Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazırliyi Azərbaycan Respublikiası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti.

116 
 
                                                                                  ġəkil-70. Limuzin cinsin buğası. 
     Hazırda  bu  cins  Argentina,  Biraziliya,  Kanada,  Avstraliya,  Portuqaliya,  Belçika,  və  s. 
ölkələrdə geniĢ yayılmıĢdır. Bu cinsin törədiciləri südlük cinsləri inəkləri ilə cütləĢdikdə yaxĢı 
nəticələr  əldə  olunmuĢdur.  Ukraniya  Elimi-tədqiqat  heyvandarlıq  inistitutunun  apardıqları 
tədqiqatlar aydın  göstərir ki,  boz ukraniya cinsinin  limuzin  törədiciləri ilə cütləĢdirilməsindən 
alınmıĢ cavanlar intinesiv bəslənmədə 9 aylıqda 354-388kq canlı kütləyə malik olmaqla 1216-
1344 k gündəlik canlı kütlə artımı vermiĢdir. 
      Limuzin cinsindən südlük cinsləri ət və süddə  yağın artırılmasında yaxĢılaĢırıcısı cins kimi 
istifsdə  olunması  məqsədə  uyğundur.  Azərbaycana  ən  çox  1985-ci  ildə  gətirilmiĢ  Ağdam 
rayonun  təsərrüfatlarında  yerli  qaramal  ilə  cütləĢdirilmiĢdir.Yüksək  məhsuldarlığa  malik  olan 
mələzlər alınmıĢdır. 
    Kian cinsi. Bu malın vətəni italiyadır. Kian cinsi dünyada ən iri gövdəli və cəkili cins hesab 
olunur.  Törədici  buğaları  1300  kq,  inəklər  700-750  kq  cəkidə  olurlar  1955-ci  ildə  aresso 
sərkisində törədiciləri (Fallo və Donetto/) 1630 və 1785 kq cəkidə olmuĢlar.
 
 
     Kian  cinsinin  heyvanları  iri  bədən  qurluĢuna,  nazik  sümüyə  və  uzun  ayaqlara  malikdirlər. 
BaĢı  cox  iri  deyil  buynuzu  cox  qısadır,  bel  və  arxa  əzələləri  yaxĢı  əhatə  olunmuĢdur.  Bu 
heyvanlar acıq boz rənglidir. Burun ajnası buynuzu üçü quyruğun üçün qara rənglidr. Doğulan 
buzovlar  sarı  rəngdə  olurlar,  bu  rəng  3-4 
aylığına  kimi  saxlanılır  və  sonra  tədricən  ağ 
rəngə  cevirilir.  Kian  cinsi  istiliyə  dözdüyü 
kimi  soyuğada  dözümlüdür.  Doğulduqdas 
canlı kütləsi diĢilərdə 47-55 kq erkəklərdə isə 
42-48  kq  olur  Damazlıq  kitabı  1981-ci  ildə 
tərtib olunub. Standarta uyğun salaraq 6 aylıq 
erkəklərin canlı kütləsi 260 kq 12 aylıqda 480 
kq 18 aylıqda 680,3 kq 24 aylıqda isə 850 kq 
olur,    buna  uyğun  olaraq  diĢilər  həmin 
aylarda  225:350:469  və  549  kq  cəkidə  olmuĢdur.  18  aylıqda  gündəlik  cəki  artımı  erkəklərdə 
1200-2000 
q, 
diĢilərdə 
1000-1300 
q 
olur.                                                                                   
ġəkil-71.Kian cinsin buğası. 
       Laktasiyanın birinci 4 ayında hər gün inəklər 12 kq, bəziləri isə 18-20 kq süd verilər. 17-18 
aylıqda erkək danaların cəmdəyi nazik piy təbəqəsi ilə örtülməkdə mərmərvari ətə malikdirlər. 
Cəmdək, yağ və sümüyün xususi cəkisi aĢağıdır yəni 15,4% kəsim cıxarı 61,5-67,% təĢkil edir. 
    Bu cins istifsdə üçün ABġ, Biraziliya, Argentina, Urquvay, Kanada, Avstraliya, Mozambik, 
Yeni zellandiya da aparılmıĢdır. 
    Kiyev  vilayyətinin  “Terezion”  təsərrüfatında  qırmızı  düzən  cinsli  inəklərin  süni 
mayalandırılmasında  kian  cinsinin  sempmasından  istifadə  olunur.  Buzovların  cıkisi  yeni 
doğulduqda    30,2  kq,  6  aylıqda  150  kq,  12  aylıqda  299  kq,  və  14  aylıqda  401  kq  olur.  14 
aylıqda orta gündəlik canlı kütlə artımı 883 q-a catır. 

