123
18 Aprel - Tarixi Abidələrin Mühafizəsi Günü, (1983)
“
Biz öz milli mənəvi dəyərlərimizlə, dini
dəyərlərimizlə, adət ənənələrimizlə fəxr
etməliyik. Əgər hansısa dağ kəndində tarixi
abidə varsa, ona sadəcə qədim tikili kimi yox,
milli sərvət kimi yanaşmalıyıq.”
Ümummilli lider Heydər Əliyev
Bu gün YUNESKO-nun abidələrin və diqqətəlayiq yerlərin mühafizəsi
məsələləri üzrə Beynəlxalq Şurasının 1983-cü ildə qəbul edilmiş qərarı əsasında
qeyd olunur. Məqsəd dünya ictimaiyyətinin diqqətini maddi-mədəniyyət
abidələrinin qorunmasına yönəltməkdir. Tarixi abidələr - məqbərələr, saraylar,
məbədlər, məscidlər, qəbiristanlıqlar, körpülər, ovdanlar, günbəzlər, minarələr və s.
tarixi keçmişimizin maddi yadigarlarıdır. Onlar zamanın sərt sınaqlarına sinə
gərərək bu günümüzə gəlib çatmışlar. Hər bir ölkənin tarixinin qədimliyi onun
maddi-mədəniyyət yadigarlarının çoxluğu və qədimliyi ilə ölçülür. Bu sahədə
ölkəmizin bəxti gətirmişdir. Qobustan, Gəmiqaya, İstisu qayaüstü təsvirləri,
Çıraqqala, Oğlanqala, Cavanşir, Gülüstan, Əlincə, Buğurd, Gələrsən-Görərsən
kimi qalalarımız, Möminə xatın, Yusif ibn Küseyr, Olcaytu Xudabəndə
məqbərələrimiz, Göy məscid, Şah Abbas məscidi, Gövhərağa məscidi, Cümə
məscidi, Təzəpir məscidi kimi dini ibadətgahlarımız, Həşt behişt, Şirvanşahlar,
İrəvan sərdar sarayı, Şəki xan sarayı kimi nadir memarlıq abidələrimiz bu
qəbildəndirlər. Hazırda işğal altında olan dünya əhəmiyyətli mədəni-tarixi
abidələrimiz - Azıx və Tağlar mağaraları dünyanın ən qədim insan yaşayan
məskənlərindəndir. YUNESKO-nun siyahısına düşmüş bu mağaralardan tapılmış
maddi mədəniyyət nümunələri hələ 1981-ci ildə Parisin İnsan muzeyində
―Avropanın ilk sakinləri‖ adlı sərgidə nümayiş etdirilmişdi. Bir çox ölkələrdə tarixi
abidələrin qorunması işi çox ciddi təşkil olunmuşdur. Sovet hakimiyyəti illərində
Azərbaycanda tarixi memarlıq abidələrinə dövlət səviyyəsində laqeyd münasibət
olmuşdur. Bir çox nadir memarlıq abidələri baxımsızlıq və tamah üzündən
sökülüb-dağıdılmış, xeyli memarlıq abidələri, maddi-mədəniyyət nümunələri isə
erməni saxtakarlığına məruz qalaraq özgəninkiləşdirilmişdir. Beynəlxalq İnkişaf
Assosiasiyası ilə Azərbaycan hökuməti arasında imzalanmış ―Mədəni irsin
qorunmasına yardım haqqında‖ sazişə uyğun olaraq, Bakıda Şirvanşahlar saray-
kompleksində, Naxçıvanda Möminə Xatın və Qarabağlar türbələrində, Şəki Xan
sarayında bərpa və yenidənqurma işləri aparılmışdır. 2002-ci ildə respublikamız
Abidələrin Bərpası və Tədqiqi Beynəlxalq Mərkəzinə üzv qəbul olunmuşdur.
Azərbaycan tarixində ilk dəfə olaraq Şirvanşahlar saray-kompleksi və Qız qalası da
daxil olmaqla, İçərişəhər Dövlət Tarixi-Memarlıq Kompleksi YUNESKO-nun
―Dünya mədəniyyəti irsi‖ siyahısına daxil edilmişdir.
