Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet



Yüklə 213,58 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/7
tarix02.03.2018
ölçüsü213,58 Kb.
#29085
1   2   3   4   5   6   7

 

 

mq/m



3

  təşkil  edir.  Bitkilər  üçün  bəzi  maddələrin  BQH-ı  aşağıdakı  kimidir,  mq/m

3



0,02 SO



2

; 0,05 NO

X

; 0,025 Cl



2

; 0,05 NH

3

; 0,02H


2

S. 


Atmosferin aerozollarla çirklənməsi bitkilərin məhsuldarlığının azalmasına və 

keyfiyyətlərinin  itməsinə  səbəb  olur.  Aerozollar,  canlı  orqanizmlərin  də  məhvinə 

səbəb  olur.  Atmosfer  havası  qazlar  və  aerozollarla  kombinə  edilmiş  şəkildə 

çirkləndiyindən, biosenozlara və aqrosistemə daha zərərli təsir göstərir. 



Hidrosferin  çirklənməsi.  Çuqunəritmədə  su  geniş  şəkildə  istifadə 

olunduğundan,  bu  sənaye  hidrosferin,  o  cümlədən  şirin  su  hövzələrinin-göllərin  və 

çayların  çirklənməsinə  səbəb  olur.  Polimetallik  filizlər  çıxarılan  zaman  yeraltı  su 

horizontlarının üstü açılır ki, nəticədə şaxta suları formalaşır. Şaxta suları sulfatların, 

xloridlərin və bikarbonatların hesabına yüksək minerallığa malikdir. 

Filiz mədənlərindən axan suyun tərkibində nadir əlvan metallar və metalloidlər 

olur.  Suyu  ümumi  minerallaşması  bir  litrdə  bir  neçə  qramadək  çata  bilər.  Əsas 

problemlərdən  biri  əmələ  gələn  mədən  sularının  istifadəsidir.  Mədən  sularının  cəmi 

20%-i filizlərin zənginləşdirilməsində istifadə olunur. 

Metallurgiya  sənayesində  əmələ  gələn  çirkab  sular  tərkiblərinə  görə  çox 

müxtəlifdir.  Metallurgiyada  yaranan  çirkab  suların  tərkibində  elə  elementlər  və 

birləşmələr  olur  ki,  su  hövzələrinə  düşdükdə  həm  insanlar,  həm  da  su  ekosistemi 

üçün ciddi təhlükə yaradır. 

Karbonat  turşusunun  (H

2

CO

3



)  sudakı  miqdarı  da  su  ekosistemlərinin 

münasibliyini  müəyyən  edən  əsas  amillərdəndir.  H

2

CO

3



  fotosintez  prosesində  və 

mühitin  pH-nın  saxlanılmasında  fəal,  üzvi  maddələrin  dövriyyəsində  isə  bilavasitə 

iştirak edir. Su mühitində xeyli miqdarda müxtəlif elementlər və onların birləşmələri 

həllolmuş,  asılı  və  sorbirasiyalı  şəkildə  iştirak  edir.  Onların  çoxu  müxtəlif  su 

orqanizmlərinin  normal  həyat  fəaliyyəti  nə  vacib  olduğundan,  su  sistemləri  onların 

təbii mənbələri qismində çıxış edir. 




 

 

Su mühitində metallar çoxtərəfli tarazlıqda iştirak edirlər ki, hidrobiontamlara 



münasibətdə  onların  zəhərliliyi  azalır.  Beləki,  metalların  sərbəst  ionları  adətən  çox 

zəhərli  olurlar.  Axar  sulara  yüksək  qarışma  qabiliyyəti  xasdır  ki,  bu  da  istər  təbii, 

istərsə də su mühitinin homogenliyini təmin edir. 

Asılı  maddələrlə  çirklənmənin  bir  nümunəsi  ovulan  yataqların  işlənməsi 

zamanı  əmələ  gələn  çirkab  sulardır.  Bu  çoxtəsirlidir.  Bura  axarlarda  suyun 

səviyyəsinin,  onun  fiziki-kimyəvi  göstəricilərinin  dəyişməsi  və  tamamilə  başqa 

mühitdə yeni su tutumlarının yaranmasıdır. Təsir effekti ilin fəsillərindən də asılıdır. 

Suyun  keyfiyyət  göstəricilərinin  pisləşməsi  ən  çox  bahar  fəslində  müşahidə  olunur. 

Yerüstü  şirin  suların  əsas  çirkləndiricisi  asılı  maddələrdir  ki,  ekoloji  effektlər  də 

onunla əlaqədardır. 

