373
14 Noyabr - İsveç yazıçısı Astrid Lindqrenin anadan olmasının 110 illiyi,
(1907-2002)
Məşhur İsveç yazıçısı, uşaqlar üçün ―Balaca və damda yaşayan Karlson‖ və
Uzuncorab Peppi haqqında trilogiya kimi dünya şöhrəti qazanmış əsərlərin müəllifi
Astrid Lindqren (qızlıq soyadı Eriksson) Stokholm şəhərində anadan olmuşdur.
Özünün çox xoşbəxt uşaqlıq keçirdiyini qeyd edən yazıçı, onun yaradıcılığının
ilham qaynağının da məhz uşaqlığının olduğunu vurğulayırdı. Astrid Lindqrenin öz
sözlərinə görə, ―Uzuncorab Peppi‖ (1945) əsərinin yaranmasında qızı Karinə
borcludur. Belə ki, balaca Karin xəstə olarkən, anası hər axşam ona müxtəlif
nağıllar, əhvalatlar danışırdı. Bir gün Karin adını uydurduğu Uzuncorab Peppi
haqqında əhvalat istəyir. Yazıçı heç bir şərtiliyə tabe olmayan kürənsaçlı qız
haqqında hekayələr danışmağa başlayır. Bir dəfə o, bu hekayələri toplayaraq öz əli
ilə kitab şəklində hazırlayır. Buradakı illüstrasiyalar da onun özünə məxsus olur.
O, bu kitabı nəşriyyata göndərir, lakin onlar əlyazmanı geri qaytarırlar. Lakin bu,
onu ruhdan salmır. 1944-cü ildə ―Raben və Şöqren‖ nəşriyyatının uşaq əsərləri ilə
bağlı elan etdiyi müsabiqədə iştirak edir və ―Britt-Mari ürəyini boşaldır‖ (1944)
əsərinə görə ikinci mükafatı və onun çapı üçün müqaviləni əldə edir. 1945-ci ildə
həmin nəşriyyatdan redaktor işi üçün təklif alan Astrid işə düzəlir və ömrünün
sonuna qədər orada işləyir. Onun bütün kitabları da həmin nəşriyyatda çap olunur.
Bütünlükdə onun 70-dən çox əsəri var. 1940-1950-ci illərdə xüsusilə fəal işləyən
yazıçı xəfiyyə Kalle Blyumkvist haqqında trilogiya, nağıllar və mahnıar topluları,
detektivlər və s. qələmə alır. Yazıçı 1954-cü ildə özünün ilk nağılvari povesti olan
―Mio, mənim Miom‖ əsərini çap etdirir. Onun növbəti trilogiyası olan ―Balaca və
damda yaşayan Karlson‖ əsərinin ilk kitabı 1955-ci ildə çap olunur. 1962-ci ildə
―Damda yaşayan Karlson yenə uçub gəldi‖, 1968-ci ildə ―Damda yaşayan Karlson
yenidən dəcəllik edir‖ kitabları işıq üzü görür. Astrid Lindqrenin əsərləri teatrlarda
tamaşaya qoyulmuşdur və qoyulmaqda davam edir. Bu əsərlər dəfələrlə
ekranlaşdırılmış, əsasında cigi filmləri çəkilmişdir.
Astrid Lindqren 28 yanvar 2002-ci ildə Stokholmda vəfat etmişdir. Uşaq
ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi olan A.Lindqren Hans Xristian Andersen
medalı və bir çox ölkələrin ədəbiyyat sahəsindəki mükafatları ilə təltif olunmuşdur.
İnternetdə:
www.ru.wikipedia.orq
374
29 Noyabr - Alman yazıçısı Vilhelm Qaufun anadan olmasının 215 illiyi,
(1802-1827)
Alman yazıçısı, nağılçı və novellist Vilhelm Qauf Ştutqartda anadan
olmuşdur. Vilhelmin 7 yaşı olarkən atası vəfat edir və anası dörd uşağını da
götürərək Tyubingen universitet şəhərində məskunlaşır. V.Qaufun gənclik illəri
orada, ana babasının evində keçir. Burada o, babasının böyük və zəngin
kitabxanasındakı kitabları mütaliə edir. 1818-ci ildə onu monastır məktəbində
oxumağa göndərirlər. İki ildən sonra gənc Vilhelm Tyubingen Universitetinə daxil
olur. Universiteti fəlsəfə və ilahiyyat doktoru dərəcəsi ilə bitirərək o vaxtkı
müdafiə naziri baron fon Xögelin ailəsinə repetitor işinə daxil olur və onun
uşaqlarına dərs deyir. Bu ailə ilə birlikdə Fransaya səfər edən Qauf Almaniyanın
mərkəz və şimal hissələrini də gəzir.
