Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasinin akademiK Ə. HÜseynov adma Kİbernetika institutu
Yüklə 2,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Maliyyə
- Maddi təminat
• layihənin xərcləri büdcədən asılı olaraq müəyyənləşdirilir; • ehtiyatlar tələbata uyğun olaraq verilir. Sosial layihələr digər layihələrə nisbətən qeyri-müəy- yən, qeyri-səlist təbiətə malik olurlar. Təsnifatına görə layihələr daha da genişdirlər. 1.4. LAYfflƏNIN MUHITI Layihələr müəyyən təsirə məruz qalan dinamik mühitdə yerinə yetirilir. Mühiti xarakterizə edən hər bir element - qanunlar, standartlar, inkişaf təmayüllü qüvvələr və s. layihələrin yaradılmasında və formalaşmasında müəyyən rol oynayırlar. Layihələrin mühiti iki hissəyə bölünür: • daxili mühit • xarici və ya ətraf mühit. Layihəyə bu mühitlərə məxsus olan parametrlər təsir göstərirlər. Ətraf mühit faktorlarma coğrafi, ekoloji, sosial, psixoloji, madani, siyasi, iqtisadi, maliyyə, hüquqi, təşkilati, texnoloji və estetik aspektləri misal göstərmək olar. Daxili mühit parametrlərinə isə layihədəki idarəetmə vasitələri, işlər, müqavilələr, iştirakçılar və s. digər elementlər aiddir. Hər bir mühit faktorlan təhlil edilməli və əmsallandınl- malıdır ki, bu faktorlann layihəyə təsir dərəcələri müəyyen- loşdirilsin. Bu faktorlar layihəni dayanıqlıq vəziyyətindən çıxara bilər və müəyyən şəraitlərdə layihənin dağılmasına səbəb ola bilər. Bir neçə il əvvəl yaranmış müəssisələr zaman keçdikcə öz strukturunda müəyyən dəyişikliklər tələb edir. Hər bir dəyişiklik layihə şəklində həyata keçirilir. Beləliklə, hər bir dəyi- 29 şikliyi həyata keçirmək üçün yeni layihə yerinə yetirmək lazım gəlir. Bu səbəbdən həmin müəssisələr yeni layihələrin yaranmasını və tətbiqini tələb edirlər. Bu tələblər nəticəsində layihələr dünyaya göz açırlar. Layihənin başlanma və son müdəttləri olduğu üçün onun “yaşayış dövrü” də mövcuddur. Əgər layihə yerinə yetirilməyə başlanmışdırsa, onda deyirlər ki, layihə “yaşamağa başladı”. Layihənin “yaşayış həyatı” sərbəstdir. Layihə yerinə yetirilərkən onun iştirakçılan bütün qüvvələrini layihənin məqsədinə yönəldirlər. Onlar eyni problemlər daxilində ya- şayu* və fəaliyyət göstərirlər. Böyük müəssisə strukturuna daxil olan hər bir kiçik müəssisə adətən layihə şəklində fəaliyyət gösterir. Layihələrin yerinə yetirildiyi müddətdə müəssisə məhsul istehsal edir və işini normal şəkildə davam etdirir. Layihə də müstəqil olaraq öz işini davam etdirir. Lakin layihə təşkilat tərəfindən kənar qüvvə kimi təsirə məruz qalır. Bu labüd bir prosesdir və layihə məhz bu mühitdə yaşamalıdır. Ona görə də layihələri bu təsirlərdən uzaqlaşdumaq və ya azad etmək olmaz. Layihəyə ətraf mühit kimi təsir edən təşkilatı nəzərdən keçirək: Təşkilatın rəhbərliyi: Layihə qarşısında qoyulan tələbləri və onun əsas məqəsədinin müəyyənləşdirilməsində təşkilatın rəhbəri mühüm rol oynayır. Rəhbər ekspertlərin, mütəxəssislərin rəylərini, təkliflərini nəzərə alaraq aşağıdakı tələbləri əsas götürür: • layihənin nəticəsinə tələb; • layihənin yerinə yetirilməsinə tələb; 30 • layihənin məqsədinə və tələblərinə düzəlişlər metodikası və qaydası. Maliyyə: Müəsssisənin istehsal etdiyi məhsulun maya dəyəri və satış qiymətini nəzərə alaraq layihənin xərcləri müəyyənləşdirilir və düzəlişlər apanlır. Satış: Bazarda rəqabət prinsiplərini nəzərə alaraq layihə qarşısında qoyulan tələblər formalaşır. İstehsal: İstehsal bazar ilə bağlıdır və aşağıdakı tələblər irəli sürülür: • yeni texnologiya və avadanlıqlardan istifadə edilməsi; • dayanmış istehsal sahələrinin işə salınması; • müəyyən texnoloji xətlərin dayandıniması; • bazar münasibətlərinə görə yeni layihə tələblərinin müəyyənləşdirilməsi. Maddi təminat: İstehsal olunmuş məhsulun bazarda rə- qabotədözümlük dərəcəsinə uyğun olaraq layihə material, xammal və qiymət kimi parametrlərin dəyişdirilməsini tələb edir. infrastruktur: Bazar xidmətlərinə görə layihəyə yönəlmiş tələblər müəyyənləşdirir. Bu tələblərə reklamlar, rabitə- telekommunikasiya, informasiya və digər mühəndis işləri aiddir. 31 Ekningiya: Layihənin və ya onun məhsulunun ətraf mühitə olan təsiri və tullantılar ile bağlı olan tələblərdir. Göstərilən ətraf mühit parametrlərinin təhlilinə əsasən layihə rəhbərinin, menencerin və onun komandasının qarşısında aşağıdakı məsələlər durur: • layihə qarşısında qoyulan tələblər çoxluğu; • bütün maraqlı tərəflərin və layihənin iştirakçılannm layihə haqqmda məlumatlandırılması; • layihəyə olan tələblər haqqmda yığılan məlumatlarm həcmi və formasınm müəyyənləşdirilməsi; • mühitin layihəyə təsiretmə dərəcəsi dinamikasınm proqnozlaşdıniması; • tələblərin prioritetlər əsasında müəyyənləşdirilməsi və ierarxik strukturunun qurulması. Layihələrin yerinə yetirildiyi və aid olduğu müəssisənin mühiti layihəyə birbaşa təsir etməsədə, ona dolayısı yolla təsir edir. Layihənin miqyası nə qədər böyük olarsa ona təsir qüvvələrin sayı bir o qədər də çox olar. Beynəlxalq layihələrin və ya xarici ölkələrin iştirakı ilə yerinə yetirilən layihələrdə diqqət mərkəzində olan faktorlan nəzərdən keçirək: ■■ siyasi stabillik - layihənin dövlət tərəfindən dəstəklənməsi - milli təzahür - cinayətkarlıq səviyyəsi - ölkələrin (tərəflərin) ticarət balansı - hərbi ittifaq iştirakçısı 32 Yüklə 2,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|