Çuqunəritmə  müəssisələrindən  su  hövzələrinə  geniş  spektrli  birləşmələr  daxil 

olur. Özünəməxsusluq ondan ibarətdir ki, suda ağır metalların qatılığının artması təbii 

tərkib  fonunda  baş  verir.  Beləki,  bunların  çoxu  mikroelement  kimi  suda  yaşayan 

orqanizmlərin  həyat  fəaliyyəti  üçün  vacib  rol  oynayır.  Yerüstü  şirin  sular  üçün 

xarakterik fakt ondan ibarətdir ki, burada ağır metalların əsas kütləsi (Z

n

, CuŞ Ni, Co, 



P, Cd) asılı vəziyyətdə olur. 

Ş

irin  su  hidrobiontlarında  bir  sıra  ağır  metalların  toplanma  əmsalı  aşağıdakı 



həddə olur: Cd-10÷200, Cu-60÷120; Fe-190, Ni-85÷235, Zn-22÷780. Ağır metallar 

arasında  əsas  yeri  civə  tutur.  Civənin  biokimyəvi  dövriyyəsi  litosfer,  hidrosfer  və 

atmosfer arasında baş verir[ 12 ]. 

Hidrosferdə  civənin  hərəkətinin  özəlliyi  ondan  ibarətdir  ki,  burada  onun 

dövriyyəsində  vacib  rol  bakteriyalara  məxsusdur.  Civəni  toplayan  bəzi  bakteriyalar 

onu  qeyri-üzvi  formadan  üzvi  formaya  (mono  və  dimetil  civə)  salır.  Yüksək 

uçuculuğa  malik  olduqlarından  bu  birləşmələr  onların  orqanizmlərindən  xaric  olur. 

Lakin,  monometilcivənin  ionları  su  mühitində  qalaraq,  su  ekosistemlərində  kifayət 

qədər uzun olan qida zəncirinə qoşulur və orada toplanır. 



 

 

Metilcivənin  dəniz  balıqlarında  toplanma  əmsalı  5·10



6

,  çay  sistemlərindəki 

fotoplanktonlarda  toplanma  əmsalı  isə  1·10

5

  isə  4·10



5

-ə  çatır.  Beləliklə, 

hidrobiontların civə ilə yoluxması qida zəncirlərində çox toplanmasına səbəb olur ki, 

bu  da  xüsusilə  zəhərli  olduğundan  balıq  məhsulları  ilə  qidalanan  insanlar  üçün 

təhlükə  yaradır.  Xlorlu,  azotlu,  sianlı  birləşmələr,  sulfat  turşusu  və  ammonyak  da 

hidrobiontlara zəhərli təsir göstərir. 

Üzvi  birləşmələr  metallurgiya  müəssisələrinin  yaşayış  və  işçi  zonalarının 

təsərrüfat-məişət axıntılarında iştirak edir. Onlar su hövzələrinə təmizləyici qurğulara 

çox yüklənmə, qeyri-düzgün istismar, bəzən də belə qurğuların olmaması nəticəsində 

daxil olur. Axar sulara yüksək miqdarda üzvi maddələrin atılması ilkin ekosistemlərin 

tamamilə məhvinə gətirib çıxarır. 

Anaerob mikroorqanizmlər oksigeni olmayan mühitdə (su, lil) yaşayır. Belə ki, 

o reduksiyaedici xarakter daşıyır və sadə karbohidrogenlərin parçalanmasından metan 

ə

mələ  gəlir.  Belə  şəraitdə  suda  sulfobakteriyalara  rast  gəlinir  ki,  onlar  da  sulfatları 



kükürdlü birləşmələrə qədər reduksiya edir və hidrogen-sulfid sintez edir. Onlar qara 

kükürdlü dəmirin əmələ gəlməsinə şərait yaradır ki, bununla da səciyyəvi qara rəngli 

lil və çirki təmin edir.. 

Torpaqların  və  yaşayış  zonalarının  çirklənməsi.  Torpaq  olduqca  nadir 

mühitdir.  O,  bərəkətlilik  və  münbitlik  kimi  xassələr  nümayiş  etdirir.  nsanın  qida 

məhsullarına  olan  əsas  tələbatını,  məişət  və  sənaye  ehtiyatlarını  ödəmək  üçün 

müxtəlif növ xammalları təmin edir.  stehsalatın torpaq tutumu yer ehtiyatlarına olan 

təsirlərin xarakterik göstəricisidir. Bu mənada metallurgiya sənayesi təbiət üçün xeyli 

təhlükə yaradır. Bəzi kombinatların sahəsi 30-35 km

2

 təşkil edir. 