İnternetdə:
www.books.google.com
124
22 Aprel - Ümumdünya Yer Kürəsi Günü, (1970)
Təbiət bir ahəngdir, ritmlə döyünən həssas bir ürəkdir.
Ümumdünya Yer Kürəsi Gününün və ya ―Ağac Günü‖nün tarixi XIX əsrin
70-ci illərinə təsadüf edir. ABŞ-da senator Heylord Nelsanın təşəbbüsü ilə
keçirilən bu bayramda məqsəd insanların diqqətini ətraf mühitin çirkləndirilməsi
və canlı aləmin qorunub saxlanması problemlərinə cəlb etmək idi.
Yer Kürəsi Günü ilk dəfə 1970-ci il aprelin 22-də qeyd olunub. 20 milyona
yaxın amerikalı müxtəlif tədbirlərdə iştirak edərək hökuməti ekoloji problemləri
həll etməyə çağırıb. Həmin vaxtdan etibarən başlanan kütləvi ekoloji hərəkat təbii
ehtiyatların qorunmasına və sənaye istehsalı üzərində ekoloji nəzarətə
istiqamətlənib. Məhz XX əsrin 70-ci illərindən etibarən şirkətlər ətraf aləmin
mühafizəsinə nə qədər vəsait ayırmaları barədə rəsmi məlumat verməyə
başlayıblar.
Son illər Ümumdünya Yer Kürəsi Günü ilə bağlı müxtəlif layihələr və
tədbirlər həyata keçirilir. 2003-cü ildə Azərbaycan Prezidentinin sərəncamı ilə
Bakı şəhərinin Qaradağ rayonu, Salyan və Neftçala rayonlarını əhatə edən Şirvan
Milli Parkı, Ağcabədi və Beyləqan rayonlarını əhatə edən Ağ göl Milli Parkı
yaradılmışdır.
İnternetdə:
www.books.google.com
125
23 Aprel - Ümumdünya Kitab və Müəllif Hüquqları Günü, (1995)
1995-ci ilin bu günündə Parisdə YUNESKO-nun Baş
konfransı keçirilib. Konfransda nümayəndələr həmin
gün kitab və müəlliflərə ehtiram göstərilməsini qərara
alaraq, hər kəsi, əsasən də gənc nəsli mütaliədən həzz
almağa, eləcə də bəşəriyyətin ictimai və mədəni
inkişafında böyük rolu olmuş insanların zəhmətinə
hörmət bəsləməyə çağırıblar. Elə həmin konfransda
Ümumdünya Kitab və Müəlliflik Hüququ Günü, həmçinin uşaq və yeniyetmə
ədəbiyyatında dözümlülük ideallarının təbliğinə görə YUNESKO mükafatı təsis
edilib.
Ümumdünya Kitab və Müəlliflik Hüququ Günü Azərbaycanda 1997-ci ildən
başlayaraq ənənəvi şəkildə qeyd edilir. Müəlliflik hüququnun kitabla bağlı olması,
başqa sözlə, ―Yaradıcıdan – Kitaba, Müəllifdən – Müəlliflik Hüququna‖ yolu heç
də təsadüfi deyil. Məşhur Volterin kəlamı ilə desək, ―onlar ocaqlarımızdakı oda
bənzəyir: onu qonşudan götürüb, özümüzdə yandırıb, digərlərinə veririk və
beləliklə, onlar hamıya məxsusdur.‖
Azərbaycan müasir müəllif-hüquq sisteminə malikdir. Ümumdünya Kitab
və Müəlliflik Hüququ Gününə həsr olunan tədbirlərin keçirilməsinin məqsədi kitab
və müəlliflik hüququnun mədəni irsimizlə bağlı əhəmiyyətini bir daha açıqlamaq,
davamlı iqtisadi inkişafda və informasiya cəmiyyətinin formalaşmasında rolunu
diqqətə çatdırmaq, yaradıcı şəxslərə öz hörmət və ehtiramlarımızı bildirmək və
mədəni ənənələrimizin qorunub saxlanmasının vacib olduğunu bir daha
təsdiqləməkdir.
İnternetdə:
www.books.google.com