Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi

396 

 

 

Bu tarixi unutmayaq 

26 Dekabr- Xankəndinin işğalı günü, (1991) 

Xankəndi  Azərbaycan  Respublikasının  ən 

gənc  şəhərlərindən  biridir.  Arxiv  sənədlərində 

məlumat  var  ki,  şəhər  XVIII  əsrin  sonunda 

hökmdarların  –  Qarabağ  xanlığının  xanları  üçün 

istirahət  yeri  kimi  salınmışdır.  Yaşayış  yeri 

Pənahabaddan  (Şuşa  şəhərindən)  10  km  məsafədə, 

yalnız bir məqsədlə – Qarabağ xanlarının fəaliyyəti 

üçün  maksimum  rahatlığın  təmin  edilməsi 

məqsədilə  nisbətən  yamac  yerdə  ucaldılmışdır. 

Şəhərin  yeri  müəyyən  edilərkən  onun  digər  strateji  cəhətdən  vacib  şəhərlərə  – 

Ağdama,  Xocalıya,  Malıbəyliyə,  Kərkicahana  və  digərlərinə  yaxınlığı  nəzərə 

alınmışdır.  Digərlərində  olduğu  kimi,  bu  gənc  yaşayış  məntəqəsində  də 

azərbaycanlılar məskunlaşmışdır. Şəhərin yaranmasının ilk illərində şəhərdə yalnız 

Xan  öz  ailəsi  ilə  və  dəstəsi  yaşayırdı.  Xankəndi  adı  da  burdan  götürülmüşdür  – 

―Xanın  kəndi‖.  Sonradan  qəsəbə  rəsmi  olaraq  Xankəndi  adını  almışdır. 

Xankəndi respublikanın  inkişaf  etmiş  sənaye  mərkəzi  idi.  Yüngül  və  yeyinti 

sənayeləri  inkişaf  etmişdi.  Elektrotexnika,  avtotəmir  və  asfalt-beton  zavodları, 

mebel  fabrikləri,  tikinti  materialları,  istehsalat  və  maarifləndirici  istehsalat 

kombinatları fəaliyyət göstərirdi.  

Xankəndi  şəhəri 1991-ci il dekabrın 25-dən 26-na keçən gecə Ermənistanın 

Silahlı  Qüvvələri  tərəfindən  işğal  edilmişdir.  İnzibati  cəhətdən  Xankəndi  şəhər 

əhatə dairəsinə Xankəndi şəhəri və Kərkicahan şəhər tipli qəsəbəsi daxildir. Sahəsi 

8  km²-dir.  Paytaxt Bakıdan 329 km aralıda  yerləşir.  Azərbaycan  Respublikası 

Dövlət Statistika Komitəsinin 1 yanvar 2012-ci il tarixinə olan rəsmi məlumatına 

əsasən, Xankəndi şəhərinin 53,3 min nəfər, Kərkicahan qəsəbəsinin isə 2 min nəfər 

əhalisi olmuşdur. Hazırda şəhər erməni silahlı qüvvələrinin nəzarəti altındadır. 

1988-ci  ildə Ermənistan  SSR-dən  gəlmiş  millətçi  emissarlarının  təşkilatçılığı  ilə 

Xankəndində ermənilər Dağlıq Qarabağın Azərbaycandan qoparılaraq Ermənistana 

verilməsi tələbi ilə icazəsiz mitinqlərə başladılar. İlk mitinq 13 fevral 1988-ci ildə 

Xankəndinin  mərkəzi  meydanında  təşkil  olundu.  Bundan  bir  həftə  sonra,  20 

fevralda  Dağlıq  Qarabağ  Ali  Sovetindəki  erməni  deputatlar  qanunsuz  olaraq 

vilayətin  Azərbaycanın  tərkibindən  ayrılaraq  Ermənistan  SSR-ə  birləşdirilməsi 

məsələsini  qaldırdılar.  Bu,  Dağlıq  Qarabağın  azərbaycanlı  icmasının  haqlı 

narazılığına  səbəb  oldu.  Bundan  sonra  Sovet  rəhbərliyi  vəziyyəti  stabilləşdirmək 