---

117 
 
     1970-ci  ildən  italiyadan  gətirilmiĢ  kian  cinsi  Ukraniyada  (91,9%)  və  Belerosiyada  (8%) 
yetiĢdirilir  və  artırılır.  Hazırda  kian  cinsi  törədicilərdən  sanayr  carpazlaĢdırılmasında  geniĢ 
istifadə olunur.
 
 
  Romanol  cinsi.  Bu  cins  potolek  malının  yerli  italiya  malı  ilə  carpazlaĢdırılmasından  alınır. 
Əvvəllər  bu  cins  südlük  malı  kimi  istifadə  olunurdu.  Sonralar  həmin  cinsin  ət  məhsuldarlığı 
yaxĢılaĢdırılmıĢdır.  Cinsin  yaxĢılaĢması  1850-1900-çü  ilərdə  Torress  Mauru  tərəfindən 
aparılmıĢdır.  Bu  cinsin  yaxĢılaĢdırılmasında  Kedoro,  Ottelo  addlı  törədici  buğaların  rolu  cox 
olmuĢdur.
 
 
  Hazırda romanol cinsi ətlik mala xas olan xüsuyyətlərə malikdir. Boyu gödəkdir, arxa hissəsi 
kvadrat formadadır, əzələlər yaxĢı inkiĢaflı etməklə yüksək böyümə enerjisinə malikdir. 
   Buzovlarda  canlı  kütlə  doğulduqda  42-45  kq,  6  aylıqda  270  kq,  12  aylıqda  520-530  kq  18 
aylıqda  650-690  kq,  24  aylıqda  880-850  kq  olur.  Gündəlik  cəki  artımı  6  aylığa  qədər  olan 
müddət ərzində1255 q, 6  aylıqdan 12 aylığadək 1340 q və 18 aylıqdan 24 aylığadək 1100 q 
təĢkil edir. 
  Romanol  cinsi  intenisiv  böyümədə  Ġngiltərə  və  Fransa  mallarının  geri  qalmır.  Ġnəklərin  orta 
hesabla  650  kq  yaĢlı  buğaların  iasə  1000-
1200 kq canlı kütləyə malikdirlər. 
    Ana  altında  bəslənmə  zamanı  balalar  812 
kq-a  təzə  süd  qəbul  edirlər  ki,  bu  da  onların 
intenisiv  böyüməsini  təmin  edir..Cavanlar 
yüksək ət məhsuldarlığına malik olmaqla  18 
aylıqda  kəsildikdə  onların  cəmdəyini  ketləsi 
395  kq  kəsim  cıxarı  58-65%  təĢkil  edir. 
Yüksək  tez  yetiĢkənliyə,  böyük  canlı 
kütləsinə  və  yaxĢı  ət  kefiyyətinə  görə 
dünyanın bir cox ölkələrində genĢ yayılmıĢdır. 
     Kanadada  zavod  carpazlaĢma  üsulundan  istifadə  edərək    üç  cinsin  iĢtirakı  ilə  (simmental, 
hereford və romanol) yeni ətlik cinsi yaradılıb. 
       ġəkil-72.Romanal cinsin buğası. 
    Markidcan  cinsi.  Bu  Ġtaliyada  boz  podol, 
romanol  və  kian  cinslərinin  carpazlaĢması 
nəticəsində 
yaranmıĢ 
ətlik 
cinsidir. 
Markidcan cinsi yüksək tez yetiĢkənliyə və ət 
məhsuldarlığına  görə  fərqlənir.Markidcan 
cinsin  ekstrejer  xususiyyətləri  aĢağdakı  kimi 
xarakterizə  olunur:  Gövdə  dərin,  enli  və 
uzundur. Gövdənin arxa hissəsi uzun, enlidir. 
Beli düz və enlidir. Ayaqları cox uzun deyil, 
möhkəmdir. Markidcan cinsi romanol cinsinə 

---