Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm məRKƏZİ



Yüklə 1,79 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/19
tarix08.08.2018
ölçüsü1,79 Mb.
#61988
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   19

<• —  ■>

Dünyanm  bütün  sivil  və  inkişaf etmiş  ölkəbrində  aqrar 

elmi  yüksək  inkişaf  edən  bir  sahədir.  Akademik  Əhməd 

Mahmudov  bunun  nə  dərəcədə  böyük  əhəmiyyət  kəsb 

etdiyini  cəsarətlə qeyd edir, böyük potensial  imkanlara malik 

olan respublikamızda da bu elmin  inkişafı üçün böyük  əmək 

sərf edirdi.  Əhməd  Mahmudov  sözün  əsl  mənasında  Azər- 

baycan  torpağmın  imkanlan  haqqında  geniş  informasiyaya, 

biliyə  malik  idi.  O,  tədqiqatlannda  inandıncı  faktlarla  sübut 

edirdi  ki,  respublikanm  kənd  təsərrüfatınm  strukturu 

təkmilləşdirilməlidir,  onun  maddi-texniki  bazasınm  yenidən 

qurulması  üçün  sərf  ediləcək  maddi-maliyyə  resurslan 

yüksək  səmərə  ilə  nəticələnəcəkdir.  Ə.  Mahmudov  aqrar 

sahəyə  dövlət  himayəsinin  güclənməsini  təklif  edir  və  bu 

zaman dünya təcrübəsinə əsaslanmağı tövsiyə edirdi.

Əhməd  Mahmudov  kənd  təsərrüfatınm  intensivləş- 

dirilməsi  problemləri,  eyni  torpaq  sahəsinə  əlavə  vəsait 

qoyuluşu  və  əmək  sərfı  nəticəsində  ikinci  diferensial 

rentanm  yaranması  sahəsində  geniş  tədqiqat  işləri  aparan 

görkəmli  sovet  alimlərindən  biri  hesab  olunur.  Geniş  təkrar 

istehsalın  bir  forması  kimi  çıxış  edən  istehsalın  intensivləş- 

dirilməsi, məhsul istehsalını  artırmaq məqsədilə vahid torpaq 

sahəsinə  əlavə  vəsait  qoyuluşu  və  əmək  sərfıni  nəzərdə 

tuturdu.  Heç  təsadüfı  deyildir  ki,  Ə.Mahmudov  öz  tədqiqat- 

larında  torpaqdan  istifadə,  onun  iqtisadi  münbitliyi,  kənd 

təsərrüfatında  torpağın  başlıca  istehsal  vasitəsi  kimi  malik 

olduğu  spesifık  xüsusiyyətləri  məsələlərinə  hərtərəfli  və 

dərindən yanaşır və sübut edirdi  ki, torpağın malik olduğu bu 

xüsusiyyətlər  kənd  təsərrüfatımn  intensivləşdirilməsinin 

kökündə  durur,  əlavə  vəsait  qoyuluşu  nəticəsində  istifadə

22

edilən  torpaq  sahəsinin  hər  hektanndan  məhsul  istehsalımn 



artınlması zəruridir, mümkündür.

Eyni  torpaq  sahəsinə  səmərəli  investisiya  qoyuluşunun 

nəticəsində onun təbii münbitliyi daima bərpa olunur və yeni 

iqtisadi  münbitlik  yaranır.  Bu  sahədə  müəllifın  tədqiqat- 

lannda 

intensivləşmənin 



amilləri 

müəyyənləşdirilərək 

sistemləşdirilmişdir.  Bu  amillər  onun  tərəfindən  iki  qrupda 

birləşdirilmişdir:

•  təbii  amillər istehsalın təbii-zəruri  əsasını və  fərqlərini 

yaradır,  istehsalda  yüksək  intensiv  texnologiyalann  tətbiqi, 

onun 

ixtisaslaşdınlması 



və 

təmərküzləşdirilməsinin 

optimallaşdınlması  yolu  ilə  intensivləşdirilməsinə  imkan 

verir;


•  təsərrüfatın 

intensivləşdirilməsinin 

texniki-iqtisadi 

amilləri  təsərrüfatm  iqtisadi  vəziyyətindən  və  onun  lazımi 

əlavə  material  məsrəflərini  sərf  edilməsi  imkanlanndan 

asılıdır.

Müəllif  öz  tədqiqatlarmda  intensivləşdirmənin  bu  iki 

qrup  amilləri  arasında  yaranmış  qeyri-mütənasibliyi  aşkar 

etmiş  və  aradan  qaldınlmasının  konkret  yol  və  metodlarmı 

vermişdir.  Onun  bir  sıra  elmi  əsərlərində  kənd  təsərrüfatının 

intensivləşdirilməsinin  ümumi  xarakteristikası,  torpaq  və 

əkin  sahələrinin  quruluşu,  istehsalın  və  əməyin  texnika  ilə 

silahlanması,  kənd  təsərrüfatınm  enerji  resurslanna  tələbatı 

və 


respublika 

iqtisadiyyatmm 

intensivləşdirilməsinin 

xüsusiyyətləri təhlil edilir.

Ə.Ə.Mahmudovun 

əsərlərində 

texniki 

tərəqqi 


ilə 

əlaqədar  olaraq  istehsalın  intensivləşdirilməsi  mənbələrinə,

23



amillərinə  və  stimullaşdınlmasınm  tədqiqinə  xeyli  yer 

verilir.


