Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami GƏNCƏVİ adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 470,44 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tədqiqatın obyekti və predmeti.
- Mövzunun işlənmə dərəcəsi.
4 araşdırılmasını da ədəbiyyatşünaslığımız qarşısında duran aktual məsələlərdən biri kimi qiymətləndirə bilərik. Danimarka estetiki G.M.Brandesin təbirincə desək, “ən istedadlı xalqın dahisi də ilhamını ümumdünyəvi və bəşəri dəyərlərdən almalıdır. Yalnız başqa millətlərin dahiləri ilə ünsiyyət və yaxınlıq ona həmişə təravətli qalmaq üçün təkan verir” 1
ədəbi prosesindəki yeri və rolunu müyyən etmək üçün də müqayisəli tədqiqatların mühüm əhəmiyyəti vardır. XX əsrdə Azərbaycan və alman ədəbiyyatında roman janrının inkişafı hər iki xalqın həyatında baş verən ictimai-siyasi hadisələrin ədəbiyyatda bütün reallığı ilə əks etdirilməsi ilə səciyyəvi olmuşdur. 1920- ci ildə Azərbaycanın, 1945-ci ildə isə Almaniyanın bir hissəsinin sovetlər tərəfindən işğalı və 80-ci illərin sonlarına qədər bu dövlətlərin siyasitəsir altında qalması hər iki xalqın taleyini yaxınlaşdıran oxşar hadisələrdəndir. Azərbaycan və alman xalqının bir müddət eyni ictimai-siyasi rejimin qurbanına çevrilməsi, müəyyən fərqlərlə yaşanan oxşar proseslər ədəbiyyatlarında da bir sıra ortaq məqamların, mövzu və süjetlərin meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur. Totalitar rejimə uyğun münasibət, faşizm və sosializmin bənzər funksionallığı və xalqların taleyində mənfi rolu, insan mənəviyyatına yönəlmiş təzyiqlər hər iki xalqın ədəbiyyatında, xüsusilə də roman janrında öz əksini tapmışdır. Keçən əsrin 80-ci illərindən sonra tarixi hadisələrə münasibətin dəyişməsi bədii düşüncədə bəşəri motivlərin təsvirinə geniş imkanlar yaratmaqla da bir daha Azərbaycan və alman nəsrində uyğun tendensiyaların formalaşmasına yol açmışdır. Alman ədəbiyyatı digər Avropa ölkələrinin ədəbiyyatları ilə müqayisədə fərqli inkişaf yolu keçmişdir. Daha doğrusu, bu ölkədə baş verən ictimai-siyasi hadisələr, müəyyən mənada, onun ədəbiyyatının da inkişaf yolunu müəyyənləşdirmişdir. Almaniyanın dünyanın böyük bir hissəsi ilə müharibəyə başlaması, faşizmin insan qırğınlarına səbəb olması təkcə ölkənin deyil, bədii ədəbiyyatın da taleyini dəyişmişdir. 80-ci illərin əvvəllərindən başlayaraq romanın diqqəti məhz sözügedən problemlərə yönəlmiş, onlara münasibətdə bəşəri dəyərlərə üstünlük verilmişdir. Bütövlükdə, 80-ci illərin ortalarından etibarən dünyada baş verən ictimai-siyasi proseslər ədəbi, bədii düşüncədə də yeni təmayüllər formalaşdırmışdır. Sovetlər Birliyinin dağılmağa doğru getməsi və Almaniyanın birləşməsi nasional-sosializmə yeni baxışı şərtləndirmişdir.
1 Брандес Г. Литература XIX века в ее главных течениях. Санк-Петербург: 1895, 370 с. 5 Ölkənin birləşməsindən sonra yaxın tarixə - müharibə və onun törətdiyi faciələrə münasibətdə fərqli fikirlər meydana çıxmışdır. Müharibə zamanı törədilən fəlakətlərin təkcə rasional faşizmin deyil, həm də sosializm rejiminin ayağına yazılması kimi fikirlər səsləndirilməyə başlanılmışdır. 80-90-cı illərdə Almaniyanın daxilində gedən ideoloji meylin əsasında da məhz sözügedən tendensiya dayanırdı. Ona görə də, həmin mərhələdə siyası təfəkkürdə olduğu kimi, bədii düşüncədə də II Dünya müharibəsi zamanı almanların qəddarlığının qabardılması ilə yanaşı, almanların özlərinin də qarşlıqlı qəddarlığa uğraması haqqında fikirlər səsləndirilirdi. Azərbaycanın ictimai-siyasi, ədəbi-bədii düşüncəsində də oxşar münasibət və fikirlər özünü göstərmişdir. Əgər müharibə illərində “Vur, ölən faşistdir” (M.Rahim) fikri istiqamətində çağırışlar edilirdisə, 60-70-ci illərdə müharibəyə baxış acısı köklü surətdə dəyişmişdir. 80-90-ci illərdə isə II Dünya müharibəsinin “yadlaşması” meyli güclənmişdir. Qarabağ uğrunda müharibə dərinləşdikcə II Dünya müharibəsinin ağrıları tamamilə unudulmağa başlanmış, mövcud müharibə haqqında əsərlər yazılmıdır. Mövzunun aktuallığını şərtləndirən amillərdən biri də Azərbaycan və alman ədəbiyyatının roman janrında qeyd edilən problemlərə oxşar baxışın, uyğun tendensiyalarınolması və onların tədqiqi zərurətidir. Tədqiqatın obyekti və predmeti. Dissertasiya işində başlıca araşdırma obyekti 1980-2005-ci illərdə Azərbaycan və alman ədəbiyyatında roman janrında yazılmış bədii nümunələrdir. Roman yaradıcılığının zəngin olduğu sözügedən mərhələdə Azərbaycan və alman romanlarını birləşdirən səciyyəvi xüsusiyyətlərə daha çox diqqət yetirilmişdir. Tədqiqat işində janrın inkişaf istiqamətləri, meyilləri, hər iki xalqın üzləşdiyi faciələri, mənəvi-əxlaqi problemləri əks etdirən əsərlərə üstünlük verilmişdir. Tədqiqatın predmetini Azərbaycan nasirlərindən İsa Hüseynov, İsmayıl Şıxlı, Anar, Sabir Əhmədli, Elçin, Mövlud Süleymanlı, Kamal Abdulla, Nəriman Əbdülrəhmanlı, Vaqif Sultanlı, Nigar, Elçin Hüseynbəyli, İlqar Fəhmi, alman yazıçılarından Günter Qrass, Patrik Züskind, Kristian Kraxt, İnqo Şulç, İnqrid Noll, Bernxard Şlink, Seven Lager, Helmut Krausser, Monika Maron, Robert Şnayder, Xristof Ransmayr, Yelfride Yelenik, Marsel Bayer, Tomas Brussiq, Georq Osvald, Paskal Mersiye, Andreas Mayer, Vilhelm Genasiyo və digərlərinin əsərləri təşkil edir. Dissertasiyada hər iki xalqın ədəbiyyatında roman janrının inkişaf xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi ilə bağlı Azərbaycan, alman və rus ədəbiyyatşünaslarının araşdırmalarına da yer verilmişdir. Mövzunun işlənmə dərəcəsi. Ədəbiyyatşünaslığımızda Azərbaycan və alman ədəbi əlaqələrinə dair müxtəlif tədqiqatlar aparılmış, məqalələr Yüklə 470,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|