Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
Yüklə 44,3 Kb. Pdf görüntüsü
|
şöhrətli olduğunu elan etməklə Aratta hökmdarı qarşısında eynilə həmin şərtləri qoyur, ondan əqiq və lazurit tələb edir. Enmerkar elçi qayıtdıqdan sonra müxtəlif rəmmallara müraciət edir. Məsələn, o, “işıqdan qaranlığa, qaranlıqdan işığa aparan “susima” qamışı götürür; “beş il, on il keçdikdən sonra” Enmerkar həmin qamışı kəsir. Bundan sonra o, öz elçisini yenidən Arattaya göndərir, bu dəfə heç bir cavabsız özünün hökmdar əsasını ona verir. Bu hakimiyyət simvolu Aratta hökmdarını lərzəyə salır. O, öz “şatamması” (görünür, vəzifəsi heç də aydın olmayan məsləhətçisi) ilə məsləhətləşir. Onun və bütün xalqın İnannanın qəzəbinə gəldiyini kədərlə söyləyir və Enmerkara güzəştə getməyə meyilli olduğunu deyir. Bununla belə, Enmerkara yenidən çağırış göndərir. O, ilkin plana qayıdaraq yenidən təklif edir ki, işi iki döyüşçünün savaşı ilə yoluna qoyaq. Onda “kimin güclü olduğu aydınlaşacaq”. Çağırış olduqca dumanlı ifadələrlə tərtib edilmişdir. Orada deyilir ki, döyüş üçün seçilmiş hərbçi “nə qara, nə ağ, nə san, nə palıdı, nə çil-çil olmalıdır. Bütün bunlar savaş üçün seçilmiş döyüşçü haqqındadırsa, heç bir məna vermir. Elçi yenidən Uruka qayıdır. Onda Enmerkar elçini özünün üç bənddən ibarət ültimatumu ilə yenidən Arattaya göndərir: 1) Enmerkar Aratta hökmdarının çağırışını qəbul edir və öz yaxınlarından birini arattalı döyüşçü ilə savaşa göndərməyə hazırdır; 2) Enmerkar Aratta hökmdarından lirukda İnannanın məbədi üçün qızıl, gümüş və qiymətli daşlar toplamağı tələb edir, 3) Enmerkar yenə do hədələyir ki, əgər hökmdar və xalq Eridııda müqəddəs yerin ucaldılması üçün “dağ daşlan” gətirməsələr Arattanı yerlə yeksan edəcək. Enmerkarın ültimatumunun əvvəlində savaş üçün seçilən döyüşçünün rəngi ilə əlaqədar Aratta hökmdarının şərtlərinə müəyyən dərəcədə aydınlıq gətirilir. Burada “döyüşçü” sözü “libas” sözü ilə əvəz olunur. Görünür, söhbət döyüşçünün xarici görünüşündən deyil, paltarından gedir. 34 Poemanın sonrakı davamı xüsusi maraq kəsb edir. Biz əgər mətni düz başa düşürüksə, onda deyilir ki, Kullab hakimi Enmerkar, poema müəllifinin rəyinə görə, palçıq lövhəciklərdə yazmağa başlayan ilk adamdır: guya bu üsulu ona görə seçmişdir ki, onun “çəpdilli” elçisi cavabı olduğu kimi çatdıra bilmirdi (bəlkə də onun həddən artıq uzun olduğuna görə). Amma hekayənin üzərinə qayıdaq. Deməli, elçi lövhəciyi Aratta hömdarına verir və cavab gözləyir. Ancaq burada görünməmiş hadisə baş verir. Aratta hakimi qəfildən kömək alır! Şumer yağış və şimşək allahı İşkur gözlənilmədən ona vəhşi buğda və paxla gətirir. Aratta hökmdarı buğdanı görəndə özünə gəlir. Yenidən özündə güc tapan hökmdar elçiyə deyir ki, İnanna “Arattada öz evini və öz taxtını” heç də atmamışdır. Sonrakı mətn parçalardan ibarətdir və ardıcıllığını müəyyən etmək getdikcə çətinləşir. Ancaq bir şey aydındır: Aratta xalqı son nəticədə İnanna üçün Uruka həm qızıl, həm gümüş, həm lazurit gətirib onları Eanna məbədinin həyətinə yığır. Şumerdə tapılmış epik poemalar arasında dünya ədəbiyyatında bu janrda yazılmış ilk ən uzun əsər belə qurtarır. “Enmerkar və Aratta hökmdarı” poeması 20 lövhəcik və fraqmentlər əsasında bərpa edilmişdir. Onlardan ən mükəmməli indiyədək İstanbulun Qədim Şərq Muzeyindəki 12 sütunlu lövhəcik sayılır. Artıq yuxanda qeyd edildiyi kimi, onun surəti 1946-cı ildə