11
zənginləĢməkdədir. Hal-hazırda onun fondlarlnda 1 600 000
çap kitabı, 150 000 əlyazma əsəri, 8 300 litoqrafiya
(daĢbasma) kitabı, 100 000-dən çox qravüra və xəritə,
300 000 sikkə və medal qorunur. Vatikan kitabxanaları Roma
dövlət qurumlarına tabe deyil, çünki Roma Ģəhərinin
ortasında yerləĢən Vatikan hal-hazırda müstəqil dövlətdir,
rəsmən ―Vatikan Ģəhəri‖ (Citta del Vaticano) adlanır və yalnız
Müqəddəs Taxt-Tac sahibinə, yəni Roma papasına tabedir.
Romada məĢhur olan Kazanatenze kitabxanası
Dominikan rahibləri tərəfindən Santa-Maria Sopra Minerva
monastırı nəzdində yaradılmıĢdır. O, geniĢ oxucu kütləsi
üçün kardinal Cirolamo Kazantanın (1620-1700) əmri ilə
açılmıĢdır. Kitabxana orta əsr əlyazmaları və qədim arxiv
sənədləri ilə zəngindir.
BaĢqa məĢhur orta əsr Roma arxivi Hertsiana
kitabanasıdır. Ancelika kitabxanası XVII əsrdə təsis
edilmiĢdir və hal hazırda onun kolleksiyasında 200 min kitab,
o cümlədən 24 min əlyazma əsəri vardır. Romanın Mərkəzi
Milli Kitabxanası Ġtaliyanın ən zəngin kitabxanalarından
biridir və orada çoxsaylı orta əsr qaynaqları qorunur. Onların
sırasında XVI əsrə aid 25000 çap, 2000 daĢbasma
(litoqrafiya) kitabı, 8000 orta əsr əlyazması, 10000 Ģəkil və
20000 xəritə vardır.
Müasir
Roma
kitabxanalarının
cəlbedici
xüsusiyyətlərindən biri də burada müxtəlif xalqların milli
irsinin mühafizə olunmasıdır. Bu kitabxanalarda nadir
xristian, müsəlman, yəhudi və sair mənbələrə, eləcə də latın,
italyan, köhnə fransız, qədim yunan, ərəb, türk, fars və sair
dillərdə yazılmıĢ qədim əlyazmalara rast gəlmək olar.
Ġtaliyanın ərazisində mövcud olmuĢ orta əsr dövlətlərinin
12
hakimləri, alimlər və hətta iĢ adamları və tacirlər, özləri
xristian
olsalar
da,
baĢqa millətlərin tarixinə və
mədəniyyətinə həmiĢə böyük maraq göstərmiĢ, dünyanın hər
yerindən qiymətli qədim kitabları toplayaraq Romaya,
Florensiyaya, Venesiyaya və baĢqa Ġtaliya Ģəhərlərinə
gətirmiĢlər.
Romanın kitabxanalarında Azərbaycana aid saysız
hesabsız mənbələr, tarixi sənədlər, orta əsr əlyazmaları vardır.
Onların aĢkar edilməsi və araĢdırılması Azərbaycan
mədəniyyətinin və tarixinin daha da dərindən öyrənilməsi
üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.
VATĠKAN KĠTABXANALARI HAQQINDA
Vatikan Arxivləri dünyanın ən zəngin kitab xəzinələri
sırasındadır. Bu arxivlər Müqəddəs Taxt-Tac sahibi, Roma
Papası tərəfindən idarə olunan suveren Vatikan Dövləti
ərazisində yerləĢir. Vatikan kitabxanalarından ən məĢhurları –
Papaların Dəftərxanası olan və yüz illərlə fəaliyyət göstərən
Məxfi Arxivlər və Müqəddəs Roma Katolik Kilsəsinin xüsusi
kitab xəzinəsi olan Vatikan Apostol kitabxanasıdır.
Vatikan Apostol kitabxanası (lat.: Bibliotheca
Apostolica Vaticana) — Vatikanda yerləĢən və çox zəngin
kolleksiyaya malik olan, Ġntibah dövründə təsis edilmiĢ
məĢhur bir kitabxanadır. Baxmayaraq ki Roma Katolik
Kilsəsi kitabları erkən orta əsrlərdən baĢlayaraq toplayırdı,
kitabxananın rəsmi açılıĢı XV əsrdə baĢ verdi və o, Roma
papası XV Nikkolonun adı ilə bağlıdır. Qeyd olunduğu kimi,
hal-hazırda bu möhtəĢəm kitabxananın fondlarlnda 1 600 000
çap kitabı, 150 000 əlyazma əsəri, 8 300 litoqrafiya
13
(daĢbasma) kitabı, 100 000-dən çox qravüra və coğrafi xəritə,
300 000 sikkə və medal qorunur. Kitabxananın nəzdində
Vatikan Kitabxanaçılıq Məktəbi, eləcə də mühüm
əlyazmaların bərpası və sürətlərinin çıxarılması ilə məĢğul
olan Bərpa və Surətçıxarma Laboratoriyası fəaliyyət
göstərir.
Vatikan Məxfi Arxivləri (lat. Archivum Secretum
Apostolicum Vaticanum) — orta əsrlərdən bizim zamanımıza
qədər bir dövrü əhatə edən arxiv materiallarının xəzinəsidir.
Bu arxiv Papanın Ģəxsi arxivi olduğuna və orada iĢləmək üçün
məhdudiyyətlər qoyulduğuna görə ―məxfi‖ adlandırılır. Bu,
olduqca böyük arxivdir. Rəflərin və stellajların ümumi
uzunluğu 85 км. bərabərdir. Əslində, bütün bu sənədlər çox
qədim zamanlardan toplanmaqdadır. Ġlk dəfə rəsmi olaraq,
arxiv 1610 ildə Roma Papası V Pavel tərəfindən təsis
edilmiĢdir.
O,
Məxfi
Arxivləri
Vatikan
Apostol
kitabxanasından ayırmıĢdı. Ġlk dəfə arxivi alimlər üçün Papa
XIII Lev 1881-ci ildə açmıĢdır. O dövrdə yalnız V Pavelin
(1605-1621) dövrünə aid sənədlərdən məxfilik götürmüĢdü.
XI Piy isə 1846-ci ilə qədər olanı sənədlərdən məxfiliyi
götürmüĢdür. Sonralar bir sıra baĢqa sənədlərdən də məxfilik
götürüldü. 2006-ci ildə XI Piyin (1922-1939) dövrünə aid
sənədlər də tədqiqatçıların üzünə açıldı. XX əsrdə xəzinəyə
katolik icmalarının, Apostol Sarayının, Birinci və Ġkinci
Vatikan qurultaylarının (2000-ci il) sənədləri də əlavə
olundu. Arxivdə papaların öz elçiləri və xarici dövlətlərin
rəhbərləri ilə yazıĢmaları saxlanılır.
Arxiv bir neçə hissəyə bölünmüĢdür:
1.
Kuriyanın (Vatikanın baĢ inzibati və məhkəmə orqanı)
toplusu.
Dostları ilə paylaş: |