Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 213,58 Kb. Pdf görüntüsü
|
Barabanvari soba iki divarlı (7) silindrd üzərində fırlanır. Baraban ikisür köməkliyi ilə döndərilir. tökülməsi üçün sifon (8) hazırlanmı düşmədən tamamilə qoruyur
Şə
Barabanvari soba iki divarlı (7) silindrdən (2) ibarətdir. Soba diyirc fırlanır. Baraban ikisürətli asinxron mühərriklə (4) z rilir. ntiqal əyləcə malikdir. Divarın hörgüsünd si üçün sifon (8) hazırlanmışdır. Sifon, demək olar ki, sobanın vannasını posa qoruyur [ 9 ].
tdir. Soba diyircəklər (1) (4) zəncir ötürməsinin (3) malikdir. Divarın hörgüsündə metalın k olar ki, sobanın vannasını posa
Çuqunəritmə texnoloji proseslərində ətraf mühitin çirklənməsi
Metallurgiya sənayesi atqılarının atmosferdəki miqdarı kifayət qədər çoxdur (cədvəl 1.2). Bu çirkləndiricilərin təbiəti və qatılığı həmin müəssisələrin yerləşdiyi ə razidə xeyli miqdarda böhran vəziyyəti yaradır. Kimyəvi elementlərin 74-ü təmiz halda və ya birləşmələr şəklində ətraf mühit üçün təhlükə yaradır. Qurğuşun, civə, nikel, sürmə, arsen, selen və s. məhvedici təsir göstərir ki, bu da təbiət sistemlərinin deqradasiyasına səbəb olur[ 10 ]. Kükürd bütün bitki və heyvanların normal həyat fəaliyyəti üçün lazımdır. O, maddələrin biogen dövriyyəsində iştirak edərək özünəməxsus biokimyəvi tsikl yaradır. Çirklənməmiş rayonlarda havanın tərkibində 6∙10 -3 mq/m
3 kükürd anhidridi olur. Bu çirkləndiricinin biogen dövriyyədə iştirakı nisbətən aşağı olub, cəmi dörd gün təşkil edir. Buna səbəb onun yer səthində adsorbsiya olunması və atmosferdə qarşılıqlı təsirə məruz qalmasıdır. Kükürd anhidrinin atmosfer havasında daim iştirak etməsinə baxmayaraq, onun miqdarının artması təbiət sistemlərinə mənfi təsir göstərir. Beləki, atmosfer havasında kükürd anhidridinin qatılığının artması torpağa, suya və bütün canlılara zəhərləyici təsir edir. Rəngsiz, kəskin iyli bu qaz insan və heyvanın tənəffüs orqanlarına təsir edir, bitkilər üçün təhlükə yaradır. Onun miqdarı 0,4 mq/m 3 -dən yüksək olduqda iynəyarpaqlı ağaclar, 0,02 mq/m 3 -dən yüksək olduqda isə bitkilər məhv olurlar. Kükürd anhidridi ekosistemə xroniki təsir göstərərək, turş atmosfer yağıntılarının düşməsinə səbəb olur. Cədvəl 1.2
Sənaye sahəsi Atqıların miqdarı stilikenergetika 27,0 Metallurgiya: əlvan və qara 10,5 və 24,0
Neft kimyası 15,0 Avtomobil kimyası 13,0 Tikinti materialları sənayesi 9,0 Kimya sənayesi 1,5
florun qazvari birləşmələri (SiF 4 , H 2 SiF
6 ) yüksək zəhərliliyi və ekosistemə spesifik təsirilə fərqlənir. Florun zəhərliliyi onun qazvari birləşmələrinin bilavasitə yer qabığının bitki örtüyünə təsirilə əlaqədardır. Zəhərli qazlara aid edilən kükürd və xlordan fərqli olaraq, flor bitkilər üçün zəruri olan element deyil. Ona görə də, bitkiləri qəfəslərində onun detoksikasiyası (zəhərlənməsi) baş vermir və yığılan zəhər rolunda iştirak edir. Flor eyni zamanda insanların və heyvanların normal həyat fəaliyyəti üçün lazımlı elementdir. Lakin ona tələbat məhduddur. Florun orqanizmdə miqdarının artması flüorozanın inkişafına səbəb olur. Flor tərkibli çirkləndiricilərə aerozol hissəcikləri də aiddir. Onlar bitkiləri çirkləndirərək, eyni zamanda trofik zəncirində flor axınını artırır ki, bu da təbiət biosenrozlarında və aqrosistemdə arzuolunmaz effektlər yaradır. Xlor və xlorlu hidrogen atmosfer havasında kifayət qədər geniş yayılmış çirkləndiricilərdir. Xlor da kükürd kimi biosferdə geniş yayılmışdır. O, bitkilərin qida maddələrinə aid edilir. Ona olan tələbat mikroelementlərə olan tələbat kimidir. Bu, xloridlərin havadakı təbii miqdarına və çöküntülərin hesabına ödənilir. Öz fiziki-kimyəvi xassələrinə əsasən Cl 2 və HCl buxarları yerin səthinə tez çökür. Bununla əlaqədar olaraq onların bitkilərə təsiri yalnız atqı mənbələrinin yaxınlığında olur. Qazvari çirkləndiricilərin bitkilərə təsiri əsasən ekosistemə təsirlə müəyyənləşir.
Bitkiləri müxtəlif qazların təsirlərinə qarşı davamlığa görə ayrı-ayrı qruplara bölürlər: çox həssas, həssas və dözümlü. Eyni zamanda təsir effekti işıqlanma, temperatur, rütubət, torpağın xassələri, bitkilərin inkişaf mərhələsi, yarpaqların yaşı və s. amillərlə təyin olunur. Qazların bitkilərə məhvedici təsiri onların məhdudlaş- dırılmış fizioloji aktivlik dövründə (gecə, qış) azala, yüksək rütubət və zərərli mad- dələr hesabına isə yüksələ bilər. Tozun xroniki düşməsi torpağın strukturunda dəyişmələrə səbəb olur və nəticədə məhsuldarlıq azalır. Ümumiyyətlə, metallurgiyada zərərsiz toz yoxdur. Atmosferə atılan tozların tərkibində kadmium, nikel, sink, mis, flor, arsen, qurğuşun, alüminium və s. kimi qatışıqlar olur ki, bu da olduqca təhlükəli vəziyyət yaradır. Bu elementlərin torpaqda yaşayan orqanizmlərə təsiri onların sayının azalmasına, torpağın strukturunun dəyişməsinə, məhsuldarlığın enməsinə və eroziyasına səbəb olur. Çirkləndiricilərin atmosferdə yayılması prosesi olduqca mürəkkəbdir və müxtəlif amillərdən asılıdır. Bu amillərə çirkləndiricilərin təbiəti, atqıların kəmiyyət və keyfiyyət xarakteristikaları, temperatur, axın sürəti, havanın temperaturu, yerin relyefi və s. daxildir[ 11 ]. Çirkləndiricilərin (SO 2 , HCl, Cl 2 , HF) ilkin effekti başlıca olaraq bitki örtüyü ilə əlaqədardır və əvvlcə onların məhsuldarlığının azalması, sonra isə tamam məhvilə müşayiət edilir. ynəyarpaqlı ağaclar isə xüsusi həssaslıqları ilə seçilir. Havada SO 2 -
3 həddində olduqda iynəyarpaqlıların 20%-i məhv olur. Qazvari çirkləndiricilərin kəskin təsirindən həm bitki örtüyü, həm də xeyli ərazidə bütün biosenoz məhv olur. Çuqunəritmə müəssisələrinin ətrafında bu xüsusilə müşahidə edilir. Əgər sutkada 6000 t SO 2 atmosferə atılarsa, onda mənbədən 30 km-dək məsafəyədək bütün bitki örtüyü məhv olar. Kükürd qazının havadakı orta illik miqdarı 0,02; 0,08; 0,16 mq/m
3 olduqda meşə örtüyünün itkisi uyğun olaraq 2,2; 21,7; 35,0% təşkil edir. SO 2 -
Yüklə 213,58 Kb. Dostları ilə paylaş:
|