın xarici tərəfində oval formalı ocağın qalıqları aşkar edildi. Ocağın ətrafı çaydaşları ilə əhatə olunmuş və gil məhlulu ilə bərkidilmişdi. Bəzi hissələrdə daş hörgü ensiz möhrə tikinti ilə (qalınlığı 10 sm) əvəz edilmişdi. Ocağın diametri 110 sm idi. Ocağın mərkəzi hissəsində kərpic töküntülərinə rast gəlinirdi. Kərpic töküntüsü götürüldükdən sonra bəzi yerlərdə ocağın içərisinə yastı çay daşları döşəndiyi məlum oldu. Ocağın içərisinə çay daşları döşənməsinə digər sahələrdə, xüsusilə A və E sahələrində də rast gəlinmişdir. Ehtimal ki, daş döşəmə temperaturu tənzimləmək üçün edilmişdir. Ocağın ətrafında eni 50 sm olan gil döşəmə, döşəmədə isə diametri 40 sm olan, içərisi küllə dolu dairəvi çuxur aşkar edildi. Çuxur təmizlənərkən xeyli miqdarda obsidian plastinka aşkar olundu. Çuxurun döşəməsi gillə suvanmışdı. Qazıntı sahəsinin şimalında aşkar olunan divar qalıqları olduqca pis saxlanmışdı. Bu divar qalıqlarını da üçüncü tikinti qatına aid etmək olar. Yüklə 4,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|