Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı Banklara Nəzarət Departamenti

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Riskinin Qiymətləndirilməsi
 
 
-  ÇPY  ilə  mübarizə  üzrə  mütəxəssislər  bankın 
yüksək  riskli  müştəriləri  haqqında  məlumatları 
yaxşı  başa  düşür  və  onları  asand  əldə  edə 
bilir. 
-  Hesab  üzrə  nəzərdə  tutulmuş  fəaliyyəti 
lazım  olduqda  dəyişmək  üçün  maliyyə  təşkilatı 
yeni  yüksək  riskli  müştəriləri  daha  yaxından 
monitorinq edir.   
-  Avtomatlaşdırılmış  monitorinq  sistemində 
SƏŞ  və  digər  yüksək  riskli  müştərilər  üzrə 
xəbərdarlıq  (həyacan  siqnalı)  həddləri 
aşağıdır.  Bununla  bağlı  narahatçılıqlar  (iradlar) 
baş menecmentə çatdırılır. 
-  Yüksək  riskli  əlaqələrin  saxlanması  və  ya 
kəsilməsinə  dair  qrup-daxili  qərarlar  üzv 
təşkilatlar  üzrə  eynidir  və  maliyyə  təşkilatının 
ümumi risk iştahına və ya qiymətləndirilməsinə 
uyğundur.   
 
 
 
Maliyyə  təşkilatı  illik  araşdırmalara  formal 
tədbir kimi baxır və düşünmədən əvvəlki illərin 
məlumatını cari ilə köçürür. 
Qrupun 
üzvü 
olan 
maliyyə 
təşkilatı 
monitorinqin  həyata  keçirilməsində  qrupdakı 
digər 
təşkilatların 
nə 
etdiklərini 
və 
aşkarladıqları  faktları  başa  düşmədən  onların 
məlumatlarına əsaslanır.   
Əlaqələr üzrə  menerlərin və  müştərilərin qeyri-
adi  əməliyyatlar  barədə  izahları  kifayət  qədər 
araşdırılmır. 
Maliyyə  təşkilatı  uüksək  riskli  əlaqələrin 
kəsilməsinə  dair  qərar  qəbul  etdikdə  hədsiz 
dərəcədə reputasiya və ya biznes məsələlərinə 
diqqət yetirir. 
Hesablar  nəzərdə  tutulmuş  fəaliyyətə  uyğun 
olmayan  məqsədlər  üçün  istifadə  edildikdə 
maliyyə  təşkilatı  heç  bir  araşdırma  aparmır 
(məsələn,  şəxsi  hesablar  biznes  üçün  istifadə 
edildikdə).   
 
YAXŞI təcrübə
 
2
 
Geniş davamlı monitorinq zamanı yüksək riskli vəziyyətlərin həlli 
Maliyyə təşkilatları yüksək riskli vəziyyətlərdə davamlı monitorinqini genişləndirməlidir.   
Özünü qiymətəndirmək üçün suallar: 
1)  Maliyyə  təşkilatı  yüksək  riskli  biznes  əlaqələrin  monitorinqini  necə  aparır?  Geniş  davamlı 
monitorinq digər biznes əlaqələrinin davamlı monitorinqindən necə fərqlənir? 
2) Yoxlamalar əlaqələr üzrə menecerdən müstəqil həyata keçirilirmi? 
3)  Yüksək  riskli  müştərilərin  fayllarında  hansı  məlumatlar  saxlanılır?  Onlar  faydalıdırmı? 
(Buraya risklərin qiymətləndirilməsi, təsdiqləyici məlumatlar, hesab üzrə nəzərdə tutulan fəaliyyət,   
müştərinin  və  ya  biznes  əlaqələrin  profili  və,  müvafiq  olan  hallarda,  benefisiar  haqqında 
məlumatlar daxildirmi?) 
 