Qauf məhz baron fon Xögelin uşaqları üçün sehrli nağılları qələmə almışdır
və bu nağıllar ―Kübar ailələrin oğulları və qızları üçün 1826-cı ilin yanvar
Almanaxı‖nda dərc olunmuşdur. Burada ―Balaca Muk‖, ―Xəlifə Hacıleylək‖ kimi
məşhur əsərlər vardı. Bu əsərlər çap olunduqdan dərhal sonra almandilli ərazilərdə
böyük populyarlıq qazanmışdır. 1826-cı ildə ―Şeytanın xatirələrinin vərəqləri‖
romanının birinci hissəsi və ―Aydan gələn adam‖ romanı yazılır. Valter Skottun
romanlarından ilham alan Qauf ―Lixtenşteyn‖ romanını qələmə alır. Bu roman
Almaniyada böyük şöhrət qazanır.
V.Qaufun ―Karvan‖, ―Kabus gəmi haqqında əhvalat‖, ―Fatimənin xilası‖,
―Saxta şahzadə haqqında əhvalat‖, ―İskəndəriyyə şeyxi və onun əsirləri‖, ―Əl-
Mənsurun əhvalatı‖, ―Cırtdan Burun‖, ―Səidin macəraları‖ və s. nağılları və digər
əsərləri onun adını dünya ədəbiyyatı tarixinə həmişəlik yazmışdır.
Vilhelm Qauf 1827-ci il noyabrın 18-də qarın yatalağından vəfat etmişdir.
İnternetdə:
www.ru.wikipedia.orq
375
30 Noyabr - İngilis yazıçısı Conatan Sviftin anadan olmasının 350 illiyi,
(1667-1745)
Satirik, publisist, filosof, şair və ictimai xadim Conatan Svift Dublində
anadan olmuşdur. Çox ağır, çətin bir həyat yaşamışdır. Buna görə də yaşadığı
ağalar-qullar cəmiyyətinin bütün haqsızlıqlarının, eybəcərliklərinin acısını dadmış
və yaradıcılığında bütün ömrü boyu bunlara qarşı barışmaz mübarizə aparmışdır.
Bu mübarizə ideyası onun "Qulliverin səyahəti" romanında da aydın görünür.
Roman
dörd hissədən ibarətdir və baş qəhrəman ingilis əsilli, kiçik torpaq sahibinin
oğlu Lemuel Qulliverin dörd səyahətini əks etdirir. Qulliver, hər dəfə liman
şəhərlərinin birindən səyahətə çıxaraq xəyali, əsrarəngiz ölkələrə düşür. Bu
ölkələrdə yaşayan insanların həyat tərzi, adət - ənənələri və mövcud qanunlarla
yaxından tanış olur və onlara İngiltərə haqqında məlumat verir. Əsərin tam adı
belədir: "Bir neçə gəmidə əvvəl cərrah, sonralar kapitan olmuş Lemoel Qulliverin
səyahəti" (1772-1773) Svift liliputlar ölkəsindəki Kral ilə, öz zamanındakı nazir və
sərkədələr arasındakı bənzəyişi verməklə onları ifşa etmişdir. Onları cirtdan
liliputlarla tutuşdurmaqla gülünc və eybəcər şəkildə göstərmişdir. Gülüş, məzəli və
ağıllı Sviftin başlıca mübarizə silahı olmuşdur. Qulliver romanda göstərdiyi kimi
liliputlar ölkəsindən başqa nəhənglər ölkəsində, uçan Saputi adasında, ağıllı,
düşüncəli atlar diyarında da olmuş, bu ölkənin hər birində C. Svift təsvir etdiyi
hadisələr vasitəsilə öz zamanındakı nöqsan və eybəcərliklərin üstünü açmışdır.
Liliputlar ölkəsində Qulliver kralı, əyanları, sərkərdələri öz cib yaylığına büküb
cibinə qoymuş, onların bir yığın hərb gəmisini bir barmağına doladığı nazik iplə
sürüyüb aparmışdır.
Conatan Svift 19 oktyabr 1745-ci ildə, 77 yaşında vəfat etmişdir.
Dostları ilə paylaş: |