Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet

 

 

Koks  yanacağı  ilə  alınmış  tökmə  çuqunlar  LKI,  LK2  s.  kimi  marklanır.  LKI-də 

silisiumun miqdarı 3,2-3,60%-dir. 

Ə

ritmə  posası,  əsasən,  tikinti  materialı  kimi  istifadə  olunur.  Ondan  sement, 

beton, əlaqəyaradıcı məhsullar, divar hörgüsü üçün lövhələr, kərpic, istilik və s. səs 

izolyasiya materiallarının hazırlanmasında istifadı edilir. 

Beləliklə  çuqunəritmə  texnoloji  proseslərinin  böyük  əksəriyyəti  müxtəlif 

səbəblərdən aşağı qapalılıq dərəcəsi və vahid məhsula görə tullantıların kifayət qədər 

yüksəkliyilə səciyyələnir. Bu zaman əmələ gələn çirkləndirici maddələr öz təbiətinə 

görə fövqəladə dərəcədə müxtəlifdir ki, bu da onların müxtəlif növlüyü, ətraf mühitin 

bütün  komponentlərinin  öz  aralarında  maddə  və  enerji  seli  ilə  əlaqədar  olmaları  ilə 

müəyyən  olunur.  Bunlar  isə  proseslərin  dövrülüyünü  təmin  edir  ki,  bu  da 

çirkləndiricilərin yayılmasına səbəb olur. 

Çirkləndirici  maddələr  öncə  atmosferə,  suya,  torpağa  atılır  ki,  yayılma 

proseslərinin nəticəsində də təbiət sistemlərinin bütün üzvlərinə səpələnir. Ona görə 

də,  onların  təsirindən  yaranan  effektlər  iki  qrupa  bölünür.  Birinci  qrupa  texnogen 

atqılar  nəticəsində  biosenozda  baş  verənlər,  ikinci  qrupa  isə  daşınmalar  prosesində 

yaranan təsirlər aid edilir.  kinci effektlər daha əsas hesab olunur. 

Bu  hallar  çuqunəritmə  texnoloji  proseslərinin  ekoloji  cəhətlərini  və  ətraf 

mühitə daxil olan çirkləndiricilərin xarakterik əlamətlərinin analizini tələb edir. 

Şə

k. 1.1-də çuqun əridilməsi üçün istifadə edilən elektroqövs sobasının sxemi 

verilmişdir.  Əritmədən  qabaq  elektroqövs  sobasını  içəri  tərəfdən  hörürlər.  Tavanı 

ülgü üzrə dinas kərpiclə hörür, sonra isə tərkibi 52% kvars qumu, 26% odadavamlı 

gil və 22% sudan ibarət qarışıqla suvayırlar. 

Sobanın  döşəməsi  və  yamacı  dinas  kərpiclə  hörülür.  Bu  zaman  sobanın 

hörgüsü  və  örtüyü  arasında  50-60  mm  ara  saxlanılır  ki,  həmin  ara  dinas  kərpicin 

ovuntusu ilə doldurulur. Soba bölgüsü quru halda yerinə yetirilir. 

---

 

Doldurmadan  əvv

qurudur,  sonra  isə  döş

yağlayır,  yamacları  doldururlar.  Sobanın  yamacları  doldurulduqdan  sonra  tavan 

örtülür və  3-4 saat  müdd

yanmanı gücləndirirlər.

Ş

1-

  hörgü; 2-nov; 3

tutqacı; 9-elektrod; 10

 

Tökmə istehsalında öz

geniş  yayılanı  özəksiz  induksiya  sobalarıdır.  Çuqunun  qızdırılması  üçün  öz

induksiya kanal sobalarından istifad

sökülən  induktora  malik  induksiya  sobalardından  vaqranka  il

proseslərdə istifadə edilir.

