Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 436,97 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II fəsil “Süxənvərani-Azərbaycan” təzkirəsi və Azərbaycan ədəbiyyatı”
- “Süxənvərani-Azərbaycan” təzkirəsində Azərbaycan ədəbiyyatının tarixi mərhələrləri”
20 cünglərindən istifadə edilmişdir. Onu da qeyd edək ki, M.Tərbiyət istifadə etdiyi mənbələr içində həm Azərbaycan təzkirələrinə, həm də Azərbaycan müəlliflərinin yazdığı əsərlərə müraciət etmişdir. (Məsələn; F.Köçərlinin “Azərbaycan ədəbiyyat tarixi”)
Yaradıcılığında qədim təzkirəçilik ənənələri sezilən Əziz Dövləta- badinin öz torpağına, kökünə, əcdadlarına olan sonsuz məhəbbəti fars dilində yazan Azərbaycan şairlərini toplayaraq, bir çox unudulmuş, az tanınan şairlərin əsərlərini bir araya gətirib iki cildlik kitab halına salmasına səbəb olmuşdur. Belə ki, ədəbiyyatşünas alim 1966-cı ildən etibarən bu əsərin üzərində işləməyə başlamış, Xalxal, Marağa, Ənzab, Miyanə, Arazbaran, Ərdəbil şairləri başlıqlı məqalələrini Təbriz şəhərindəki Ədəbiyyat İnstitutunun nəşriyyatında çap etdirmişdir. On ilə yaxın bu təzkirənin üzərində çalışan müəllif iki cilddən ibarət sanballı bir əsər ortaya qoymuş və bu təzkirəni yazmaqla Azərbaycan ədəbiyyat tarixində mühüm addım atmışdır. Əsərin cildində Ərdəbil, Arazbaran, Urmiya, Ərvənəq və Ənzab, Təbriz şəhərlərindən olan 368 söz ustadı, cilddə isə Xalxal, Xoy, Sərab, Səlmas, Maku, Marağa, Mərənd, Mehabad, Miyandəab, Miyanə və Gərmərud, Nəqdədən olan 332 sənətkar haqqında məlumat yer almışdır. Əsərin hər iki cildində haqqında bioqrafik bilgi verilən sənətkarların ən qədimi X əsrə, ən müasiri isə XX əsrə aiddir. Təzkirə ilk dəfə 1976-78- ci illərdə Təbrizin Ədəbiyyat İnstitutunun nəşriyyatında çap olunmuş, daha sonra 1998-ci ildə təkrar nəşr edilmişdir. “Süxənvərani-Azərbaycan”ın hər iki nüsxəsinin müqayisəsi əsasında onların fərqli xüsusiyyətlərini görmək mümkündür. Belə ki, müəllif əsərin üzərində yenidən işləmiş, bura əlavələr edərək Urmiya, Mehabad, Nəqdə, Maku şəhərlərində yaşamış şairlərin həyat və yaradıcılığına müraciət etmişdir. nəşrdə ədəbiyyatşünas alim X əsrdə və bundan əvvəl yaşamış şairlər haqqında ətraflı məlumat toplamışdır (Cüneyd Ərdəbili, Məhəmməd Ərdəbili, Şəms Əhəri, Qütb Əhəri, Əbülfəzl Təbrizi, Həmid Təbrizi, Müzəffər Təbrizi, Züheyr Xunci, Cəmal Xoyi, Rükn Xoyi, Şərəf Marağayi, Züheyrəddin Marağayi, Sayinəddin Marağayi, Osman Marağayi, Fəxr Marağayi) Əziz Dövlətabadi bu əsərini 50-ci illərdə toplamasına baxmayaraq, onun nəşri alimin illər öncə başladığı bu işi məzmun baxımından daha 21 dolğun, bioqrafik məlumatlar baxımından isə daha əhatəli olması üçün göstərdiyi səylərin nəticəsidir. Muəllif nəşrdə öz təzkirəsində Şərqi və Qərbi Azərbaycanın 851 şairini toplayıb bir araya gətirmişdirsə, nəşrdə bəzi düzəlişlər, o cümlədən, şairlər haqqında bioqrafik məlumatlara yeni informasiyalar əlavə edərək 944 söz ustadının yaradıcılığına müraciət etmişdir. Yeri gəlmişkən onu da qeyd edək ki, alim söz sənətkarlarının hamısı haqqında məlumat verməmiş, bəzilərinin adlarını sadalamaqla kifayətlənmişdir. Təzkirədə müəllif əslində 944 şair haqqında məlumat verməyi nəzərdə tutmuşsa da, bu niyyətini tam həyata keçirə bilməmişdir. 723 sayda şair haqqında biblioqrafik məlumat verməyə nail olmuşdusa, 221 şairin ancaq adını qeyd etməklə kifayətlənmişdir. Əziz Dövlətabadi təzkirəni tərtib edərkən əsasən Təbriz şairlərinin yaradıcılığına üstünlük vermiş, burada doğulub, boya-başa çatmış 394 sənətkara xüsusi diqqət yönəltmişdir. Bu şairlər arasında başqa bölgələrdə doğulub (Daniş Təbrizi Şirazda anadan olmuş) sonradan Təbrizə köçən və yaxud Təbrizdə anadan olub başqa şəhərlərdə məskunlaşan (Xazin Təbrizi İsfahanda yaşayıb) şairlər də vardır. Müəllifin bu addımı həmin şairlərin əsərlərinin tarix səhifələrindən itib-batmaqdan qorumaq, gələcək nəsillər üçün hifz etmək məqsədindən xəbər verir. Müasir təzkirələrlə müqayisədə Əziz Dövlətabadi təzkirəsində sənətkarlar haqqında bioqrafik məlumatlar daha genişdir. Belə ki, Əziz Dövlətabadi qədim qaynaqlardan istifadə etməklə yanaşı, xarici ölkə tarixçi və şərqşünasların əsərlərindən istifadə etməklə oxucuya dərin və hərtərəfli məlumatlar təqdim etmişdir. Ədəbiyyatşünas alim Edvard Braun, Herman Ete, Minorski və s. bu kimi məşhur tədqiqatçıların əsərlərinə müraciət etmişdir.
yaradıcıları Qətran Təbrizi, Hümam Təbrizi, Səfiəddin Ərdəbili, Mahmud Şəbüstəri, Övhədi Marağayi, Arif Ərdəbili, Şah İsmayıl Xətai, Şərif Təbrizi, Məczub Təbrizi, Şəms Təbrizi, Saib Təbrizi, Qövsi Təbrizi, Rəhməti Təbrizi, Nəbati, Sərşar Təbrizi, Heyran xanım, Nüsrət Ərdəbili, Şəhriyar haqqında təzkirənin verdiyi bilgilər tədqiq olunub. “Süxənvərani-Azərbaycan” təzkirəsində haqqında məlumat verilən şairlərdən biri də XIV əsr Azərbaycan ədəbiyyatında özünəməxsus yeri olan Hümam Təbrizidir. Əsərdə Hümam Təbrizinin XIII əsrin sonlarında XIV əsrin əvvəllərində yaşadığı qeyd olunmuşdur. İlk dəfə bu şair haqqında məlumat Həmdullah Qəzvini tərəfindən yazılmış “Tarixi-qozide” əsərində verilmişdir. Əziz Dövlətabadi “Rövzətül-cinan” əsərinə istinad edərək onun Yüklə 436,97 Kb. Dostları ilə paylaş:
|