Açıq və yeraltı üsullarla filiz çıxarmada torpaq itkilərini müqayisə etsək, onda 

onlar  uyğun  olaraq  hər  1000  t  filiz  üçün  0,35-0,7  və  0,08-0,15  ha  təşkil  edir.  Açıq 

işləmələr zamanı təbiət itkiləri yeraltı üsulda olduğundan 20 dəfə çoxdur. Bu ancaq 

torpaq  yerlərinin  itirilməsi  ilə  deyil,  həm  də  çoxlu  miqdarda  şaxta  sularının 

çıxarılması  ilə  əlaqədardır.  Nəticədə  hidroloji  rejim  dəyişir,  torpaq  quruyur,  kənd 



 

 

təsərrüfatının  məhsuldarlığı  aşağı  düşür.  Bundan  başqa  partlayışlı  işlərin  aparılması 



10-15 km-dək məsafədə atmosfer havasının tozlanmasına səbəb olur. 

Torpağa  sulfat  və  sulfid  turşularının  düşməsi  oradakı  elementlərlə  qarşılıqlı 

ə

laqəyə  girmə  nəticəsində  çətin  həll  olan  sulfatların  əmələ  gəlməsinə  səbəb  olur. 



Nəticədə,  qida  maddələrinin  miqdarı  azalır,  turşuluq  isə  artır.  Torpaqdakı 

bakteriyaların zəhərlənməsi və mikroorqanizmlərin məhvi torpağın fiziki xassələrinin 

dəyişməsinə səbəb olur. 

Çuqunəritmə  istehsalat  üçün  tullantıya  gedən  xeyli  miqdarda  posanın 

ə

mələgəlməsi xarakterikdir ki, bu da torpaq itkisinə səbəb olur. Bu itkilərlə yaşı ilkin 



ekosistemin  də  tamamilə  dağılması  baş  verir.  Tullantılardan  həll  olaraq  suya  keçən 

zəhərli  maddələr  orada  yaşayan  bitki  və  heyvanlar  tərəfindən  mənimsənildiyindən 

insanlar üçün də olduqca böyük təhlükə yaranır[ 11-13 ]. 

Qələviləşmə prosesi arsenin suda miqdarının 0,14 mq/dm

3

-dək artmasına səbəb 



olur.  Nəticədə  orada  yaşayan  balıqların  orqanizmlərində  onun  miqdarı  fon 

səviyyəsindən  10  dəfə  çox  olur.  Atmosferə  çirkləndiricilərin  keçməsi  tullantıların, 

eroziya proseslərinə meylli olan çirkli torpaq sahələrinin tozlanması nəticəsində baş 

verir. 


Texnogen  çirkləndiriciləri  qəbul  edən  torpağın  bir  mühit  kimi  fərqləndirici 

xüsusiyyəti  ondan  ibarətdir  ki,  hava  və  su  kimi  abiotik  mühitlərdən  fərqli  olaraq 

burada  onların  xeyli  hissəsinin  zəifləməsi,  durulaşması,  saxlanması  və 

akkumulyasiyası baş verir. Qurğuşun və arsen kimi elementlərlə azhəllolan möhkəm 

birləşmələr əmələ gətirmək xüsusiyyətinə malikdir.  

Bunun  nəticəsində  yüksək  çirklənmə  səviyyəsi  həmin  elementlərin 

aerozollarının  atmosferdən  müntəzəm  düşməsi  nəticəsində  baş  verir.  Torpağın  üst 

qatı  (20  sm  dərinliyədək)  metallurgiya  müəssisəsindən  0,8  km  məsafədə  1  kq 

torpaqda 1 q-dan çox qurğuşun və 10 mq arsenə malik olur. 

Bakterisid  təsirli  ağır  metalların  miqdarının  artması  torpaqda  yaşayan 

mikroorqanizmlərin sayının azalmasına, torpağın strukturunun pisləşməsinə, eroziya 

proseslərinin  yüksəlməsinə  səbəb  olur.  Torpaqda  ağır  metalların  miqdarının  artması 

məhsuldarlığı aşağı salır, alınan biokütlənin keyfiyyətini pisləşdirir.  



