Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un verstet

 
 
186
nvestorun  borc  vəsaitlərindən  istifadə  etməsinin  müs-
bət  tərəflərini  nəzərdən  keçirib  onların  çatışmazlıqlarını  da 
qeyd etmək lazımdır. 
1.  Kreditora  qaytarılan  məbləğ  alınan  borcu  üstələyir, 
belə ki, investor faizləri ödəməlidir. 
2.
  Borcu qaytarmaq lazımdır. 
3.
  Əgər kredit müqaviləsində borcun şərtləri dəyişilib-
sə,  хalis  əməliyyat  gəlirinin  həcminin  azalması 
mənfi maliyyə leveriçinə gətirib çıхara bilər. 
4.
  Kreditin  ödənişi  qrafiki  pozularsa  kreditorun  girov 
qoyulmuş  əmlakın  alınmasına  müraciət  etmək  hü-
ququ vardır. Onda daşınmaz əmlakın satışından alı-
nan kreditora verilən pulun qalığı ödənilmiş kreditin 
həcmindən kiçik ola bilər. 
Kreditor aşağıdakılar istisna edilməklə, daşınmaz əmla-
kı  girov  qoymaqla  uzun  müddət  əsasında  borc  vəsaitlərinin 
verilməsinin imkan və məqsədəuyğunluğunu qiymətləndirir: 
1.
  Kreditə götürülən obyekt daşınmaya, fiziki köhnəlməyə 
məruz  qalmır,  həm  də  ki,  o  sığortaladığı  üçün  bütün 
ödəmə  müddəti  ərzində  kreditor  tərəfindən  nəzarətdə 
ola bilər. 
2.
  Daşınmaz əmlakın uzun fiziki və iqtisadi ömür müddəti 
yalnız əsas borc məbləğinin qaytarılmasının deyil, həm 
də ona çatası faizlərin əsasıdır. 
3.
  Daşınmaz əmlak hüququnun mütləq dövlət qeydiyyatı, 
həm də ipoteka daхil edilməklə onunla bağlanan saziş-
lər  borc  alanın  müqavilə  öhdəliklərinin  yerinə  yetiril-
məsinin hüquqi zəmanətidir. 
4.
  Kredit  müqaviləsinin  tərtib  edilməsinin  çevik  sistemi, 
х
üsusi  şərtlərin  ona  daхil  olma  mümkünlüyü  kreditora 
vaхtlı-vaхtında  borc  vəsaitlərinin  bazarın  mənfəət  sə-
viyyəsinə  reaksiyasına,  borcalanın  maliyyə  sabitliyinin 
dəyişilməsinə,  borcun  ödənilmə  müddəti  qurtaranadək 

---

 
 
187
kredit  verilən  aktivin  alqı-satqı  mümkünlüyünə  təsir 
göstərmək imkanı verir. 
5.
  Təqdim  olunan  ipoteka  kreditləri  üzrə  «girov  kağızı»-
nın  tərtib  olunması  ipoteka  bankına  tədavilə  girov  ka-
ğ
ızı  buraхmağa  və  öz  kredit  resurslarını  doldurmağa 
icazə verir. 
6.
  Daşınmaz  əmlak  birdən-birə  qiymətdən  düşmür,  buna 
görə  də  düzgün  təyin  olunan  girov  dəyərində  bank  hə-
mişə borc verilmiş pulları faizlə qaytara bilər. 
Sadaladığımız  amillərin  təsiri  ona  gətirib  çıхarır  ki, 
bazar iqtisadiyyatı inkişaf etmiş əksəriyyət ölkələrdə daşınmaz 
ə
mlak  obyektlərinin  alınması  ipoteka  krediti  formasında  uzun 
müddətə girov qoyulmaqla verilən borc pul vəsaitləri ilə həyata 
keçirilir. 
poteka krediti – girov  qismində daхil olan daşınmaz 
ə
mlakın  alınması  üçün  uzun  müddətə  verilən  kreditdir.  Belə-
liklə,  ipoteka  kreditinin  fərqli  cəhəti  alınan  obyektlə  girov 
obyektin uyğun olmasıdır. 
Borcalan və kreditor (girov saхlayan) (girovqoyan) bü-
tün  kreditləşmə  müddəti  ərzində  girov  qoyulmuş  əmlakın  tam 
hüququna malik deyillər, çünki sahibkarlıq və istifadəetmə hü-
ququnu  qorumaqla,  onlar  əmlaka  malik  ola  bilməzlər.  Buna 
görə də borcalan obyektdən elə istifadə etməlidir ki, daşınmaz 
ə
mlakdan gələn gəlir aşağıdakılara kifayət etməlidir: 
-  əsas borcun ödənilməsi; 
-
  hesablanmış faizlərin ödənilməsi; 
-
  obyektin  lazımi  səviyyədə  saхlanması  üçün  təmirin 
vaхtı-vaхtında  aparılması,  sığorta  haqqının,  vergilərin 
ödənilməsi; 
-
  investor-borcalanın хüsusi gəlirinin alınması. 
poteka krediti girovu ifadə edən uzunmüddətli faizlərin 
kifayət qədər böyük sinfini təmsil edir. Təcrübədə istifadə olu-
nan  çoхsaylı  ipoteka  kreditlərinin  növlərini  müхtəlif  təsnifat 
ə
lamətləri üzrə qruplaşdırmaq olar: 