Ə.Ə.Mahmudovun  elmi  axtanşlannda  aqrar-sənaye 

inteqrasiyası,  ietimai  istehsalın  intensivləşdirilməsi,  əmək 

ehtiyatlanndan  səmərəli  istifadə  edilməsi,  əmək  məhsul- 

darlığmm yüksəldilməsi,  təsərrüfat hesabı  kimi problemlərin 

tədqiqi  əsas  yer  tutur.  O,  kənd  təsərrüfatının  hərtərəfli 

intensivləşdirilməsinin  aqrar-sənaye  kompleksinə  daxil  olan 

bütün  sahələrə təsir edəcəyini  tutarlı  elmi  nəticələri  ilə  sübut 

edirdi.  Bununla  əlaqədar  olaraq  Əhməd  Mahmudov  həm- 

çinin aqrar-sənaye kompleksinin formalaşması,  onun iqtisadi 

və  sosial  inkişaf  yolu,  müttəfıq  respublika  şəraitində  aqrar 

sənaye  kompleksində  elmi-texniki  tərəqqinin  kompleks 

proqramınm  işlənib  hazırlanması  və  həyata  keçirilməsi 

məsələlərini  öyrənilməsinə  geniş  yer  verirdi.  Zəngin 

materiallar  əsasmda  təsərrüfatlararası  kooperasiya  və  aqrar- 

sənaye inteqrasiyası zəminində kənd təsərrüfatmm ixtisaslaş- 

dınlması  və  təmərküzləşdirilməsi,  aqrar-sənaye  birliklərinin 

və  müəssisələrinin  yaradılması  sahəsində  Azərbaycanm 

təcrübəsini  ümumiləşdirir  və  müvafıq  qanunauyğunluqlar 

müəyyən  edirdi.  Sonra  o,  məhsullann  daşınması,  tədarük, 

kənd  təsərrüfatı  və  yeyinti  məhsullannm  emalı  və 

saxlanması  da  daxil  olmaqla  ASK-nın  bir  müstəqil  planlaş- 

dırma obyekti kimi öyrənilməsinin zəruriliyini irəli sürürdü.

Əhməd  müəllimin  ciddi  seçimi,  tələbkarlığı  və  birbaşa 

rəhbərliyi  altında  fəaliyyət  göstərən  tədqiqatçılar  sonralar 

respublikada  aqrar  iqtisadi  məktəbin  yaranmasım  və 

müstəqil  bir  elmi  istiqamətin,  məktəbin  əsası  qoyuldu.  Heç 

də  təsadüfı  deyildir  ki,  respublikada  bu  potensial  əsasmda

24

1962-ci  ilin  may  ayında  Elmi-Tədqiqat  Kənd  Təsərrüfatınm 



İqtisadiyyatı İnstitutu fəaliyyətə başladı.

Əhməd  Mahmudov  səmərəli  aqrar  siyasətin  forma- 

laşdmlması  və  həyata  keçirilməsini  ASK-da  səmərəliliyin 

yüksəldilməsi,  onun  sənaye  əsaslarmda qurulmasım,  istehsal 

vasitələrinin  və  iş  qüw əsinin  keyfıyyətcə  köklü  surətdə 

dəyişdirilməsinin,  yeni  peşə  və  ixtisaslann  yaranması  ilə 

qarşılıqlı əlaqədə tədqiq edirdi.

Müəllifm  əsərlərində  ASK-nm  sferalannm  balanslaş- 

dmlması,  proporsional  inkişafı  və  təkrar  istehsal  prosesinin 

fazalan məsələlərinə də xüsusi fıkir verilərək qeyd olunur ki, 

bu  nisbətlərin  pozulması  istehsalın  səmərəliliyini  aşağı  salır. 

O ilk dəfə kompleks hesablamalar nəticəsində ASK-nm ayn- 

ayn  sferalan  və  təkrar  istehsal  prosesi  fazalan  arasında  olan 

disproporsiyalan  müəyyənləşdirir.  Əhməd  Mahmudov  haqlı 

olaraq  göstərirdi  ki,  bu  disproporsiyalar  ASK-nın  üç  sferası 

arasında,  yəni  kənd  təsərrüfatı  üçün  istehsal  vasitələri 

istehsal  edən  sahələr,  kənd  təsərrüfatı  məhsulları  istehsalı  və 

bu  xammal  emal  edən  istehsal  gücləri,  məhsullarm  daşın- 

ması,  saxlanması,  kənd  təsərrüfatı  texnikasınm  təmirə  olan 

tələbatı  ilə  onun  keyfıyyətli  surətdə  həyata  keçirilməsinin 

mövcud  imkanlan  arasında  təzahür  edir.  Bu  disproporsiya- 

ların  əsaslı  vəsait  qoyuluşu,  onun  quruluşunun  dəyişdiril- 

məsi,  əlavə  investisiya  qoyuluşunun  məqsədəuyğun  olaraq 

yenidən  bölüşdürülməsi  yolu ilə  aradan  qaldınlması  təklifini 

irəli sürürdü.

Qeyd  etmək  lazımdır ki,  daha  sonralar müəllif istehsalın 

intensivləşdirilməsi  sahəsində  tədqiqatlarım  genişləndirərək, 

bütünlükdə  ictimai  istehsalı  əhatə  edir.  Bu  baxımdan  onun

25



Yüklə 1,79 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   19




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə