Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu

 

4 

Tədqiqatın  məqsəd  və  vəzifələri.  Dissertasiyanın  əsas  məqsədi 

Mehmet Akif Ersoy və Səməd Vurğun poeziyasına yeni baxış müstəvisində 

münasibət  bildirilməklə  hər  iki  şairin  poeziyasının  milli  vətənpərvərlik 

mövqeyini müəyyənləşdirmək və millilik ruhunda araşdırmaqdır.  

Bu məqsədlə aşağıdakı vəzifələrin  yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulur: 

-  Mehmet  Akif  Ersoyun  əsərlərindəki  milli-mənəvi  ideal  məsələsini 

araşdırmaq; 

-  Mehmet  Akif  Ersoyun  yaradıcılığında  milli  ideologiyanın  mühüm 

məqamlarını açıqlamaq; 

-  Mehmet  Akif  Ersoyun  patriotizm  duyğularını  özündə  ehtiva  edən 

əsərlərini tədqiq etmək; 

-  Mehmet  Akif  Ersoyun  qabartdığı  ictimai-siyasi  və  mənəvi 

məsələləri araşdırmaq; 

-  Səməd  Vurğunun  lirik  və  lirik-epik  yaradıcılığını  yeni  aspektdən 

araşdırmaq; 

-  Səməd Vurğunun millilik ruhuna sadiqlik nümayiş etdirdiyi əsərləri 

təhlil etmək; 

-  Səməd  Vurğunun  Azərbaycançılıq  ideologiyasının  mahiyyətini 

açıqlamaq; 

-  Səməd  Vurğunun  poeziyasındakı  vətənpərvərlik  motivlərini 

müəyyənləşdirmək; 

-  Səməd  Vurğun  və  Mehmet  Akif  Ersoyu  türkçülük  idealı 

kontekstində araşdırmaq; 

-  Hər  iki  sənətkarın  vətənpərvərlik  duyğularını  özündə  əks  etdirən 

əsərlərini müqayisəli şəkildə bədii təhlil süzgəcindən keçirmək; 

-   Hər  iki  şairin  milli-mənəvi  ideal  məsələsi  ilə  bağlı  nəzəri 

mülahizələrinin mahiyyətini açıqlamaq. 

Mövzunun  tədqiq  tarixi.  Mehmet  Akif  Ersoy  və  Səməd  Vurğun 

haqqında bu günədək bir sıra araşdırmalar aparılmışdır. Hər iki sənətkarın 

həyat  və  yaradıcılığı  ayrı-ayrı  məqalə  və  monoqrafiyalarda  müxtəlif 

aspektlərdən araşdırılmışdır. 

Mehmet  Akif  Ersoy  Türkiyədə  haqqında  kifayət  qədər  araşdırma 

aparılmış  bir  şəxsiyyətdir.  Hələ  keçən  əsrin  40-cı  illərində  Midhat  Cemal 

Kuntay

1

 və  Fevziye  Abdullah  Tansel

2

 M.A.Ersoy  haqqında  ilk  tədqiqlər 

qələmə almışlar. Sonrakı dövrlərdə Mehmet Akif Ersoy haqqında S.Nazif

3

, 

                                                 

1

 Kuntay M.C. Mehmed Akif. Hayatı-Seciyesi-Sanatı. Ankara: Timaş yayınları, 2009, 459 s. 

2

 Tansel F.A. Mehmed Akif: hayatı ve eserleri. İstanbul: Kanaat kitabevi. 1945, 247 s. 

3

 Nazif S. Mehmed Akif. İstanbul: Hareket yayınları, 1971, 136 s. 

---

 

5 

C.S.Ongün

1

,  E.A.Müstacaboğlu

2

,  A.N.Tarlan

3

,  Y.Tartan

4

,  İ.Eliaçık

5

, 

M.C.Kuntay

6

,  A.Kabaklı

7

,  N.Topçu

8

,  O.Y.Serdengeçti

9

,   M.Nalbantoğlu

10

, 

M.O.Okay

11

,  N.Pekolcay

12

,  B.Ayvazoğlu

13

,  K.Yetiş

14

,  İ.Kocakaplan

15

, 

S.Karakoç

16

,  L.Şehsüvaroğlu

17

,  Z.Güvemli

18

,  A.V.Akbaş

19

,  N.Çetin

20

, 

Y.Çağbayır

21

,  R.Kaymaz

22

,  E.Düzdağ

23

,  F.Gökçek

24

 və  başqaları  tədqiqat 

əsərləri qələmə almışlar. Azərbaycanda da Mehmet Akif Ersoy ilə bağlı bir 

sıra  araşdırma  aparılmışdır.  Azərbaycanlı  alimlərdən  -  P.Xəlilov

25

, 

                                                 

1

 Ongün  C.S.  Mehmet  Akif.  Hayatı,  eserleri,  şahsiyeti  ve  idealleri.  İstanbul:  Tefeyyüz 

yayınevi, 1947, 112 s. 

2

 Müstecaboğlu  E.A.  Mehmet  Akif:  Ferdi  ve  ictimai  karakteri,vatanperverliği,  milletçiliği. 

İstanbul: Ülkü basımevi, 1937, 56 s. 

3

 Tarlan A.N. Mehmed Akif ve Safahat. İstanbul: Nida yayınevi. 1971, 142 s. 

4

 Tartan  Y.  Bulutlardan  yıldırım  sağdık.  Mehmet  Akif  hikayeleri.  Ankara:  DİB  yayınları, 

2002, 96 s. 

5

 Eliaçık İ. Mehmet Akif Ersoy. İstanbul: İlke yayınları, 2004, 96 s. 

6

 Kuntay M.C. Necid çöllerinde Mehmet Akif. İstanbul: Boğaziçi yayınları. 1992, 246 s. 

7

 Kabaklı A. Mehmet Akif. İstanbul: Toker yayınları, 1970, 160 s. 

8

 Topçu N. Mehmet Akif. İstanbul: Dergah yayınları, 2011, 96 s. 

9

 Serdengeçti O.Y. Mevlana ve Mehmet Akif Ersoy. Ankara: Serdengeçti neşriyatı, 1958, 48 

s. 

10

 Nalbantoğlu M. Mehmet Akif ve İstiklal marşı. İstanbul: Veli yayınları, 1981, 80 s. 

11

 Okay O. Mehmet Akif: Bir karakter heykelinin anatomisi. Ankara: Akçağ yayınları, 1989, 

143 s. 

12

 Pekolçay N. Mehmed  Akifin verdiği mesajlar ve tesir alanı. İstanbul:  MÜİAV yayınları, 

1991, 87 s. 

13

 Ayvazoğlu B. Mehmet Akif ve Safahat. İstanbul: Tercüman gazetesi yayınları, 1986, 304 

s. 

14

 Yetiş  K.  Mehmet  Akifin  sanat,  edebiyat  ve  fikir  dünyasından  çizgiler.  Ankara:  Atatürk 

kültür merkezi yayınları, 1992, 218 s. 

15

 Kocakaplan  İ.  İstiklal  marşımız  ve  Mehmed  Akif  Ersoy.  İstanbul:  Türk  edebiyatı  vakfı 

yayınları, 2002, 143 s. 

16

 Karakoç S. Mehmed Akif. İstanbul: Diriliş yayınları,1985, 46 s. 

17

 Şehsüvaroğlu L. Mehmet Akif Ersoy. Ankara: Alternatif yayınevi,  2002, 256 s. 

18

 Güvemli Z. Mehmet Akif. Hayatı, sanatı, şiirleri. İstanbul: Varlık yayınevi, 1983, 115 s. 

19

 Akbaş  A.V.  Mehmet  Akif.  Düzyazılar,  makaleler,  tesfirler,  vaazlar.    İstanbul:  Beyan 

yayınları, 2011, 542 s. 

20

 Çetin N. Mehmet Akifi doğru anlamak. İstanbul: Ferfir yayıncılık. 2011, 96 s. 

21

 Çağbayır Y. İstiklal marşının tahlili. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, 2008, 396 

s. 

22

 Kaymaz R. Mehmet Akif Ersoy ve İstiklal marşı. Ankara: Akçağ yayınları,  2009, 191 s. 

23

 Düzdağ E. Mehmet Akif Ersoy. Ankara: Mas matbaacılık, 1988, 134 s. 

24

 Gökçek F. Mehmet Akifin şiir dünyası. İstanbul: Dergah yayınları. 2005, 360 s. 

25

 Xəlilov P. Türk xalqlarının və Şərqi slavyanların ədəbiyyatı. Bakı: Maarif, 1994, 429 s. 

 

---