Şə

k.  1.2-də  tutumu  6  t  olan  induksiya  sobasının  sxemi  göst

nduktoru  çoxsarğılı  birqat  silindrik  spiral 

hazırlayırlar. Qidalandırıcı g

 

vvəl  döşəmənin  kərpic  hörgüsünü  3-5  saat  müdd

döşəmə  laylarının  yaxşı  birləşməsi  üçün  hörgünü  maye 

layır,  yamacları  doldururlar.  Sobanın  yamacları  doldurulduqdan  sonra  tavan 

4 saat  müddətində qurudulur.  Sonra  koks  atır,  sıxılmı

r. 

Şə

kil 1.1. Çuqun əridilən elektroqövs sobası:

nov; 3-metallik şixtə; 4-örtük; 5-divar; 6-tavan; 7

elektrod; 10-işçi pəncərə; 11-sobanı əyən mexanizm; 

istehsalında özəkli və özəksiz induksiya sobalarından istifad

ksiz  induksiya  sobalarıdır.  Çuqunun  qızdırılması  üçün  öz

induksiya kanal sobalarından istifadə olunur. Tutumu 40, 60 t v

n  induktora  malik  induksiya  sobalardından  vaqranka  il

edilir. 

tutumu  6  t  olan  induksiya  sobasının  sxemi  göst

ılı  birqat  silindrik  spiral  şəklində  su  ilə 

hazırlayırlar. Qidalandırıcı gərginlik induktorun sonluğuna verilir. 

5  saat  müddətində  qazla 

si  üçün  hörgünü  maye  şüşə  ilə 

layır,  yamacları  doldururlar.  Sobanın  yamacları  doldurulduqdan  sonra  tavan 

ra  koks  atır,  sıxılmış  hava  üfürməklə 

 

n elektroqövs sobası: 

tavan; 7-kabel; 8-elektrod 

n mexanizm; 12-döşəmə 

ksiz induksiya sobalarından istifadə edilir. Ən 

ksiz  induksiya  sobalarıdır.  Çuqunun  qızdırılması  üçün  özəkli 

olunur. Tutumu 40, 60 t və daha çox olan, üç 

n  induktora  malik  induksiya  sobalardından  vaqranka  ilə  birlikdə  dupleks  – 

tutumu  6  t  olan  induksiya  sobasının  sxemi  göstərilmişdir. 

  soyudulan  mis  borudan 

una verilir.  

---

 

Belə  sobalar  çuqun,  polad  v

tətbiq  olunur.  Tərkibind

ə

ridilməsində yüksəktez

1-

  induktor; 2

 

Sobanın  əritməy

adətən turş xassəlidir. Hörgü 

%:48  (həcmə  görə)  kvars  qumu  (t

Fe

2

O

3

,  dənələrinin  ölçüsü  5

(dənələrinin ölçüsü 1,55 mm

nduksiya kanal sobası (

qapalı əridici kanallardan ibar

 

sobalar  çuqun,  polad  və  əlvan  metal  ərintilərinin 

rkibində  cuzi  miqdarda  qazlar  və  zərərli  qatı

ktezlikli vakuum sobaları daha geniş yayılmı

Şə

kil 1.2 Putalı induksiya sobası:

induktor; 2- puta; 3- sobanı döndərən mexanizm; 4

yə  hazırlanması.  Sobanın  hörgüsü  suvanan  (doldurulan)  v

lidir. Hörgü suvağında ilkin materialların miqdarı a

)  kvars  qumu  (tərkibində  95%  SiO

2

,  minimal  miqdarda  Al

rinin  ölçüsü  5-15  mm  olan),  50  KP-3  markalı  üyüdülmü

rinin ölçüsü 1,55 mm-dən kiçik) və 1,8 bor turşusu. 

nduksiya kanal sobası (şək. 1.3) iki hissədən – metalyığ

ridici kanallardan ibarətdir. 

rinin  əridilməsində  geniş 

rli  qatışıqlar  olan  poladların 

 yayılmışdır. 

 

Putalı induksiya sobası: 

n mexanizm; 4- çalov; 5- qapaq 

hazırlanması.  Sobanın  hörgüsü  suvanan  (doldurulan)  və 

ında ilkin materialların miqdarı aşağıdakı kimidir, 

,  minimal  miqdarda  Al

2

O

3

, 

3  markalı  üyüdülmüş  kvars 

metalyığan vannadan və metalı 

---