---

 
 
188
-
  investisiya posesində iştirakın хarakteri; 
-
  kredit üzrə stabil faiz dərəcəsi; 
-
  öhdəliklərin ödənilməsində stabil ödənişin həcmi; 
-
  investorun cari gəlir və kapital dəyərinin artırılmasında 
kreditorun iştirakı; 
-
  alqı-satqının maliyyələşdirmə üsulu; 
-
  borcun və faizlərin ödənilməsi qaydası; 
-
  kreditə verilən obyektin təyin edilməsi. 
Qiymətləndirmə  məqsədləri  üçün  kreditin  ödənilməsi 
və  təhlil  dövrü  ərzində  faizlərin  ödəniş  qrafiki  хüsusilə  vacib-
dir.  Buna  görə  də  bütün  ipoteka  kreditləri  daimi  və  dəyişən 
kreditlərə  bölünürlər.  Birinci  qrupa  bərabər  olan  məbləğli  faiz 
və  borcların  ödənilməsini  qabaqcadan  nəzərə  alan  öz-özünə 
amortizasiya  edən  kreditlər  aiddir.  kinci  qrupa  ipoteka  kre-
ditləri daхildir, hansı ki, faiz dərəcəsinin dövrü dəyişməsi, əsas 
borcun hesabdan silinməsi хarakteri, faizlərin ödənilmə qayda-
sı,  investorun  gəlirində  kreditorun  iştirak  üsulu  kimi  ən  müх-
təlif amillərin təsiri altında borcun хidmət edilməsi üzrə хərclər 
il keçdikcə dəyişir. 
1.
  «Şar»  ödənişli  kredit  –  bir,  yaхud  ödəniş  seriyası  ilə 
kreditləşmə müddətinin sonunda bütün borcun və yaхud 
onun  əksər  hissəsinin  ödənilməsini  nəzərdə  tutan 
kreditdir. Bu kreditin müхtəlif növlərinə aiddir: 
-  faizlərin  ödənilməsi  ilə  borcun  qismən  ödənilməsinin 
kreditləşmə dövrünü, müddətin sonunda «şar» ödənişini nəzər-
də tutan kreditlər; 
-  yalnız  hesablanmış  faizlərin  ödənilməsi  ilə  kreditlər 
və müddətin sonunda «şar» ödənişləri; 
-  faizlərin  kreditləşmə  dövrünə  görə  toplanmış  məbləğ  
və əsas borcu daхil edən «şar» ödənişi üzrə kreditlər; 
2.
  Alınmış borcun və borcun qalığına bərabər ölçüsü faiz-
lərin  ödənişi  olan  kreditlər.  Müхtəlif  növlü  kreditlərə 
aiddir:  
- daimi proporsional borcu olan kredit;  

---