Azərbaycan rəHBƏRLİYİNDƏ İXTİlaflar və daxiLİ Sİyasi ÇƏKİŞMƏLƏR



Yüklə 2,8 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/48
tarix06.02.2018
ölçüsü2,8 Kb.
#26544
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   48

məcbur  oldular:  ərzaq  diktaturasının  elan  edilməsi,  silahlı  dəstələrlə  məsələlərin 
həll  edilməsi,  yoxsul  komitələrin  təşkili,  ərzaq  çatışmazlığı,  bəzi  problemlərin 
aradan  qaldırılmaması  və  s.  Artıq  1920-ci  ilin  axırı  üçün  məlum  oldu  ki,  xalq 
təsərrüfatını  bu  cür  yollarla  bərpa  etmək  düzgün  deyil.  Gənc  sovet  hökumətinin 
siyasətində  Rusiyaya  neft  ixracının  tələsik  bərpası  və  istismarı  iqtisadiyyatı  xeyli 
ağırlaşdırmışdı.  Ağır  vəziyyəti  yüngülləşdirmək  üçün  hökumət  1921-ci  ilin 
yazından  Yeni  İqtisadi  Siyasətə  /YİS/  keçmək  haqqında  göstəriş  verir. 
Bolşeviklərin hakimiyyətini gücləndirmək, xalqın aclığının qarşısını almaq, k/t-nın 
inkişafı üçün YİS zəruri islahatlar sistemi idi. 
Sovetləşmənin  ilk  vaxtlarında  partiya  quruculuğunda  olan  çətinlikləri, 
xüsusən milli mənafeləri və yerli şəraiti nəzərə alan və bu xüsusiyyətlərə hörmətlə 
yanaşan  rəhbər  partiya  üzvləri  az  idi.  Yerli  kadrlara  qarşı  inamsızlıq  və 
etimadsızlıq,  onların  rəhbər  vəzifələrə  çəkilməməsi  vəziyyəti  daha  da 
mürəkkəbləşdirirdi. 
Çevrilişdən  əvvəl  əgər  əhalinin  bəzi  hissəsində  bolşeviklərə  ümidlə 
baxanlar var idisə, çevrilişin ilk günlərindən bu ümidlər qırıldı. 
Sənədlərlə diqqətlə tanış olduqda görürük ki, Azərbaycanda sovet-totalitar 
rejimi  öz  ağalığının  təməlini  başlıca  olaraq  3  istiqamətdə  quraraq  inkişaf 
etdirmişdi: 
l.Dövlət quruculuğu və hakimiyyət uğrunda mübarizə; 
2.Ölkə iqtisadiyyatı üzərində totalitar idarə rejimini bərqərar etmək
3.Siyasi  və  ideoloji  iş  sahəsində  bütün  vasitələri  rejimin  əlində 
cəmləşdirmək. 
Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulan kimi hələ 1920-ci ilin fevralında 
yaradılmış AK(b)P ölkədə siyasi rəhbərlik adı altında bütün yuxarıda göstərilən 3 
istiqamətdə rəhbərliyi tamamilə öz əlində cəmləşdirir. Ölkədə hər şey bu partiyaya, 
onun  «demokratik  mərkəziyyət  prinsipləri  əsasında  qurulmuş»  rəhbər  orqanlarına 
tabe  edilir.  Bütün  hakimiyyət  tam  şəkildə  partiyanın  mərkəzi  komitəsindən 
başlayaraq  aşağı  getdikcə  yerli  təşkilatların  əlində  cəmləşdirilir  (93,  21-
22.07.2001). 
Aprel  çevrilişindən  sonra  Azərbaycanda  diktatura  bərqərar  oldu. 
Bolşeviklər  xalqın  adından  çıxış  edərək  yaranmış  dövləti  proletar  diktaturası 
adlandırdılar.  Bu  isə  hakim  bolşevik  partiyasının  hökmranlığına  bir  növ  siyasi 
pərdə idi. 
Danılmaz fakt idi ki, sovet Rusiyası Azərbaycanı işğal etmişdi. Acınacaqlı 
o  idi  ki,  sözdə  «müstəqil»  olan  Azərbaycana  Rusiyanın  bolşevik  hökumətinin 
antiazərbaycan siyasəti, bütün münasibətlərdə iki müstəqil dövlətin deyil, imperiya 
ilə  müstəmləkənin  qarşılıqlı  münasibətləri,  milli  mədəniyyət  və  ənənələrə 
etinasızlıq, yerli dilə nifrət, böyük qardaş rolunu zorla qəbul etdirmək və s. ilə açıq 
göstərmək idi. 