üçün  Xankəndinə  Daxili  Qoşunların  batalyonunu  göndərdi.  Həmin  aylardan 

etibarən ermənilərin azərbaycanlılara qarşı terror hərəkatı başlandı. May ayının 25-

dən  etibarən  isə  Vilayət  Partiya  Komitəsində  məsul  vəzifədə  çalışan 

azərbaycanlılar  işdən  çıxarıldı.  İlk  olaraq  ermənilər  1988-ci  ilin  18  sentyabrında 

Xocalıya  hücum  etdilər.  Güclü  müqavimətlə  rastlaşdıqdan  sonra  onlar 

Xankəndində  olan  azərbaycanlıların  evlərinə  basqınlar  təşkil  etdilər.  26  dekabr 

1991-ci ildən rayon erməni işğalı altındadır.  

İnternetdə: 

www.books.google.com 

---

397 

 

 

Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətləri 

12 Dekabr - Görkəmli alim Xudu Məmmədovun anadan olmasının  90 illiyi, 

                     (1927-1988) 

 

Xudu Surxay oğlu Məmmədov  Ağdam rayonunun Mərzili kəndində anadan 

olub. Ağdamda orta məktəbi bitirib, Azərbaycan Dövlət Universitetinin geologiya-

goğrafiya  fakültəsinə  daxil  olub.  1951-ci    ildə    təhsilini    fərqlənmə  diplomu  ilə 

başa  vurub  və  müəllimi  Heydər  Əfəndiyevin  təkidi  ilə Azərbaycan Elmlər 

Akademiyasının  Kimya  İnstitutuna  təyinat  alıb.  Xudu  Məmmədov  daha  sonra 

SSRİ EA-nın Kristalloqrafiya İnstitutunun aspiranturasına daxil olub. 1955-ci ildə 

X.Məmmədov  SSRİ  EA-nın  Kristalloqrafiya  İnstitutunun  elmi  şurasında 

kristalloqrafiya  və  kristallofizika  ixtisası  üzrə  ―Ksonolit  və  vollastonit 

minerallarının  kristal  quruluşu‖  mövzusunda  namizədlik  dissertasiyasını 

müvəffəqiyyətlə  müdafiə  edib.  1969-cu  ildə   doktorluq  dissertasiyasını  müdafiə 

edərək,  1970-ci  ildə  geologiya-mineralogiya  elmləri  doktoru, 1973-cü  ildə 

professor  elmi  adlarına  layiq  görülüb.  Alim  bir  neçə  illik  tədqiqatların  yekunu 

olaraq  1960-cı  ildə  ―Kalsium-silikatları  və  hidrosilikatları  və  hidrosilikatların 

kristallokimyası‖ monoqrafiyasını yazıb.  

Xudu 

Məmmədov 

silikat 

birləşmələrindən 

bir  çoxunun  quruluşunu 

müəyyənləşdirmiş,  həmin  birləşmələr  sinfi  ilə  boratlar,  karbonatlar, 

yarımkeçiricilər  və  s.  arasında  kristallokimyəvi  qohumluq  olmasını  aşkara 

çıxarmış,  50-dən  çox  üzvi  liqandlı  kompleks  birləşmənin  molekul  və  kristall 

quruluşunu  öyrənmiş,  tədqiqatlarında  elektronoqrafiya,  rentgen-spektral  analiz  və 

hidrotermal sintez üsullarından geniş istifadə etmişdir. 

  

Yüksəkixtisaslı  elmi  kadrlar  hazırlanmasında  onun  müstəsna  xidmətləri 

vardır. Xudu Məmmədov "Şərəf nişanı" ordeni və medallarla təltif edilib. 

Görkəmli  alim,  gözəl  ziyalı  Xudu  Məmmədov 15  oktyabr 1988-ci 

ildə Bakıda vəfat etmişdir. 

 

İnternetdə: 

www.az.wikipedia.orq

 

 

 

 

 

 

---