 

 

 



 

FƏS L 2.ÇUQUNƏR TMƏ TEXNOLOJ  PROSESLƏR NDƏ ƏTRAF 

MÜH T N MÜHAF ZƏS N N ƏSAS  ST QAMƏTLƏR  

 

2.1. Ətraf mühitin çirklənmələrinin qarşısının alınması yolları 

 

Ə

traf  mühitin  keyfiyyətinin  idarə  olunması  texnoloji  proseslərə  təsir  etməklə 



mümkündür. Materialların çirklənməsinin spesifikası onu göstərir ki, ümumi qaydada 

ekosistemin  tutumu  ekoloji  çirklənməyə  təsir  edir.  Ona  görə  də,  orqanizmlərin 

normal  həyat  fəaliyyətini-qidalanma,  tənəffüs  və  s.  təmin  etmək  lazımdır  ki,  bu 

sistemin özündə pozuntular yaratmasın.  

Söhbət insanların istehsal fəaliyyətinin təbiət qanunları ilə uzlaşmasından gedir 

ki,  bu  da  qapalı  olmayan  texnoloji  proseslərə  əsaslanır.  Bu  isə  təbii  sistemin 

pozulmasına səbəb olur və insanlara mənfi təsir göstərir. Çuqunəritmə sənayesinə bu 

hal daha  çox  aiddir.  Ona  görə də,  metallurgiya  sənayesində  çirklənmənin qarşısının 

alınması yollarınıöyrənmək lazımdır. 

Texnoloji  prosesləri  əsas  götürərək  material  çirkləndiricilərinin  selini  ixtisar 

etmək lazımdır. Ətraf mühitinin çirkləndiriciləri lokal mənbə sayılır. Bunu prinsipial 

olaraq  iki  yerə  bölmək  olar:  fasiləsiz  olaraq  çirkləndiricilərə  təsir  edilir,  texnoloji 

proseslər  isə  dəyişməz  qalır;  fasiləsiz  olaraq  texnologiyanın  özünə  təsir  edilir, 

nəticədə tullantılar seli azalaraq kəsilir. 

Birinci  istiqamət  passiv,  ikinci  isə  aktiv  metoddur.  Texnologiyanın 

ekolojiliyini  torpaq  tutumu  mövqeyindən  də  qiymətləndirmək  olar.  Belə  ki,  xüsusi 

texnika  ilə  tutulmuş  və  onun  zərərli  təsirinə  məruz  qalmış  zonadan  ibarət  ərazinin 

ölçüləri,  ehtiyattutumu,  tullantılıq  keyfiyyəti  torpaqtutumunu  təşkil  edir.  Tullantısız 

texnologiyanın yaradılması da ətraf mühitin mühafizəsinin səmərəli istiqamətidir. O 

yalnız bir sahənin çərçivəsində qapanıb qalarsa problemlər həll edilməmiş qalar [ 14-

15 ]. 



 

 

Təhlillər  göstərir  ki,  texnogen  təsirlərin  effektini  azaltmağın  ən  yaxşı  yolu 



kompleks  istehsal  yaratmaqla  tullantıların  utilizasiyasıdır.  Kompleks  istehsalata 

metallurgiya,  kimya  və  inşaat  materialları  sənayesi  misal  ola  bilər.  Çuqun  istehsalı 

xammallarının  kompleks  istifadəsi  təbiəti  mühafizə  fəaliyyəti  baxımından  effektiv 

istiqamətlərdən  biridir.  Bu,  təkrar  emal  edilən  xammaldan  qiymətli  təşkiledicilərin 

çıxarılması və onun digər faydalı xassələrindən istifadə edilməsindən ibarətdir. Belə 

ki, bir çox nadir və səpilən elementləri ancaq tərkibində əsas metal olan xammalların 

kompleks emalı prosesində alırlar. 

Atmosferin  mühafizəsi.  Hava  hövzəsi  həm  də  çuqunəritmə  müəssisələrinin 

toz-qaz atqıları ilə çirklənir. Sənayenin texnoloji proseslərindən ayrılan toz-qaz seli-

nin tərkibində qazvari təşkiledicilər, bərk və maye aerozollar olur. Atmosferin çirk-

lənməsi təbii və süni üsullarla baş verir. Təbii mənşəli tozun 3 növü vardır: mineral 

toz (qeyri-üzvi); üzvi toz; kosmik toz. Hazırda atmosfer havasının mühafizə problemi 

dünyanın  bütün  ictimaiyyətini  maraqlandırır.  Atmosferin  tozla  çirklənməsinin 

öyrənilməsi «Tropeks» Beynəlxalq proqramına daxil edilmişdir. 