mənim tərəfimdən çıxarılmışdır. Poemanın mütəxəssislər üçün elmi nəşri-tərcümə və şərhlərlə şumer mətni — 1952-ci ildə Pensilvani universitetinin Muzeyi tərəfindən dərc edilmişdir8. Bir sıra mübahisəsiz məziyyətlərə malik ilk epik qəhrəmanlıq poeziyası nümunəsi olan bu əsər hətta mütəxəssis olmayanlann da diqqətini cəlb etməlidir Ona görə də mən aşağıda poemanın birinci yarısından daha yaxşı qalmış parçaların hərfi tərcüməsini verəcəyəm. Bu, poemanın spesifik üslubu, əhvalı və ruhu haqqında təsəvvür yaradır. Enmerkarın ilahə İnannaya müraciəti və onun cavabı, Emerkarın öz elçisinə verdiyi göstərişlər və onların elçi tərəfindən Aratta hökmdarına çatdırılması, qəzəblənmiş Aratta hökmdarının cavabı; İnannanın indi onun tərəfində olması barədə izahatla 35 Enmerkann ikinci müraciəti və nəhayət, Aratta hökmdarının çaş-baş qalmasının təsviri həmin parçalardandır. Onda ali kahin-hökmdar, işıqlı ürəkli İnannanm seçdiyi. Parıltılı dağ daşlarından işıqlı ürəkli İnannanm seçdiyi. Öz bacısı, istəkli ilahəyə. İnannaya belə sitayiş edir: “ - Bacım mənim İnanna, qoy Uruk üçün Gözəl qızıl-gümüş işləsinlər Aratta sakinləri. Nəcib lazuriti lay-lay, Elektr, təmizlənmiş lazurit... Uruka müqəddəs dağı gətirsinlər. Aşian evi, sənin taxt-tac yerin Orda Evina sənin üçün tiksinlər. Müqəddəs yataq otağını sənin9, Qoy Arattanm ürəyində zərif bəzəsinlər. Mən özüm, lacivərd rəngli gənc öküzcüyəz, orda səninlə uzanaram! Aratta Uruka tabe olsun! Qoy Aratta sakinləri Öz dağlarından dağ daşlan gətirsinlər mənə! Böyük müqəddəs yer tiksinlər mənə, böyük saray ucaltsınlar mənə, Böyük məbəd, parlayan allah məbədi ucaltsınlar mənə, Kullaba göndərsinlər birbaş mənim Sutimi. Müqəddəs dağa bənzər Abzanı ucaltsınlar mənə! Mənim üçün meşəli dağa bənzər Ereduqu müqəddəs saysınlar! Çoxrəngli panltıya bənzər müqəddəs Abzanı kökündən ucaldıb bəzəsinlər. Abzadan nə vaxt ki təriflər söylərənı, Ereduqdan nə vaxt ki Sutini gətirərəm, Kahinlik çələngini nə vaxt ki müqədəslik-məbəd kimi üzərimə götürərəm, Urukda, Kullabda tacımı başıma qoyaram. 36 Məni, baş müqəddəs yerdən xeyirxahı müqəddəs yataq otağına aparacaqlar, Müqəddəs yataq otağımdan baş müqəddəs yerə aparacaqlar! Xalq heyranlıqla ah çəkəcək. Utu da şadlıqdan kənar qalmayacaq”. Onda, xanım, göyün yüksək şəfəqi bütün ölkələrə baxacaq. İnanna, şahı-Amauşumqalanna, İnanna, bütün ölkələrin hakimi, Utu oğlu Enmerkara deyir: - Enmerkar, sənə söz deyirəm, sözümü anla, Diqqətlə qulaq as məsləhətimə! Seçmə döyüşçülərin arasından sənin sözlərin üçün elçi seç, Müdrik İnannanm tutarlı sözlərini-onun Suteyini aparacaq! Parlayan dağlara qalxacaq, Parlayan dağlardan enəcək! Suzam, dağlar ölkəsi Anşana Balaca siçan kimi qoy, səssiz baş əysin, Bu böyük dağların qorxunc gücünə. Qoy tozla yollar örtülsün, Aratta Unıka tabe olsun. Aratta əhli doğrudan da Öz dağlarından dağ daşları gətirəcək sənə. Böyük ziyarətgah tikəcək sənə, böyük taxt-tac ucaldacaq sənə! Böyük məbəd, allah məbədi ucaldacaq sənə. Sənin Sutini həqiqətən Kullaha göndərəcək, Sənə müqəddəs dağa bənzər Abzunu ucaldacaq, Meşəli dağlara bənzər Ereduqu sənə təqdim edəcək. Çoxrəngli işartıya bənzər müqəddəs Abzunu kökündən ucaldacaq sənə! Elə ki Abzudan təriflər söyləyəcəksən, Ereduqudan Sutini gətirəcəksən, Elə ki, kahinlik yüksəkliyinə müqəddəs kimi çatacaqsan. Elə ki, Urukda, Kullabda tacı başına qoyacaqsan, 37 Yüklə 44,3 Kb. Dostları ilə paylaş:
|