PİS təcrübə
 

---

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Riskinin Qiymətləndirilməsi
 
 
- Maliyyə təşkilatının risklərin qiymətləndirməsi 
prosesinin  çirkli  pulların  yuyulmasına  qarşı 
nəzarət  mexanizmlərinin  dizaynı  (quruluşu) 
barədə məlumat verməsinə dair sübutlar var. 
-  Maliyyə  təşkilatı  çirkli  pulların  yuyulmasına 
riskinə  dair  yaxşı  məlumat  mənbələrini 
müəyyən 
etmiş, 
məsələn 
FATF-ın 
qiymətləndirmə  və  tipologiya  hesabatları, 
MMX-nın  xəbərdarlıqları, 
mətbuat  üçün 
hesabatlar,  məhkəmə  qərarları,  qeyri-hökumət 
təşkilatlarının  və  özəl  araşdırma  xidmətləri 
təchizatçılarının hesabatları. 
-  Maliyyə  təşkilatı  müştərilərlə  əlaqələr  üzrə 
menecerin  çirkli  pulların  yuyulması  riskini 
görmək 
və 
obyektiv 
qiymətləndirmək 
imkanlarına təsir edə biləcək müştəri ilə hədsiz 
dərəcədə yaxınlıq etməsi riskini müəyyən edir. 
Bu riskin effektiv idarəedilməsinə kömək edir.
 
 
 
-
 
Qeyri-düzgün  risklərin  təsnifləşdirilməsi 
sistemi hər hansı əlaqələrin ―yüksək riskli‖ kimi 
təsnifləşdirilməsini  demək  olar  ki,  mümkünsüz 
edir.   
 
-  Geniş  araşdırma  tədbirlərinin  həyata 
keçirməmək  üçün  yüksək  riskli  ölkələrə  aşağı 
risk dərəcələri verilmişdir. 
- Əlaqələr üzrə menecer öz qərarını dəstəkləmək 
üçün  kifayət  qədər  dəlil  gətirmədən  müştəriyə 
verilən  risk  dərəcəsinə  zidd  hərəkət  etmək 
imkanlarına malikdir. 
-  Maliyyə  təşkilatı  müştərilərilərə  nə  üçün 
yüksək,  orta  və  ya  aşağı  risk  dərəcəsinin 
verildiyini başa sala bilmir. 
 
 
 
 
 
 
YAXŞI təcrübə
 
2
 
Uçot və işi digər şəxslərə etibar etmə 
Maliyyə təşkilatları müştəri ilə bağlı sənədlərin və  məlumatların nüsxələrini biznes əlaqələri başa 
çatdıqdan, əməliyyatlarla bağlı bütün sənədləri isə əməliyyatlar başa çatdıqdan sonra beş il ərzində 
saxlamalıdır. Digər şəxslər araşdırma tədbirlərinin həyata keçirilməsini maliyyə təşkilatına etibar 
etdikdə, həmin araşdırmalarla bağlı məlumatlar/sənədlər araşdırmanın etibar edildiyi tarixdən beş 
il  ərzində  saxlanmalıdır.  Maliyyə  təşkilatları  müştərinin  araşdırılması  tədbirlərinin  çirkli  pulların 
yuyulması və terorizmin maliyyələşdirilməsi baxımından adekvat oluğunu nümayiş etdirmək üçün 
kifayət edən məlumatların uçotunu aparmalıdır. 
Özünü qiymətləndirmək üçün suallar:   
• Maliyyə təşkilatı hər hansı müraciətə cavab vermək üçün köhnə məlumatları çevik tapa bilirmi?   
• Maliyyə təşkilatı ÇPY üzrə araşdırmaların aparılmasını digərlərə etibar edirsə, bunu ÇPY üzrə 
Qaydaların  müəyyən  etdiyi  məhdudiyyətlər  çərçivəsində  edirmi?  Bu  maliyyə  təşkilatlarına  nə 
dərəcə etibar edə biləcəyini necə müəyyən edir?   
 
 
PİS təcrübə
 

---