Atmosferə çoxlu miqdarda toksik maddə daxil olur. Bunlar kükürd qazı, azot 

oksidləri, dəm qazı, qurğuşun və civə buxarları, karbohidrogenlər, hidrogen-sulfid və 

s.-dir.  Konserogen  maddələr  daha  təhlükəlidir.  Havanı  sənaye  tullantıları  ilə 

çirkləndirən əsas mənbələrdən biri də metallurgiya zavodlarıdır [ 16 ]. 

Dünyada il boyu 2 mlrd.t-dək müxtəlif növ daş kömür, 1 mlrd.t-dək neft və s. 

yandırılır.  Kömürdə  külün  miqdarını  30%  və  külün  tutulma  dərəcəsini  80%  qəbul 

etməklə  müəyyən  olunmuşdur  ki,  kömür  yandırıldıqda  atmosferə  200-250  mln.  t. 

aerozol keçir. Atmosferin çirklənməsi havanın şəffaflığının və nəticədə insana lazım 

olan  ultrabənövşəyi  şüaların  azalmasına,  heyvan  və  quşların  məhsuldarlığının  və 

nəsilartırma qabiliyyətinin aşağı düşməsinə səbəb olur. 

Çirklənmiş  hava  sağlamlığa  ziyanlı  olduğundan,  onun  təmizliyi  ən  əvvəl 

sanitariya  problemidir.  Atmosfer  havasının  çirklənməsinin  qarşısını  alan  və  orada 

zərərli qarışıqları azaldan tədbirləri 3 qrupa bölmək olar: 

-

  ilkin  mənbələrdə  zərərli  maddələrin  ayrılmasına  imkan  verməmək  üçün 



mövcud texnoloji proseslərin təkmilləşdirilməsi və yeni texnoloji proseslərin tətbiqi; 


 

 

-



  yanacağın  tərkibinin  yaxşılaşdırılması  və  atmosferə  buraxılan  tullantıların 

təmizləyici qurğularla azaldılması və ya ləğv edilməsi; 

-

  çirklənməyə  səbəb  olan  tullantı  mənbələrinin  səmərəli  yerləşdirilməsi  və 



yaşıllıqların genişləndirilməsi. 

Hava  və  qazlar  tozdan  xüsusi  aparatlarla  –  tozuducularla  təmizlənir.  Hazırda 

metallurji  zavodlarda  alman  domna  posanın  70-80%-i  utilləşdirilir.  Domna 

prosesində  alınan  və  sobanın  yuxarı  hissəsindən  kənar  olunan  qaz  domna  qazı 

adlanır.  Belə  qazın  tərkibində  23-30%  CO,  8%  H

2

  olduğundan  ondan  bir  yanacaq 



kimi istifadə edilir. 

Domna  qazında  yüksək  miqdarda  filiz,  flüs  və  s.  materialların  narın  hissəsi-

domna  tozu  olur.  Domna  qazı  ilə  aparılan  tozun  miqdarı  şixtənin  tərkibindəki  və 

qazın sobada hərəkət sürətindən asılı olub, 2-100 q/m

3

 intervalında dəyişir. Şixtənin 



tərkibi filiz, koks və flüsdən ibarət olduqda domna qazında 10-100 q/m

3

, aqlomerat 



və koksdan ibarət olduqda isə 2,40 q/m

3

 toz olur. 



Qazın  sobada  hərəkət  sürəti  artdıqca  sobadan  qazla  kənar  olan  tozun  miqdarı 

da artır. Yanacaq kimi istifadə edilən domna qazı tozdan təmizlənilir. Domna qazının 

təmizlənməsi üçün domna sobası yanında yerləşən və bir-birilə qaz boruları ilə ardıcıl 

birləşən müxtəlif konstruksiyalı toztutucular sistemdən istifadə edilir. 

Domna  qazının  təmizlənməsi  aşağıdakı  ardıcıllıqla  gedir.  Domna  qazı 

koloşnikdə qaz borusu ilə kobud təmizləmə qurğusuna (2) daxil olur. Siklonda qazın 

hərəkət  istiqaməti  və  həcmi  kəskin  dəyişdiyindən  onun  hərəkət  sürəti  də  kəskin 

azalır.  Bu  zaman  qaz  axını  çıxış  borusuna  tərəf,  nisbətən  ağır  toz  hissəcikləri  isə 

siklona daxilolma istiqamətində öz hərəkətini davam etdirərək qazdan ayrılır. 

Toztutucu  sistemdə  avadanlıqların  yerləşməsi  şəkildə  verilmişdir  (şək.  2.1). 

Göstərilən prinsiplə işləyən toz ayrıcıları qazın daxil olma istiqamətinə görə şaquli və 

tangensial olmaqla iki müxtəlif konstruksiyada hazırlanır (şək.2.2). Bu cür ayrıcılarda 

qazın  təmizlənmə  dərəcəsi  80%-dən  artıq  olmur.  Belə  təmizləmə  kobud  təmizləmə 

adlanır.  Kobud  təmizləmədən  sonra  domna  qazında  1-2  q/m

3

  toz  qalır.  Qaz  kobud 



təmizləmə  siklonundan  çıxaraq  yüksək  dərəcədə  ayrılma  gedən  və  nəm  ayırma 

prinsipi ilə işləyən skrubberə daxil olur. 




 

Skrubber, bir neç

silindrik qurğudur (şək. 

(şək.  2.4.).  Venturi  borusundan  çıxan  qaz  drossel

sobanın  koloşnik  hissə

də gedir. Bunun üçün drosseld

Şə

kil2.1. Toztutucu qur

2-kobud toztutucu (siklon)

boru; 6-drossel qur

 

 



 

Skrubber, bir neçə mərtəbədə suçiləyicilər yerləşən və 

k. 2.3.) Təmizləmə sistemində bir neçə 

4.).  Venturi  borusundan  çıxan  qaz  drosselə  daxil  olur.  Drosselin  v

ə

sində  lazımi  təzyiqi  saxlamaqdır.  Burada  qazın  t



gedir. Bunun üçün drosseldə suçiləyicilər var [21 ]. 

1. Toztutucu qurğuların yerləşmə sxemi: 1-sobanın kolo

kobud toztutucu (siklon); 3-skrubber; 4-Venturi borusu; 5

drossel qurğusu; 7-su ayırıcı; 8-bağlayıcı; 9

 

 35 m hündürlüyə malik 

 Venturi borusu qoyulur 

daxil  olur.  Drosselin  vəzifəsi 

zyiqi  saxlamaqdır.  Burada  qazın  təmizlənməsi 

 

sobanın koloşnik hissəsi; 

borusu; 5-koloşnikə qaz aparan 

layıcı; 9-kollektor 

 



 

Şə

kil 2.2. Qaz axını 

3

Drosseldən  çıxan  qazda  0,002  q/m



yığılaraq müxtəlif məqs

sexinin  hava  qızdırıcı  qur

qızdırıcı sobalarda yanacaq kimi i

Qazın  təmizlənm

Domna  qazının  tərkibind

59%  N


2

  olur.  stilik  tör

havadakı  oksigenin  miqdarını  artırdıqda  d

Domnaya  30%  oksigenl

domna qazının tərkibi 25

 

 



2. Qaz axını şaquli olan siklon: 1-qaz yolu; 2

3-qazın çıxış yolu; 4-tozun hərəkət yolu

 

n  çıxan  qazda  0,002  q/m



3

  toz  qalır.  Təmizl

qsədlər üçün sərf olunur. Təmizlənmiş qazın 15

sexinin  hava  qızdırıcı  qurğularında,  30-32%-i  koks  batareyalarında,  20

qızdırıcı sobalarda yanacaq kimi işlədilir. 

nməsindən  alınan  toz  aqlomerat  istehsalında 

rkibində  10-18%CO

2

,  23-30%CO,  1,0-8,0  H



stilik  törətmə  qabiliyyəti  3560-3980  kC/m

havadakı  oksigenin  miqdarını  artırdıqda  domna  qazında  CO

Domnaya  30%  oksigenlə  zənginləşdirilmiş  hava  və  təbii  qaz  üfürüldükd

rkibi 25-32%CO, 8-12%H

2

 və s.-dən ibarət olur.



 

qaz yolu; 2-daxilolma qaz borusu; 

t yolu 

mizlənmiş  qaz  kollektora 



nmiş qazın 15-30%-i domna 

i  koks  batareyalarında,  20-25%-i  isə 

n  alınan  toz  aqlomerat  istehsalında  şixtəyə  verilir. 

8,0  H


2

,  0,2-0,5%  CH

4

,  55-


3980  kC/m

3

-dir.  Sobaya  üfürülən 



omna  qazında  CO-nin  miqdarı  da  artır. 

bii  qaz  üfürüldükdə  alınan 



t olur. 

 

Yüklə 213,58 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə