Azərbaycan mühacirət irsi 1
Azərbaycan mühacirət irsi
Yüklə 2,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycan mühacirət irsi
- Türkiyədə nəşr edilən jurnallar, qəzetlər, kitablar.
- Almaniyada nəşr edilən kitablar.
Azərbaycan mühacirət irsi 8 - Azərbaycanın görkəmli dövlət xadimi M. Ə. Rəsulzadə Azərbaycan mühacirət mətbuatının banisidir və onun yara- dıcısıdır; - İstanbulda nəşr edilən “Azəri Türk”, “Odlu Yurd” jurnal- ları, “Bildiriş” qəzeti bolşevizmə və Azərbaycanın işğalına qar- şı mübarizə məqsədi daşımış, Milli Mərkəzin Siyasi Proqramı əsasında fəaliyyət göstərmişdir; - Avropa ölkələrində - Almaniyada, Polşada XX əsrin 30-cu illərində azərbaycanlı mühacirlər milli nəşriyyat yaratmış, ki- tablar, qəzet və jurnallar nəşr etmişlər. Həmin ölkələrdə çap edil- miş “İstiqlal” qəzeti, “Qurtuluş” jurnalı və “Müsavat Bülleteni” xalqımızın zəngin mədəni-tarixi dəyərlərinin Avropa ictimaiy- yətinə çatdırılmasında ciddi təbliğat kürsüsünə çevrilmişlər; - İkinci Dünya müharibəsinin başlanması ilə Azərbaycan legionerlərinin Almaniyada müxtəlif mətbuat orqanlarını yara- dıb tariximizi, ədəbiyyatımızı, mədəniyyətimizi təbliğ etmələri böyük əhəmiyyətə malikdir; - İkinci Dünya müharibəsindən sonra, “soyuq müharibə” illərində Türkiyədə, Almaniyada “Azərbaycan” (Azərbaycan və rus dillərində), “Mücahid”, “Türk izi”, “Türk yolu” adlı jurnal- lar yaradılmış, çap edilən yazılarda sovet dövlətinin imperiya siyasəti pislənilmiş, Azərbaycanın müstəqil yaşamaq haqqı mü- dafiə olunmuşdur; - Azərbaycanlı mühacirlər ötən əsrin 50-ci illərində fəaliyyətə başlayan “Amerikanın səsi”, “Azadlıq” radiolarında “Azərbaycan” redaksiyaları yaratmış, hazırladıqları verilişlərdə milli müstəqilliyimizə dəstək olmuşlar; - Azərbaycanlı mühacirlər ABŞ dövlətinin yaratdığı “SSRİ- ni Öyrənmə İnstitutu”nda çalışmış, institutun nəşr etdiyi “Dərgi” jurnalında maraqlı yazılarla çıxış etmişlər. Azərbaycan mühacirət irsi 9 Qeyd edək ki, bu sənədləri toplayıb Azərbaycana gətirmək- də bir məqsədimiz də azərbaycanlı mühacirlərin ayrı-ayrı ölkə- lərdəki fəaliyyətini araşdırıb onların Azərbaycan diasporunu formalaşdırmaq cəhdlərini öyrənməkdir. Bu məqsədlə azərbay- canlı mühacirlərin XX əsrin 50-80-ci illərdəki müxtəlif ölkələr- də fəaliyyətləri də ciddi tədqiq edilməlidir. Əlavə edilməlidir ki, Azərbaycan mühacirət irsi müxtəlif araşdırmaların mövzusu olmuşdur. Bu tədqiqatlarda mühacirət mətbuatımızın yaranması, formalaşması, onun yaradıcıları və müəllifləri haqqında qiymətli elmi qənaətlər və nəticələr vardır. Lakin mühacirət irsinin yaranma səbəbləri və milli istiqlal mü- barizəsi ilə sıx əlaqəli tədqiqi öyrənilməmişdir. Digər tərəfdən, bu mövzu Avropa ölkələrinin arxiv materiallarına istinadən də tədqiq edilməyib. Araşdırılan mövzularda əsas tədqiqat obyekti olaraq həmin qəzet və jurnallardakı materiallar, yazılar təhlilə cəlb edilib. Odur ki, mühacirət irsimizin daha çox Türkiyə və Avropa ölkələrinin arxivlərinə və mühacirlərin şəxsi yazış- malarına, sənədlərinə əsaslanıb tədqiq edilməsi son dərəcə va- cibdir. Bu mənada mövcud mənbələri aşağıdakı qruplara bölmək mümkündür: 1) Azərbaycan mühacirət irsi ilə bağlı Türkiyədə nəşr edilən qəzet və jurnallar, kitablar, aparılan tədqiqatlar. 2) Almaniyada nəşr edilən qəzet və jurnallar, kitablar, tədqiqat iş- ləri. 3) Polşada nəşr edilən kitab və məqalələr. 4) Qafqaz xalq- larının mətbuatında, eləcə də “Prometey”, Roçnik Tatarstvo”, “Dərgi” jurnallarında Azərbaycan Milli İstiqlalı ilə bağlı nəşr edilən məqalələr. 5) Türkiyə Respublikası “Cümhuriyyət Ar- xivi”ndəki sənədlər. 6) Polşa Respublikasında “Yeni Aktlar Ar- xivi”ndə və “Foto Sənədlər Arxivi”ndəki sənədlər. Türkiyədə nəşr edilən jurnallar, qəzetlər, kitablar. Tür- kiyədə Azərbaycan mühacirət mətbuatının zəngin nümunələri Azərbaycan mühacirət irsi 10 vardır. Belə ki, “Yeni Qafqaziya”, “Azəri Türk”, “Odlu Yurd”, “Azərbaycan Yurd Bilgisi”, “Azərbaycan”, “Mücahid”, “Türk izi”, “Türk yolu” jurnallarının bütün sayları vardır və tədqiqat üçün əsas mənbədir. Türkiyədə nəşr edilən qəzet və jurnallarda M. B. Məmmədzadənin, Ə. Qaracanın, Ə. Y. Akpinarın müha- cirət mətbuatımızla bağlı dəyərli əsərləri nəşr edilmişdir. Azərbaycana toplayıb gətirdiyimiz kitablar sırasında tanın- mış alman tədqiqatçısı R. Mühlenin “Camali Xaç ilə Qızıl Yıl- dız arasında” adlı 1984-cü ildə Ankarada nəşr edilmiş kitabını xüsusilə qeyd etməliyik. Zəngin arxiv materialları əsasında yazılmış bu kitabda “Prometey” klubu və qafqazlı təmsilçilərlə, onların mətbuatı ilə bağlı çoxlu məlumatlar vardır. Kitabda azərbaycanlı mühacirlərin bolşevizmə qarşı təbliğat istiqamə- tində gördüyü işlər haqqında məlumatlar da az deyil. Bundan əlavə, müəllif Almaniya hökuməti rəhbərliyinə aid çoxlu sənəd- lərlə, tanınmış siyasətçilərə, şəxslərə aid yazışmalarla bağlı da oxucuları bilgiləndirmişdir. Ensiklopedik informasiya verməsi və müxtəlif xalqlara aid mühacirlərin fəaliyyətini əhatə etmə- sinə görə kitab böyük əhəmiyyətə malikdir. Tanınmış tədqiqatçı Səbahəddin Şimşir 1995-ci ildə Anka- rada nəşr olunan “Mehmet Əmin Rəsulzadənin Türkiyədəki hə- yatı, fəaliyyəti və düşüncələri” kitabında “Yeni Qafqaziya”, “Azəri Türk”, “Odlu Yurd” jurnallarındakı məqalələrin ümumi siyahısı verilmiş, M. Ə. Rəsulzadəyə məxsusluğu əsaslandırıl- mışdır. S. Şimşirin sonradan Ankarada çap olunan “Azərbaycanlı- ların Türkiyədə siyasi və kültürəl fəaliyyətləri (1920-1991)” kitabında mühacirət mətbuatımız sistemli olaraq ciddi şəkildə araşdırılmışdır. Almaniyada nəşr edilən kitablar. 1938-ci ildə Berlində M. B. Məmmədzadənin “Milli Azərbaycan hərəkatı” kitabı çap Yüklə 2,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|