Sözdə  Rusiya  imperiyasının  dağıldığını  elan  edən  bolşeviklər  əslində 
özünün  müstəqilliyini  elan  etmiş  dövləti  keçmiş  sərhədləri  hüdudunda  qoruyub 
saxlamağa  cəhd  göstərirdilər.  Bununla  da  onlar  müstəmləkə  siyasətinin  layiqli 
davamçıları kimi hərəkət etdilər (94,s.7). 
Azərbaycanda sovet hökumətinin ilk günlərindən başlayaraq XI Ordunun 
xüsusi şöbəsi kommunistlərdən başqa bütün mövcud siyasi qüvvələrə, hətta liberal 
əhval-ruhiyyəli  adamlara,  ziyalılara  belə  amansız  divan  tutmağa  başladı.  On 
nəfərdən  çox  azərbaycanlı  general  məhkəməsiz,  istintaqsız  güllələndi  (21,  s.39).   
Azərbaycan  ordusu  XI  Orduya  qarşı  vuruşmamışdı,  əslində  generallar  təqib 
olunmamalı idi. 
Azərbaycanda  təqiblər,  kütləvi  həbslər  və  fərdi  terrorlar  əsasən  XI  Ordu 
və  ona  tabe  olan  təşkilatlar  tərəfindən  törədilirdi.  Ümumiyyətlə,  dövlət 
səviyyəsində  tətbiq  edilən terror siyasəti qorxu  vahiməsini kütləvi  surətdə  şüurda 
möhkəmləndirmək  üçün  əsas  vasitə  idi.  Belə  ki,  inqilabi  tribunal,  FK  (Çeka),  XI   
Ordunun  Xüsusi  Şöbəsi  (Osobı  otdel)  birbaşa  ordu  komandanlığına  və  mərkəzə 
tabe  idi.  Ona  görə  də  bu  təşkilatların  fəaliyyətinə  Azərbaycan  hökuməti  demək  
olar ki,  hakimiyyətinin ilk  aylarında  nəzarət edə  bilmirdi.  1920-ci  il mayın 16-da 
Bakıya gələn və Azərbaycanda İnqilab Komitəsinin sədri kimi fəaliyyətə başlayan 
Nəriman  Nərimanov  vəziyyətin  onun  düşündüyündən  də  çətin  olduğunu  başa 
düşdü.  O,  işlə  tanış  olduqdan  sonra  Azərbaycan  İnqilab  Komitəsinin  razılığı 
olmadan güllələnməni qadağan etmişdi. 
1920-ci ilin aprelin 28-dən 1921-ci ilin avqustuna qədər Azərbaycanda 48 
min adam qırmızı terrorun qurbanı olmuşdur (48, N3, 1990, s.19). 
Bütün  bu  faciə  və  dəhşətlər  sosializmin  mahiyyətindən  irəli  gəlir,  yoxsa 
bunun digər səbəbləri var idi? 
Suala  cavab  aprel  çevrilişindən  sonra  respublika  Xalq  Təsərrüfatı 
Şurasının  sədri  N.  Solovyovun  Leninə  göndərdiyi  «Çevrilişdən  sonrakı  3  ay 
müddətində  bizim  Azərbaycanda  siyasətimiz»  adlı  hesabat  qeydində  açıq  surətdə 
verilir.  N.  Solovyov  yazırdı  ki,  çevrilişə  qədər  hətta  azərbaycanlı  ziyalılar 
içərisində də sovet hakimiyyətinə rəğbət bəsləyənlər var idi. 
Məlumdur ki, Azərbaycan hökuməti azərbaycanlılardan təşkil edilmişdir. 
Heç  kimə  sirr  deyildir  ki,  Azərbaycan  hökumətinin  üzərində  də  bir  hakimiyyət 
mövcuddur.  O,  Azərbaycan  KP-nin  hakimiyyətidir.  Partiya  rəhbərliyi  isə  əsasən 
erməni  və  gürcülərin  əlindədir.  Bunlar  isə  sanki  Azərbaycanı  başsız  qoymaq 
fikrinə düşmüşlər. Ziyalılar soldan-sağa, sağdan-sola güllələnir. Küçələrdən kütləvi 
surətdə  həbs  edilən  müsəlmanlara  qarşı  ermənilərin  istehzalı  gülüşləri 
müsavatçıların əvvəlcədən  söylədikləri belə  bir fikri təsdiqləyir ki,  Azərbaycanda 
sovet hakimiyyətinin qurulması ümümmilli fəlakətdir (8, s.21). 
Azərbaycan  Xalq  Cümhuriyyəti  dövründə  dərc  edilən  bitərəf  və  siyasi 
partiya qəzetlərinin əksəriyyəti bağlandı. Rəsmi dövlət orqanı  «Azərbaycan»ın da 
nəşri dayandırıldı, onun yerinə «Kommunist» qəzeti dərc olunmağa başladı. 


Yüklə 2,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   48




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə