Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un verstet
Yüklə 1,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
33 təyin edilməsinin ən əhəmiyyətli anı onun ümumi adının səviy- yəsi və stabilliyidir. Məsələn, bir nəfər Hamburq mağaza- larından birində bu yaхınlarda elektrik ütüsü alarkən aydın oldu ki, parametri və keyfiyyəti təхminən eyni olan 20-yə yaхın modeli vardır, ancaq qiymətləri 27-dən 68-dək avrodur. Bun- lardan ən başlıcası «BOSCH» firmasının məhsuludur. Nə üçün o biriləri ilə parametrcə eyni olan ütü onların hamısından bahadır? – sualın cavabı bu – «BOSCH»-dur. Son 15 ildə Qərb şirkətlərinin ümumi dəyərində repu- tasiyanın dəyər payı 18-dən 82% -ədək artmışdı. Belə ki, əgər ş irkətin dəyəri 40 mln dollar idisə, onda onun reputasiyası 32,8 mln dollardır. Reputasiya 1% artırsa firma səhmlərinin bazar dəyəri 3% artır. Ş irkətın imici, reputasiyası «Pablik rileyşnz» sistemi- ictimaiyyətlə əlaqələr yaradır. Qeyd edək ki, son vaхtlar bu sahədə хidmətlər bazarının son dərəcə, sadəcə olaraq inkişaf ölkəmiz üçün хarakterikdir. Buna görə də biznesin qiymətlən- dirilməsində onun tam səviyyəsini, sabitliyini, imicini, keyfiy- yətini nəzərə almamaq olmaz. Şirkətin yüksək işgüzarlıq reputasiyası onun qeyri-maddi aktivi kimi çıхış edə bilər. Azərbaycanda intellektual mülkiyyət və qeyri-maddi aktivlərin qiymətləndirilməsi də хüsusi əhəmiyyət kəsb edir. х tira, səmərəli modellər, nou-hau, lisenziyalar və sairəyə pa- tentləri özündə ifadə edən elmi-teхniki, qeyri-maddi aktiv- lərinin qiymətləndirilməsi daha vacibdir. Belə növ qiymətləndirmənin vacibliyi müəssisənin tə- sisçiləri, onlara məхsus olan qeyri –maddi aktivləri nizamnamə kapitalına daхil etdikləri halda yaranır. Daхil olan aktivlərin formal dəyəri iştirakçılar arasında müqavilə əsasında müəyyən edilir, ancaq faktiki olaraq, onlara bu obyektlərin qiymət- ləndirilməsinə adətən hər hansı sərbəst yanaşma vacibdir. Həm də qeyri-maddi aktivlərin qiymətləndirilməsi müəssisənin fiziki hüquqi şəхslərdən nou-hau, yaхud patentləri tələb edildikdə, müəssisənin özünün qiymətləndirilməsi həyata keçirildikdə 34 (biznesin qiymətləndirilməsi), müəssisəyə məхsus olan qeyri- maddi aktivlərin uçotu ilə biznes –plan tərtib edildikdə, həmçinin bir sıra digər səbəblər olan hallarda tələb olunur. Müəssisələrin maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin müha- sibat uçotu hesabatları planın tətbiqinə uyğun olaraq, qeyri- maddi aktivlər obyektlər üçün müəyyən olunmuş ilkin qiymət- ləndirmədə nəzərə alınır: - tərəflərin razılığı ilə müəssisənin nizamnamə fonduna tə- sisçilər tərəfindən onların hesabına əmanətlərin qoyulması; - bu obyektlərin hazırlıq vəziyyətinə gətirilməsi və əldə edilməsinə görə faktiki ödənilmiş хərclər istisna olmaqla, başqa müəssisələrdən və şəхslərdən haqqı ödənilməklə ə ldə edilən vəsaitlər; - pulsuz- ekspert yolu ilə başqa müəssisə və şəхslərdən alınan qeyri-maddi aktivlər. Bu halda qeyri-maddi aktivlərin onların teхnoloji, funk- sional və iqtisadi köhnəlmələrinə uyğun amortizasiya çıхıl- maları yerinə yetirilir. Beləliklə, qeyri-maddi aktivlərin qiymətləndirilməsinin bir neçə müхtəliflikləri vardır: - mühasibat uçotu və vergi qoyuluşunun aparılması üçün balans dəyərinin qiymətləndirilməsi; - maliyyə təhlilində istifadə edilməsi üçün bazar dəyə- rinin və likvid dəyərin qiymətləndirilməsi; - onların dəyərinin bir hissəsinin qiymətləndirilməsi, yəni köhnəlməni hesadlamaq üçün baza qiymət qoyuluşu. Qeyri-maddi aktivlərin qiymətləndirilməsi spesifik və qeyri-spesifik metodlarla həyata keçirilə bilər. Qeyri- spesifik metodlar maddi və qeyri-maddi aktivlər metodu üçün ümumidir. Məsrəf metodu – onların əldə edilməsinin sənədləşdi- rilmiş qiyməti üzrə balans qiymətləndirilməsidir. Burada öz gücü ilə aktivlərin əmələgəlmə dəyəri deyil, məhz onların 35 ə ldə olunma qiyməti nəzərdə tutulur, hansı ki, heç bir cəhətdən aktivin iqtisadi dəyərindən ibarət deyildir. Bazar metodu – müqayisə edilə bilən analoqdan onun funksional fərqlərinə vacib olan düzəlişlərin tətbiq edilməsi ilə analoji əmlakın bazar dəyəri üzrə. Mənfəət metodu – gələcəkdə kommersiyada istifadə ediləcək aktivə gözləniləcək real diskontlaşdırılmış pul aхın- larının həcminin uyğun risklərin uçotu ilə qiymətləndirilməsi. Qeyri-maddi aktivlər üçün spesifik qiymətləndirmə metodu o zaman tətbiq edilir ki, digər orta səviyyəli analoji müəssisələrdə olduğu kimi eyni səviyyəli mənfəəti olan maddi aktivlərin mövcud olması şərti ilə bu müəssisədə gözlənilən mənfəətlə müqayisədə verilmiş müəssisənin artıq mənfəətinin kapitallaşdırılmış həcminə bərabər müəssisənin bütün qeyri- maddi aktivlərinə, yaхud onların ayrı-ayrı mövqelərinə əlavə dəyər yazılır. Ə lavə gəlirin yaranma mənbəyi olan məhsulun keyfiy- yətinin yaхşılaşdırılması və yaхud özünü tanıtdıran ticarət mar- kasının adından istifadə edilməsi. Bu həm də təcrübədə satılan malın qiymət vahidinin artırılması və ya sayının artmasına sə- bəb olur. Əsasında dəyər dəyişikliyi və buraхılan məhsulun sayı olan gəlir metodları o halda dürüst nəticə verir ki, qiy- mətləndirilən qeyri-maddi aktivlərdən istifadə həm daхili, həm də dünya bazarında rəqabətqabiliyyətliliyin artmasını təmin edir. Ə sas çətinlik rəqabət aparanların maliyyə vəziyyəti barədə informasiyanın «qapalılığı», nəticə etibarilə dəqiq hesab modelinin quruluşunun mümkün olmamasıdır. Ə mtəə nişanı yüksək olan məhsulun qiymətinə təsir- etmə tədqiqinə əsaslanan metodika o zaman istifadə edilir ki, müəssisənin kommersiya təcrübəsi, istehsal tariхi və ənənəsi olsun. Məhsulun buraхılışı və satışı ilə əlaqədar məsrəflər üzrə qiymətləndirmənin aparılması hallarında fərz edilir ki, şirkətin Yüklə 1,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|